نابوکو ؛ سمبل نگاه سیاسی به انرژی

به گزارش خبرنگار مهر، مناقشه گازی اخیری که پس از سه سال بار دیگر بین روسیه و اوکراین به وقوع پیوست، بروکسل را به تکاپو انداخت تا برای رهایی از وابستگی یکجانبه به واردات گاز روسیه جستجو را برای عرضه کنندگان جانشین، ‌آغاز کند.

در این میان بود که نام " نابوکو" (nabucco ) بار دیگر ورد زبان تحلیلگران سیاسی شد. نابوکو نام پروژه خط لوله ای است که قرار است گاز خاورمیانه و آسیای مرکزی را به اروپا انتقال دهد. در چارچوب این پروژه اعتباری افزون بر هشت میلیارد یورو صرف خواهد شد تا گاز کشورهای حوزه دریای خزر توسط لوله ای به طول سه هزار و 300 کیلومتر از طریق خاک ترکیه به اتریش ،‌بلغارستان،‌رومانی و مجارستان انتقال یابد.

در حالی که ایران با دارا بودن 5/26 تریلیون مترمکعب ذخیره تثبیت شده گاز به عنوان دومین دارنده ذخایر بزرگ گازی جهان شناخته می شود، اما به دلیل رویکرد سیاسی اتحادیه اروپا به پروژه نابوکو تاکنون هیچ نقشی در این پروژه عظیم نداشته است. از همین روست که نابوکو را سمبل نگاه سیاسی به پروژه های انرژی می خوانند.

گمانه زنی ها در خصوص دخالت ملاحظات سیاسی به جای روابط اقتصادی در اجرای این پروژه گازی از زمانی قوت یافت که به رغم حضور نمایندگان ‌جمهوری آذربایجان،‌ترکمنستان،‌عراق و مصر به عنوان تامین کنندگان احتمالی گاز اروپا، در نشست ژانویه نابوکو، هیچ دعوتی از نمایندگان ایران برای حضور در بوداپست مجارستان به عمل نیامد.

در این بین، استنباط مخالفان برای مشارکت ایران در پروژه نابوکو به ویژه سران ایالات متحده آمریکا به این دلیل است که خط لوله مذکور نباید به قیمت افزایش قابلیت های چانه زنی کشورهای رقیب یا متخاصم آمریکا در منطقه باشد.

برخی از کارشناسان با تاکید بر وجود مشکلات احتمالی حقوقی استحصال گاز از دریای خزر، ‌مشکل بی ثباتی گرجستان و قزاقستان و نیز بحران قره باغ از این موارد به عنوان تهدیدی برای تحقق بخشی از خط لوله نابوکو یاد می کنند.

آنان تحقق پذیرشدن پروژه نابوکو را منوط به تزریق ذخایرگازی خلیج فارس به ویژه مجتمع عظیم پارس جنوبی به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان می دانند که بیش از هشت درصد از ذخایر گازی دنیا را در خود جای  داده است. این کارشناسان با اشاره به میزان ذخایر تثبیت شده گازی و نیز دیپلماسی انرژی معتقدند اساساً پروژه نابوکو با محاسبه دریافت گاز از ایران و نه حوزه دریای خزر طراحی شده است.

"راینهارد میچک" مدیرعامل پروژه نابوکو در گفتگو با خبرگزاری‌های غربی در پاسخ به این سوال که آیا خرید گاز در چارچوب این پروژه به مسایل سیاسی بستگی خواهد داشت،‌گفت: در فاز اول این پروژه گاز جمهوری آذربایجان و ترکمنستان به اروپا جریان خواهد یافت و عراق و مصر گزینه های بعدی اتحادیه اروپا در این پروژه هستند.

وی با اشاره به چشم انداز مشارکت ایران در پروژه نابوکو تنها به این جمله بسنده کرد که " اگر شرایط سیاسی فراهم شود گاز ایران نیز وارد بازار گاز اروپا خواهد شد."

مدیرعامل پروژه نابوکو ادعا کرد: نابوکو هیچ دخالتی در امضای قراردادهای خرید گاز ندارد بلکه این شرکت تنها مسئولیت حمل و انتقال گاز را عهده دار است!

میچک با یادآوری این موضوع که پروژه نابوکو با مشارکت شش شرکت فراملیتی تاسیس شده و وظیفه احداث خط لوله را دارد اظهار داشت: این‌کشورهای اروپایی هستند که تصمیم خواهند گرفت از کدام کشور، گاز خریداری کنند.

مدیر پروژه نابوکو البته یادآور شد: ما می دانیم ایران صاحب دومین ذخایر غنی گازی است و اروپا نیاز شدیدی به گاز دارد و این نیاز در آینده نیز افزایش خواهد یافت اما معاملات گازی با این کشور منوط به فراهم شدن "شرایط" است.

در همین حال سیف الله جشن ساز مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و معاون وزیر نفت نیز چندی پیش در گفتگو با مهر اظهار داشت: طرح نابوکو بیشتر از اینکه یک طرح اجرایی و عملیاتی باشد یک طرح سیاسی است.

وی گفت: با توجه به نیاز این خط لوله به گاز و ناتوانی کشورهای مطرح شده در تامین گاز موزد نیاز اروپا، ‌حضور ایران در این خط برای اجرایی شدن پروژه نابوکو انکارناپذیر است.

از سوی دیگر، سیاسی بودن پروژه نابوکو بدان حد روشن است که روسیه نیز در موضع گیری های خود نتوانسته است در این زمینه سکوت اختیار کند. ولادیمیر یاکونین نامزد انتخابلات اخیر ریاست جمهوری روسیه که اکنون در سمت مدیرعامل شرکت راه آهن‌روسیه فعالیت دارد در سفر اخیر خود به تبریز در گفتگو با خبرنگار مهر از پروژه نابوکو به عنوان "پروژه ای سیاسی و نه اقتصادی" یاد کرد.

وی افزود: یکی از استراتژی های غرب در بعد سیاسی، ایجاد کریدورهای حمل و نقل انرژی با هدف دور زدن روسیه بوده است که پروژه نابوکو نیز جزو همین پروژه هاست.

یاکونین با اشاره به هزینه های سرسام آور اجرای پروژه نابوکو درباره موضع روسیه در خصوص مشارکت کشورهای حوزه دریای خزر در این پروژه تصریح کرد: البته مسلم است که هر کشوری خود تصمیم می گیرد در کدام پروژه مشارکت داشته باشد.

وی یادآور شد: البته برخی از کشورها ‌در پروژه هایی شرکت دارند که برای دور زدن روسیه طراحی شده نه در پروژه هایی که از نظر اقتصادی ارزان و به صرفه هستند.

با این اوصاف، گرچه سیاستمداران قاره سبز، دولت روسیه را به استفاده سیاسی از اهرم انرژی متهم کرده و "نابوکو" را برای رهایی از وابستگی انرژی به این کشور طراحی کرده اند اما به نظر می رسد با نادیده گرفتن نقش ایران در این پروژه، اتحادیه اروپا نیز خود اسیر همان چیزی شده که روسیه را به دلیل اعمال آن مورد نکوهش قرار می دهند و آن همان " داشتن نگاه سیاسی به انرژی" است.