در گفتگو با مهر تأکید شد: تأکیدات رهبری سطحی گرفته نشوند/الگوی غربی مناسب زندگی اسلامی نیست

تأکیدات رهبری سطحی گرفته نشوند

حجت الاسلام ابوالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب قم در رابطه با نامگذاری امسال به نام اصلاح الگوی مصرف اظهار داشت: این تأکید مقام معظم رهبری نباید سرسری گرفته شده و سبک با آن برخورد شود. عده ای برای بهانه آوردن ، نه از روی عمد و غرض ورزی بلکه از روی جهالت فرمان مقام معظم رهبر را نادیده می گیرند.

وی افزود: الگوی مصرف ما غلط است که برای نمونه می توان به الگوی مصرف انرژی و آب اشاره کرد اما در این میان برخی از این مصارف که از یک الگوی غلط پیروی می کنند به تبعات و ضررهای پی در پی منتهی می شوند. به طور کلی ما 5 تا 6 برابر سرانه جهانی از برخی منابع استفاده بی رحمانه می کنیم.

وی برای اشاره به تبعات و ضررهای پی در پی یک الگوی مصرف نادرست به مصرف شکر در کشور اشاره کرد و گفت:  تغییر و عدم تغییر الگوی مصرف شکر تنها به فرد ارتباط ندارد.  در کشور ما چندین برابر میانگین جهانی شکر مصرف می شود، امراض ناشی از مصرف شکر بار کمرشکنی را به هزینه و بودجه عمومی کشور تحمیل می کند. میلیاردها تومان در سال برای وارد کردن انسولین و مشتقات آن و همچنین داروهای قندی هزینه می شود. تمام این این هزینه به این دلیل است که ما نتوانسته ای الگوی مصرف خود را در رابطه با شکر تغییر دهیم.

حجت الاسلام نواب اعتقاد دارد الگوی صحیح مصرف را با کار فرهنگی مستمر می توان نهادینه کرد. باید در رابطه با الگوهای نادرست مصرف خود اطلاع رسانی مستمر داشته باشیم تا الگوی مصرف اصلاح شود . از سوی دیگر می توان اصلاح الگوی مصرف را مصرف نکردن لوازم بی ارزش دانست.

اصلاح الگوی مصرف به شعار تبدیل نشود

حجت الاسلام سید هاشم حسینی بوشهری نایب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی این حوزه گفت: اصلاح الگوی مصرف مسئله جدیدی نیست، اگرچه در شرایط امروز و رعایت نکردن خیلی از مسائل، طرح این بحث، ضرورتی اجتماعی است .

وی با اشاره به اینکه این سخن برگرفته از آموزه های دینی ما است، گفت: آیات قرآن و همچنین روایاتی که از ناحیه اهل بیت (ع) وارد شده همواره ما را به اصل اعتدال و میانه روی در رفتار، گفتار، برخوردها و موضع گیری های دعوت کرده که نتایج آن بر زندگی  شخصی و اجتماعی ما تأثیر گذار است. به طور کلی اصل اعتدال در اسلام بسیار مورد تأکید قرار گرفته است تا مسلمانان از افراط و تفریط پرهیز کنند، اصلی که هم عقلانی است و هم در دین و شریعت به رسمیت شناخته شده است.

این عضو شورای عالی حوزه علمیه قم یادآور شد: مسئله مصرف در جامعه ما مصادیق بارزی دارد و تمام آحاد جامعه با آن در ارتباط هستند، از سوی دیگر برخی مصادیق مصرف به افرادی باز می گردد که از نعمتهای بیشتری برخوردارند. مقوله هایی چون آب و انرژی از آن دسته است که همه مردم جامعه با آن سروکار دارند. آب نعمت خدادادی است اما منابع آبی ما بی نهایت نیست. به طوری که براساس تحقیقات به عمل آمده شاید در آینده یکی از بحرانهایی که در دنیا رخ دهد و منشا پیداش جنگ ها باشد مسئله آب باشد.

