فرش ترکمن روی دار مشکلات

به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، امروز گلستان با فرش و قالی ترکمن شهرت جهانی دارد و این شهرت مرهون تلاش زنان و دختران بی‌نام و نشان و هنرپردازی است که با هر تار و پود تابلویی از عشق و شیدایی را به تصویر می‌کشند.

گول نقش اصلی فرش ترکمن است که بافته‌های هر قوم به وسیله آن از بافته‌های اقوام دیگر متمایز می‌شود و پشم و پنبه از مواد اولیه برای تولید این هنر ماندگار است.

اکنون هنرپردازان این هنر دیرپا، پر پیشینه و دارای شهره جهانی با مشکلات فراوانی روبرو هستند و برای رفع مشکلاتشان خواستار حمایت ویژه متولیان امر هستند.

به رغم ترویج رنگ‌های شیمیایی هنوز مواد رنگدار گیاهی مانند پوست انار، چوب پویا، خاکستر چوب ازدار و زردچوبه، روناس و نیل برای رنگرزی خامه قالی در این منطقه کاربرد دارد.

زنان ترکمن در تولید این دستبافت، آرمان‌ها و اندیشه‌هایشان را با رنگ‌های دلخواه روی تار قالی گره می‌زنند تا تابلویی زیبا و مانا پیش روی مجسم سازند.

شاخ قوچ، نقش عقرب، ماری گول، در ناق گول، قافسه گول، تکه گول، انسی، قزل ایاق، توینگ گول، قوش گول، آوغان گول، تاج حروز، پنجارا آراگول، آق نقش از جمله نقوش زیبایی است که در این هنردستی به کار می‌رود.

دارهای قالی بیشتر از نوع افقی و متحرک هستند و همراه کوچ ایل جابجا می‌شوند، البته در سال‌های اخیر استفاده از دارهای عمودی نیز در این منطقه رونق یافته است.

مواد اولیه نامرغوب، نبود حمایت مالی، ساماندهی نشدن، بی توجهی به آموزش، آشنا نبودن به نیازهای بازار و برنامه نداشتن موجب شده تا فرش اصیل ترکمن رو به فراموشی رود و جایگاه واقعی‌اش را از دست بدهد.

قدمت فرش ترکمن به هزاره چهارم قبل از میلاد بر می گردد و اکنون بیش از شش هزار سال قدمت دارد. همچنین نقش مایه های فرش ترکمن خاص و منحصر به فرد است که آن را از دیگر دستبافته های هنری جهان متمایز می کند.

یکی از هزاران بافنده فرش اصیل ترکمن در این باره به خبرنگار مهر گفت: سالهاست پشت دار قالی می نشینم و به امید بازکردن گره های فراوان زندگی به قالیبافی اشتغال دارم.

فردین فروتن افزود: به رغم سالها فعالیت در این رشته هنری، هنوز بیمه نیستم و تاکنون برای ساماندهی هنرمندان منطقه تلاشهای در خور توجهی صورت نگرفته است.

وی اظهار داشت: مشکلات جسمی نظیر پادرد، کمر درد و ناراحتی چشم، یادگار و ثمره سالها زحمت در این عرصه است اما متاسفانه بیمه نیستیم تا از خدمات آن بهره مند شویم.

آتابای هنرمند دیگری از بندرترکمن به مشکلات فراروی این رشته هنری اشاره و از رنج رفته برخود و هنرش انتقاد کرد و گفت: قدر این رشته هنری آن گونه که باید ادا نشده و باید برای رواج این هنرکهن و پرقدمت برنامه ریزی شود.

وی با بیان اینکه دارهای قالی ترکمن افقی است، اظهار داشت: این امر موجب بروز ناراحتی های جسمی برای بافندگان فرش می شود.

فاطمه قاسمی دیگر هنرمند فرش گفت: بیشتر فعالان این رشته از نظر مالی با مشکلات عدیده ای روبرو هستند و برای دریافت تسهیلات آن قدر اذیت می کنند که عطای دریافت تسهیلات را به لقایش می بخشیم.

وی افزود: هزینه ها و مواد اولیه فرش گران شده و توان مالی لازم برای تامین آن را نداریم و اگر حمایتی نشود تا چند سال دیگر نام و نشانی از فرشبافی در منطقه نخواهد ماند.

به گفته قاسمی، قیمت هر کیلوگرم ابریشم بین 200 تا 300 هزار ریال است و اکنون بیشتر مواد اولیه این هنر دستی را از استانهای دیگر نظیر اصفهان خریداری می کنیم.

هاجر قاسمی دیگر بانوی هنرمندی که سالها در زمینه تولید فرش فعالیت دارد، از نبود برنامه ریزی برای فروش محصولات گله کرد و گفت: هر قالی 12 متری بیش از 400 هزار تومان  ابریشم نیاز دارد و گران بودن قیمت فرش موجب شده تا این محصول روی دستمان بماند و به فروش نرود.

وی بیان اشت: متاسفانه حمایتها از این بخش ضعیف است و اکنون صنایع دستی فقط کارتی به ماد داد که نه تسهیلاتی براین اساس ارائه شد و نه حمایتی.

وی افزود: در حال حاضر چند قالی بافته ایم که هنوز به فروش نرفته است درحالیکه با فروش آن می توانیم دوباره بافت چند قالی دیگر را آغاز کنم و خرج زندگی خود و خانواده ام را تامین کنم.

رئیس سازمان بازرگانی گلستان در این زمینه به مهر گفت: تاکنون هفت هزار و 646 بافنده فرش دستافت در این استان شناسایی شده اند و برای این افراد کارت صادر شده است.

نادعلی کهنسال افزود: از این شمار دو هزار و 166 بافنده خانگی برای بیمه شدن به تامین اجتماعی استان معرفی شدند.

وی اظهار داشت: همچنین 279 مورد تجهیز کارگاهی، 21 مورد مجوز کارگاه های تولیدی و 32 مورد پروانه تولید غیرمتمرکز برای بافندگان فرش در استان در سال جاری صادر شده است.

وی خاطرنشان کرد: بیشتر بافندگان فرش استان خانم و اهل سنت بوده و در شهرستانهای گنبد، آق قلا و بندرترکمن مستقر هستند و برای حمایت از فعالان این رشته باید برنامه ریزی و مدیریت شود.

به گفته کهنسال، در سال جاری 68 دوره آموزش قالببافی در استان برگزار شد که سه هزار و 10 بافنده شهری و روستایی در آن شرکت کرده اند و تا 30 دوره آموزشی نیز در دست برنامه است.

رئیس سازمان بازرگانی گلستان بیان داشت: همچنین در سال جاری 30 مورد تسهیلات به میزان یکهزار و 850 میلیون ریال برای فارغ التحصیلان این رشته ارائه شد.

وی اعزام تولیدکنندگان در نمایشگاه فرش آلمان طی سال قبل و اعزام ناظرین فرش به این نمایشگاه از جمله مسائلی است که در این رشته پیگیری می شود.

فرشبافی و قالیبافی ریشه در فرهنگ ترکمن ها دارد باید برای احیای دوباره این هنر پرپیشینه در زمینه برپایی کارگاههای آموزشی، خرید تضمینی، بالا بردن کیفیت، شناسنامه دار کردن قالی، ترویج آموزش و اصول سنتی فرشبافی برنامه ریزی تا از منسوخ شدن آن جلوگیری شود.