به گزارش خبرنگار مهر در همدان، بررسی دالان‌های دستکند زیرزمینی سامن از تابستان سال گذشته با هدف شناسایی و پاکسازی کارگاه‌های یک و دو انجام شد و هیئت باستان‌شناسی متشکل از 14 کارشناس مرمت و حفاظت و یک انسان‌شناس، این کاوش‌ها را از 20 آبان گذشته از سر گرفتند تا راز این دالان‌های گسترده و اتاق‌های کوچک و بزرگ حاوی اسکلت‌های انسانی، سفال را افشا کنند.
سرپرست گروه کاوشهای سایت زیرزمینی دستکند سامن در خصوص این کاوش‌ها گفت: عملیات پاکسازی و شناسایی شهر زیرزمینی سامن در سال 86 انجام شد و در سال 87 هیئت باستان‌شناسی در پنج کارگاه مستقر شدند و در با پایان این کاوش‌ها فعالیت خود را در دو کارگاه شماره یک و دو متمرکز کردند.
علی خاکسار خاطرنشان کرد: کارگاه شماره یک شامل هشت اتاق و چهار سالن و دالان‌ها و راهروهای متعدد است.
خاکسار اظهار داشت: هیئت باستان‌شناسی شهر سامن در کارگاه شماره 5 که در حد فاصل کارگاه شماره یک و دو قرار دارد، به دو فضای معماری برخورد کرد که شامل دو اسکلت کامل انسانی بود.
وی با بیان اینکه هیئت کاوشهای سامن تاکنون در شعاع 300 متری این شهر زیرزمینی به آثار متعددی برخورده است، افزود: در چهار نقطه از کارگاه‌ها راه پله‌های سنگی وجود دارد و اکثر اتاق‌های کشف شده نیز سکوهای یکپارچه تراشیده از سنگ دارد.
سرپرست کاوشهای باستان‌شناسی شهر سامن افزود: تاکنون اشیا، سفال، مهره‌های متعدد و چند سکه تاریخی در دالان‌ها و اتاق‌های شهر زیرزمینی سامن یافت شده است که یک سری از سفال‌ها قابل مقایسه با سفال دوره‌های اشکانی و تاریخی هستند اما برای اظهارنظر قطعی در خصوص یافته‌ها و آثار کشف شده باید منتظر نتایج آزمایش‌های کربن 14، DNA، ترمولومینسان بود.
خاکسار در خصوص کاربری این دالان‌ها و اتاق‌های سنگی زیرزمینی گفت: به احتمال زیاد این فضاها در یک دوره به منظور زندگی و یا انجام مراسم آئینی و مذهبی ساکنین آن استفاده می‌شده، سپس به منظور تدفین مورد استفاده قرار می‌گرفته و در دوره‌های متأخر و اسلامی به منظور پناهگاه یا استفاده در موقعیت‌های خاص مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته است.
وی افزود: این شهر زیرزمینی فضاهای بسیار گسترده‌ای دارد که در قسمت تحتانی منازل و ساختمان‌های اداری شهر سامن ادامه یافته و به همین دلیل نمی‌توانسته تنها به منظور تدفین مورد استفاده قرار بگیرد البته ما در کارگاه شماره 5 با چند نمونه تدفین نیز مواجه شدیم.
وی اظهار داشت: در حال حاضر کاوشهای سایت زیرزمینی سامن به اتمام رسیده و فضاهای این کارگاه‌ها کاملا شناسایی شده اما با توجه به گسترده بودن این سایت زیرزمینی کاوش‌ها باید در سال‌های آینده به منظور شناسایی سایر فضاهای این شهر انجام گیرد.
انسان‌شناس گروه کاوشهای شهر زیرزمینی سامن نیز در خصوص بخش انسان شناسی این کاوش‌ها اظهار داشت: اقدامات انسان‌شناسی این کاوش‌ها در سه مرحله بررسی میدانی، بررسی کارگاهی و مطالعات تطبیقی و کتابخانه ای در حال انجام است که در حال حاضر در پایان مرحله کارگاهی هستیم.