حسینی بوشهری گفت: با وضعیت به وجود آمده در جامعه و عدم رعایت این گونه مسائل، اگر هشدار مقام معظم رهبری مورد توجه قرار گیرد، بسیار راهگشا است که هم صرفه جویی در امکانات ملی و هم پرهیز از گناه تلقی می شود. گناه اسراف و تبذیر در برخی آیات به اخوان الاشیاطین تعبیر شده است.

نایب رئیس حوزه علمیه قم همچنین با تأکید بر این برنامه ریزی در رابطه با اصلاح الگوی مصرف و عدم تبدیل آن به شعار در جامعه گفت: یکی از مشکلات جامعه ما این است که چند روزی بازار پیگری ها داغ می شود و کنگره ها و سمینارهای مختلفی درباره موضوع مورد بحث برگزار می شود اما در حقیقت این کنگره ها و سمینارها خود مصداق اسراف هستند.

حجت الاسلام سید هاشم حسینی بوشهری اظهار داشت: در مرحله اول مسئولان و مدیران و متولیان جامعه باید برای اصلاح الگوی مصرف اقدام کنند. صدا و سیما می تواند بهترین مدل اصلاح الگوی مصرف را به مردم ارائه دهد.

الگوی غربی مناسب زندگی اسلامی نیست

حجت الاسلام رضا غلامی رئیس مرکز پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی اظهار داشت: معتقدم کار فرهنگی در عرصه اصلاح الگوی مصرف، مستلزم مواجهه ریشه ای تر با موضوع است و الا امکان دارد دچار حرکتهای مقطعی و ناموفق در این عرصه شویم.

حجت الاسلام غلامی اظهار داشت: غرب از زمان ظهور انسان باوری رنسانسی که نقطه کانونی جهان بینی سکولار محسوب می شود، با اعتماد به نفسی جدیدی که در مورد توانایی خود بر استیلای بر جهان کسب کرده بود، زمینه انتقال اندیشه کمال و پیشرفت انسان از طریق صعود به سمت خداوند یعنی سنت را به بُعد دنیوی و زودگذر یعنی تجدد مهیا کرد که این تغییر اساسی را باید شروع جریان خطرناک مصرف زدگی در دنیای جدید تلقی کرد.

وی همچنین بحران جهانی زیست محیطی را مورد اشاره قرار داد و اظهار داشت: به نظر می رسد مهمترین پیام بحران محیط زیست این است که در تصور انسان از خود و ارتباطش با طبیعت، که زمینه آن از قرن هفدهم به این طرف در غرب فراهم شد، و همچنین در به فراموشی سپردن دین که انسان و جهان را در یک وفاق و هماهنگی عظیم می دید، خطایی بزرگ در کار است.
مصرف بالا و مستمر خواست نظام سرمایه داری است.

غلامی در ادامه گفت: نظام سرمایه داری که نسبت تنگاتنگی با رشد علم و تکنولوژی و به تبع آن شکوفایی صنعت در غرب دارد، با اتکا به لیبرالیسم که به عنوان دین جدید انسان غربی، از جهت فکری، فرهنگی و سیاسی زمینه تداوم نظام سرمایه داری را فراهم می کند، توانست با خارج کردن رقبای سرسخت خود به ویژه کمونیسم، خود را به نظامی جهانی برای پیشرفت تبدیل نماید.

وی اضافه کرد: این نظام سرمایه داری که از جدا شدن اخلاق از اقتصاد لیبرالیستی به شدت منتفع است، با تعریف تازه از قدرت که بر محور انباشت ثروت و ثروت اندوزی صورت گرفت، بالا بردن تولید به بیشترین حد را مبنای پیشرفت معرفی کرده است که این جز با تشویق افزایش بی رویه مصرف ممکن نیست. مصرف بالا علاوه بر آنکه می تواند به ارتقای تولید منجر شود، به انحصار ثروت در دست طبقه ای خاص از جامعه یا همان متولیان خودخوانده دنیا نیز کمک می کند.

