نوروز در فرهنگ عمومی منطقه ؛ تاجیکستان و قرقیزستان

به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم عید نوروز برای مردمانی که به آن اعتقاد دارند نه تنها یک سنت بلکه هویت ملی مردمان را تشکیل می دهد که تاجیکستان و قرقیزستان از این دست ملل هستند.

این مقوله بر آن است تا برگزاری این مراسم را در این دو کشور مورد بررسی قرار دهد.

مراسم عید نوروز در تاجیکستان

جشن نوروز برای مردم تاجیکستان بویژه بدخشانیان تاجیکستان جشن ملی نیاکان است و از آن به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می‌کنند و به نام "خیدیر ایام" یعنی جشن بزرگ معروف است.

مراسم عید در تاجیکستان از 21 مارس شروع می شود و به مدت سه روز در تاجیکستان جشن برگزار می شود.

بیشتر پژوهشگران بر این نظرند که هرچند تجلیل نوروز در دوران شوروی پیشین در تاجیکستان ممنوع بوده ولی این جشن کاملا از میان نرفت بلکه در میان ساکنان مناطق مختلف این کشور نوروز به عنوان جشن پاکی و آغاز سال نو جایگاه ویژه ای کسب کرد و مردم توانستند نوروز را به عنوان بخشی از فرهنگ و میراث نیاکان خود تا به امروز حفظ کند.
 
محمود اکرامی، پژوهشگر ایرانی در این باره می گوید: "تاجیکستان حدود هفتاد سال زیر حکومتی بوده است که سعی در تضعیف آئین ها و روشهای ملی داشته است، ولی مردم تاجیک از نوروز به عنوان سال نو تجلیل کرده اند."

"دادخدا سیم الدین اف"، رئیس پژوهشگاه زبان و ادبیات فرهنگستان علوم تاجیکستان بر این نظر است که جشن نوروز امروزه تبدیل به جشنی ملی شده است.

پروفسور سیم الدین اف افزود: "در گذشته یک سنت مشترک تجلیل از نوروز میان مردم آریایی وجود داشت. در تاجیکستان، ایران و افغانستان ویژگیهای محلی تجلیل نوروز وجود داشت و هنوز هم رایج است".

وی می گوید" آئین و سنتها را باید احیا کرد و تمامی این سنن را در یک سنت مشترک برای تجلیل از نوروز آماده کرد، تا مراسم های تاریخی تجلیل از نوروز به وجود بیاید."

مراسم گل گردانی

پیش از فرا رسیدن نوروز کودکان تاجیکستان با برگزاری مراسم "گل گردانی" به دیگران پیغام می رسانند. این مراسم یک هفته قبل از نوروز، یعنی در اوائل دهه دوم ماه مارس از سوی گروهی از کودکان که در دست گلهای سیه گوش، بایچیچک یا نوروزی دارند، اجرا می شود.

این کودکان به هر منزل مسکونی نزدیک شده و با قرائت شعرهایی فارسی فصل بهار را به صاحبان آن خاندان شادباش می گویند.

در پاسخ به تبریکات کودکان، صاحب خانه ها به آنها مقداری گندم، نخود، نسک و انواع دیگر محصولات غله یا شیرینی اهدا می کنند و کودکان با جمع آوردن عیدی خود این مواد را به منزل یکی از دوستان می برند و صاحب منزل برای آنها غذای نوروزی آماده می کند.

چهارشنبه سوری(آتش پَرَک)

"آتش پَرَک" از دیگر آئینهای نوروزی است که به هنگام فرا رسیدن نخستین روز فروردین یاصورت می گیرد. سه مشعل از چوب درخت سرو روشن می شود و مردم، بخصوص جوانان و دختران از بالای شعله آتش می پرند تا بدینوسیله کینه و کدورت و غم و درد خود را بیرون می کنند.

در نخستین روز نوروز که در تاجیکستان 21 مارس است، مراسم "جفت براران" صورت می گیرد و به این دلیل از نوروز به عنوان عید بهار و آغاز کشت و کار برای کشاورزان نام می برند.

دیگر آداب و رسوم نوروزی

گل گشت، تفریح در پارک ها، خرید، برگزاری مراسم فرهنگی و کشتی های محلی از دیگر برنامه های تاجیک ها برای گرامی داشت نوروز بشمار می رود.

مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیک در ایام عید نوروز خانه تکانی می‌کنند، و به رسم دیرینه قبل از شروع عید بانوی خانه وقتی که خورشید به اندازه یک سر نیزه بالا آمد دو جارو را که سرخ رنگ است و در فصل پاییز از کوه جمع آوری کرده‌اند و تا جشن نوروز نگاه داشته‌اند در جلوی خانه راست می‌‌گذارند. چون رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است. پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده‌ای می‌‌کوشد هر چه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورده و یک پارچه قرمز را بالای سردر ورودی خانه بیاویزد که این معنی همان رمز نیکی و خوشی ایام سال را در داخل خانه مرتب چیده و با باز کردن در و پنجره به نوعی هوای نوروزی و بهاری را که معتقدند حامل برکت و شادی است وارد خانه نماید.

در این سرزمین پختن شیرینی ویژه و غذاهای متنوع جزء رسم و رسوم این ایام است، همچنین برگزاری دیگر تفریحات نیز در این ایام به شادی آن می‌‌افزاید و یکی از غذاهای معروف این ایام "باج" نام دارد در این غذا کله پاچه گوسفند را با گندم پخته و دیگران را با آن مهمان می‌کنند.

نوروز در قرقیزستان

عید نوروز در قرقیزستان تنها یک روز آن هم در روز اول یا دوم فروردین ماه است. اگر اسفند 29 روز باشد اول فروردین و اگر 30 روز باشد در روز دوم فروردین برگزار می‌شود. تا قبل از فروپاشی شوروی سابق این مراسم به دست فراموشی سپرده شده بود ولی پس از فروپاشی دوباره حیات یافت و هر ساله با شکوه تر از سال قبل برگزار می‌شود.

مراسم جشن این روز را در شهرها دولت تدارک می‌بیند و در روستاها بزرگان و ریش سفیدان در برگزاری آن دخالت دارند. در شهرها در میادین بزرگ و در روستاها در بیابان‌های اطراف این جشن برگزار می‌شود.

در قرقیزستان در این روز پختن غذاهای معروف قرقیزی مثل بش بارماق، مانته برسک و کاتما مرسوم است که به صورت رایگان بین حاضران در جشن پخش می‌شود.

در قرقیزستان در این روز افزون بر جشن برگزاری یک سری مسابقات از قبیل سوارکاری و غیره نیز مرسوم است و به گونه چشمگیری در این روز مسابقات دنبال می‌شود و جوایز ارزنده‌ای به نفرات برتر داده می‌شود.