فرزاد فروزانفر با بیان اینکه در شهر زیرزمینی دستکند سامن با فضاهای متعددی روبرو هستیم، گفت: حوادث و اتفاق‌های متعددی در دالان‌های دستکند سامن اتفاق افتاده است و در اتاق‌ها، راهروها و سالن‌های این شهر زیرزمینی تا این مرحله با حدود 50 اسکلت انسانی در رده‌های سنی مختلف از خردسال و کودک تا کهنسال در جنسیت‌های زن و مرد مواجه شده‌ایم.
وی ادامه داد: آنچه که من بر اساس مطالعات انسانی، طبقه‌بندی و تحلیل‌ها از دید انسان‌شناسی در کارگاه‌های سامن نتیجه گرفته‌ام این است که این سایت زیرزمینی یکی از ساختار منحصر به فرد در ایران است و در هیچ جای دیگری چنین ساختاری با این گستردگی مشاهده نشده است.
فروزانفر با تشریح وضعیت شهر زیرزمینی سامن بیان داشت: دالان‌های متعددی با راهروها و اتاق‌ها در یک صخره عظیم گرانیتی پنبه‌ای در دوره‌های مختلف به وسیله پتک‌ها و قلم‌های سنگی حفر شده است و بقایای زیادی از حضور انسان‌ها در این ساختار مشاهده می‌شود.
این انسان‌شناس در خصوص تجمع بقایای انسانی در گوشه‌های اتاق‌ها و سالن‌ها گفت: هر فضا از شهر زیرزمینی سامن به صورت جداگانه بررسی می‌شود و آنچه که می‌ماند نحوه تجمع بقایای اسکلت‌های انسانی در گوشه‌های اتاق است و ما حرف‌های زیادی در خصوص دلیل تجمع این استخوان‌ها در گوشه‌ها و زوایای اتاق‌ها برای گفتن داریم.
وی ادامه داد: تمام بقایا و فضاهای دستکند سامن در محاصره رسوب قرار گرفته بود که با خاکبرداری‌های انجام شده از زیر خاک و رسوب بیرون آمد و لایه‌ها از نظر زمانی و نوع تفکیک شده است، ضمن اینکه استخوان‌ها به همان شیوه قرارگیری اولیه، بازسازی و نگهداری شده‌اند و سعی کرده‌ایم تمام یافته‌ها را به طور مستند و واقعی در محل قرارگیری آنها حفظ کنیم.
وی در خصوص استخوان های حیوانی یافت شده در دالان‌های زیرزمینی سامن نیز بیان داشت: بقایای حیوانی در انواع و اقسام مختلف و مربوط به دوره‌های زمانی متفاوت به طور پراکنده در این ساختار مشاهده می‌شود که شامل بقایای اسکلت طیور، حیوانات علف‌خوار اهلی کوچک و بزرگ و حتی آثار حیوانی گوشت‌خوار از خانواده سگ‌سانان می‌شود و قسمت اعظم آنها مورد استفاده غذایی انسان‌ها قرار گرفته است.
وی در ادامه در مورد نتایج قطعی کاربری و علت حضور انسان‌ها در دالان‌های سامن خاطرنشان کرد: تا اینجا بر اساس مستندات و بررسی‌ها حدود 50 مورد بقایای انسانی از نوزاد تا انسان 80 ساله شناسایی شده است و در یکی از اتاق‌ها 11 اسکلت انسانی در گوشه اتاق انباشته شده که ما اینها را نگهداری و بازسازی می‌کنیم.
فرزاد فروزانفر عنوان کرد: به زودی نتایج کاوش‌ها توسط سرپرست هیئت کاوشهای سامن منتشر می‌شود.
وی ادامه داد: شهر زیرزمینی سامن به دلیل ساختار سنگی و بقایای انسانی کشف شده در آن اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. باید دوره‌های مختلف زندگی انسان را در اینجا ثبت و ضبط کنیم و هویت اقوام و طوایفی که در اینجا زندگی کرده‌اند را شناسایی کنیم. فقط ساختار معماری دالان‌های دستکند سامن مهم نیست، اینجا همه چیز مهم است. حتی سفال‌های کشف شده، مسائل ظریف زیستی را مطرح می‌کنند و باید مطالعات روی آنها به اتمام برسد.
وی در خصوص استفاده از شهر زیرزمینی سامن به عنوان سایت موزه خاطرنشان کرد: این پیشنهاد در سال 84 مطرح شد و به دلیل بی نظیر بودن، این ساختار باید با وجود تمام مسائل زیستی حفظ و نگهداری شود.