حجت الاسلام غلامی گفت: به نظر می رسد بتوان از هفت عامل اساسی برای رشد مصرف گرایی در جهان و به تبع آن ایران نام برد. خودشیفتگی که در واقع ناشی از فردگرایی است، مهمترین عامل در بی تعهدی در قبال طبیعت ، جامعه و نسلهای بعدی و به تبع آن مصرف بی رویه قلمداد می شود.

وی سایر عوامل را به عنوان لذت جویی، تکنولوژی، برخورداری، گسترش شهر نشینی، مدگرایی و تجمل گرایی تعریف کرد.

غلامی ادامه داد: وقتی صحبت از اصلاح الگوی مصرف به میان می آید، طبعا منظور تنها مقابله با مصرف زدگی یا اسراف نیست بلکه دو عنصر دیگر یعنی مقابله با تبذیر و همچنین ارتقای بهره وری در اصلاح الگوی مصرف دخالت دارند. باید توجه داشت که خطرات تبذیر یا پایین بودن بهره وری در کشور کمتر از خطرات اسراف نیست. البته توجه به سهم ها و نقش ها در ارتباط با جلوگیری از اسراف، جلوگیری از تبذیر و ارتقای بهره وری ضروری است. سهم دولت در مقابله با تبذیر و ارتقای‌ بهره وری نسبت به سهم عامه مردم به مراتب بیشتر است.

وی تأکید کرد:  اگر قرار بر شکل گیری یک حرکت فرهنگی قوی در این زمینه باشد، باید ابتدا از اصلاح دورنی شروع کرد. یعنی دستگاههای فرهنگی کشور باید ابتدا خود را ملتزم به اصلاح الگوی مصرف نمایند. اگر دستگاه ها در این زمینه موفق شوند طبیعی است که می توانند به رسالت فرهنگی خود در قبال مخاطبانشان به درستی عمل کنند.  در واقع از همین منابع و امکانات موجود نیز درست استفاده نمی شود و بهره وری در دستگاه های فرهنگی کشور بسیار پایین است.

غلامی همچنین گفت: بی تردید با الگوی غربی پیشرفت، نمی توان به اصلاح ریشه ای الگوی مصرف در کشور پرداخت، از این رو باید سرمایه گذاری پژوهشی در مراکز تحقیقاتی علوم انسانی کشور در جهت دست یابی به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت گسترش یابد. مقام معظم رهبری نیز در سال های اخیر بارها بر اهمیت دست یابی به چنین الگویی تاکید داشته اند.

وی نتیجه گیری کرد: ما امروز منتقد رواج سبک زندگی غربی در کشور هستیم اما سبک زندگی اسلامی ایرانی را به درستی معرفی و تبلیغ نکرده ایم. البته این کار بیش از هر چیز به پژوهش نیاز دارد. لذا سرمایه گذاری پژوهشی در جهت دستیابی به سبک زندگی اسلامی ایرانی متناسب با شرایط روز یکی دیگر از ضرورت های ورود ریشه ای به عرصه اصلاح الگوی مصرف محسوب می شود.

اصلاح الگوی مصرف نیازمند "فرهنگسازی پایدار" است

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با تأکید بر اینکه برای اصلاح الگوی مصرف باید به فرهنگسازی پایدار اندیشید و برنامه‌ریزیهای کلان داشت پرهیز از اسراف و گسترش فرهنگ صرفه‌جویی از سوی مردم و مسئولان را زمینه‌ای برای گسترش عدالت خواند.

آیت الله محمد علی تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به مناسبت نامگذاری امسال به عنوان سال "اصلاح الگوی مصرف" از سوی مقام معظم رهبری اظهار داشت: خداوند در قرآن می فرماید ما به بشریت همه امکانات را داده ایم و شما نمی توانید نعمتهای الهی را بشمارید. مشکل اساسی به تعبیر قرآن دو چیز است: کفر نعمت و توزیع نامناسب ثروت . بدین معنا که امکانات باید به شکل بهینه تولید شده و نعمت را به بهترین وجه از طبیعت دریافت کرد.

تسخیری یادآور شد: توجه به این امر ظلمی در توزیع به وجود نیاورده و مانعی برای کفر نعمت است چرا که کفر نعمت و ظلم در توزیع دو شاخه از اسراف را تشکیل داده اند. روشن است که همه دست اندر‌‌کاران، چه مسئولین و چه مردم باید این مسئله را در نظر گرفته و از اسراف پرهیز کنند.

آیت الله تسخیری همچنین تأکید کرد: اسراف یکی از محرمات اسلامی است، همانطور که در آیه 31 سوره اعراف آمده خداوند از مؤمنین خواسته از نعمتهای الهی استفاده اما اسراف نکنند ؛ چرا که خداوند مسرفان را دوست ندارد. به مسلمانان امر شده که از اسراف، تبذیر و فعالیتهای بیهوده پرهیز کنند تا هم مطلب قرآن را محقق کرده و هم شکر نعمت داشته و عدالت در توزیع را رعایت کنیم.

الگوی مصرف با اطلاع‌رسانی دقیق اصلاح می‌شود

حجت الاسلام علیرضا اعرافی رئیس جامعة المصطفی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در نظام اقتصادی اسلام نسبت به تولید، نهایت تشویق و ترغیب شده است. روایات و منابع دینی ما سرشار از تأکیدات، تشویقات و ترغیبهای متنوع برای فعالیت و نشاط اقتصادی به کارهای تولیدی، خدماتی و کشاورزی است.

وی افزود: در نقطه مقابل آن در قلمروی مصرف، اسلام یک مرز و میانه ای ترسیم کرده و زهدگرایی منفی یا عدم مصرف یا زندگی و مصرف سخت گیرانه توصیه نمی کند اما در نقطه مقابل آن مسلمانان را از اسراف، ریخت و پاش و مصرف بی تدبیر فوق العاده برحذر داشته است.

حجت الاسلام اعرافی با اشاره به اینکه بحث اسراف و اصلاح الگوی مصرف و تنظیم آن براساس یک منطق عقلانی از تأکیدات جدی اسلام و منابع دینی است یادآور شد: گاهی این مسئله باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد چرا که ما در شرایطی قرار داریم که فعالیتهای اقتصادی مشکلاتی داشته، در رقابتهای بین المللی در حوزه های اقتصادی و فرهنگی نیازمند تدبیر و برنامه ریزی صحیح هستیم.

رئیس جامعة المصطفی تصریح کرد: برنامه ریزی کشور و دولتمردان باید به نوعی باشد که این الگو اصلاح شود، اما هم دولت و هم مردم مخاطب این امر هستند. از یک سو فرهنگ عمومی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است باید براساس تدبیر در معیشت و بهره گیری درست از طبعیت ترسیم شود، و از سوی دیگر نباید فقط این بخش را در نظر بگیریم، دولت نیز به معنای عام که مجلس و قوه قضایه و تمام سیستم اداری را شامل می شود باید مصرف درست را رعایت و برنامه ریزیهای خود را با نگاهی توسعه ای و متناسب با مصرف صحیح تدوین کنند.

وی تأکید کرد: در مطرح کردن بحث اصلاح الگوی مصرف باید به دو بحث فرهنگی و برنامه ریزی توجه کنیم. در بحث فرهنگی تریبونها باید این مسئله را تشریح کنند، رسانه‌ها به آن بپردازند، آمار و ارقام ارائه شود تا حساسیت مردم نسبت به این موضوع برانگیخته شود.

حجت الاسلام اعرافی اطلاع رسانی درست، آگاهی رسانی صحیح و برانگیختن حساسیتها از سوی روحانیون، مساجد، رسانه، آموزش و پرورش و دانشگاه ها را از جمله تدابیر فرهنگی دانست که باید در اصلاح الگوی مصرف به آن توجه شود.

وی همچنین فرهنگسازی، طراحی نظامهای اداری و قوانین کشور براساس الگوی صحیح را مورد تأکید قرار داد.