به گفته وی، شهر زیرزمینی سامن چهار ورودی دارد که در انحصار مسئولان است و اگر ضوابطی برای بازدید وجود داشته باشد هیچ تخریبی متوجه آثار موجود نمی‌شود.
فروزانفر توضیح داد: یک بازدیدکننده معمولی می‌تواند از مسیرهای تعریف شده و از پشت ویترین‌ها با نورپردازی‌هایی که انجام خواهد شد از سایت بازدید کند و اهل فن نیز می‌توانند اجازه بازدید تخصصی بگیرند ضمن اینکه به دلیل محدود بودن فضا در هر بار تعداد کمی (حداکثر 10 نفر) می‌توانند زیر نظر مسئول سایت موزه، وارد آن شوند.
وی در خصوص ویژگی‌هایی که این سایت موزه باید در آینده داشته باشد، افزود: فضای سایت موزه باید تثبیت شده باشد و ضوابط خاصی برای آن لحاظ شود. تاکنون چندین سایت موزه ناموفق در کشور وجود داشته است اما اینجا می‌تواند یک سایت موزه موفق باشد و فضا طوری طراحی شود که بازدیدکنندگان هنگام عبور از یک راه پله شیک به محض ورود به این تونل‌ها دقیقا احساس کنند که وارد دوره تاریخی دیگری شده‌اند.
فروزانفر در خصوص زمان استفاده از شهر زیرزمینی سامن به عنوان سایت موزه عنوان کرد: کافی است مسئولان تصمیم بگیرند، آن هنگام هیئت باستان‌شناسی در اسرع وقت سایت را آماده می‌کند و کارها سریعتر پیش می‌رود اما اکنون نباید عجله کرد زیرا باید هوا، نور و دمای داخل سایت تثبیت شود و استانداردها برای بازدید عموم بدون آسیب به آثار رعایت و هوازدگی دیواره‌ها برطرف شود.
وی در ادامه یادآور شد: کارهای زیادی باید انجام شود تا سالن‌ها، اتاق‌ها و دالان‌های زیرزمینی دستکند سامن برای بازدید آماده شوند. خاکبرداری و شناسایی دالان‌ها باید ادامه پیدا کند و راه‌های ارتباطی جدید شهر زیرزمینی کشف شود. پیش بینی می شود در جمع‌بندی حدود یک کیلومتر دالان کشف شود که اکنون تا شعاع 300 متر آن شناسایی شده است.
وی همچنین تاکید کرد: این کار بزرگ با بودجه‌ای ضعیف امکان‌پذیر نیست و در این موارد باید قوی عمل شود تا جنبه‌های جذب توریست و گردشگر حساب شده و با همان ضوابط سایت موزه رعایت شود.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نیز در خصوص برنامه این سازمان برای ایجاد سایت موزه شهر زیرزمینی سامن گفت: در حال حاضر قصد داریم امکان بازدید را در یکی از فضاها (کارگاه شماره یک) که بزرگتر از بقیه است فراهم کنیم و برای این کار در مجرای ورودی اتاق‌ها، درب شیشه ای تعبیه می‌شود و امکان عبور و مرور در داخل اتاق‌های سایت زیرزمینی تنها برای کارشناسان فراهم خواهد بود.
اسدالله بیات ادامه داد: طرح ساماندهی این سایت زیرزمینی شامل برطرف کردن هوازدگی دیواره‌ها و تثبیت آنها به منظور جلوگیری از ریزش آنهاست و امکان ورود به سایت زیرزمینی نیز برای افزایش امنیت از طریق آسانسور صورت خواهد گرفت.
وی خاطرنشان کرد: پس از اعلام گزارش نهایی کاوش‌ها و اتمام بررسی‌های مطالعاتی، ساماندهی اشیا و بازگرداندن آنها به محل یافت شده و ایجاد شرایط مناسب، امکان بازدید را برای گردشگران فراهم خواهیم کرد و بررسی‌ها به منظور کشف سایر فضاها و دالان‌ها در فصل آینده کاوشهای سایت زیرزمینی سامن ادامه خواهد یافت.
نظر شما