عاطفه تهرانی کارگردان "بخوان" و برخی از عوامل نمایش شامل بازیگران کاوه قائمی، سحر افتخارزاده، حسام میرمحمدی و اشکان افشارزاده با حضور در خبرگزاری مهر درباره نوع نگاه در کارگردانی و بازیگری این سبک از تئاتر صحبت کردند. در این نشست نحوه کارگردانی و بازیگری نمایش "بخوان" نیز مورد بررسی قرار گرفت.
* خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و هنر: نحوه شکل‌گیری گروه و شروع تمرینات نمایش "بخوان" چگونه بود؟
- عاطفه تهرانی، کارگردان: ما کار خود را از بهمن‌ماه پارسال با دو کارگاه آموزشی در دانشکده سینما تئاتر و دانشگاه تهران و کار روی "پیکره زنده" شروع کردیم. "پیکره زنده" یک متد شخصی است که در 9 سال فعالیت و کار به آن رسیدم.
از این کارگاه‌های آموزشی هفت نفر را انتخاب کردم و در کارگاه‌های آموزشی آقای آتیلا پسیانی هم با سحر افتخارزاده آشنا شدم و او را نیز انتخاب کردم. زمان آموزش این هشت نفر چهار ماه به طول انجامید و دو ماه هم به شکل پیشرفته کار کردیم و کار اصلی در این دو ماه شروع شد.
* از ابتدا هم قرار بود که با هشت نفر کار را انجام دهید؟
- تهرانی: من به خاطر ترکیب‌بندی‌های مورد نظرم به 15 نفر نیاز داشتم، ولی نتوانستم بیشتر از هشت نفر را که توانایی و قابلیت مورد نظر را داشتند، انتخاب کنم.
* کمی درباره تئاتر فیزیکال برای ما توضیح بدهید. این نوع از تئاتر بر چه اصولی استوار است؟
- تهرانی: کاری که من انجام می‌دهم ربطی به تئاتر فیزیکال ندارد و تئاتر فرم فیزیکال است. به شخصه فکر کردم اگر بخواهم تکنیک‌هایم را پیشرفته‌تر کنم باید به شیوه نو به کار خود ادامه دهم، زیرا پیش از این هشت سال تئاتر فیزیکال کار می‌کردم و بعد از تحقیقات بسیار دیدم تئاتر فرم فیزیکال را بهتر می‌توانم انجام دهم.
زیرا در تئاتر فیزیکال به استادان مجرب نیاز است که تکنیک‌های مورد نظر را آموزش دهند، اما متأسفانه در ایران این امکان وجود ندارد. ولی تئاتر فرم فیزیکال را راحت‌تر می‌توانم انجام دهم و توانایی آن را دارم که تکنیک‌های این نوع از تئاتر را بدون یک استاد خاص انجام داده و یاد بگیرم.
* چه تفاوتی میان این دو نوع نمایش وجود دارد؟
- تهرانی: تفاوت اصلی در تکنیک‌هاست. البته در تئاتر فرم فیزیکال به خط بدنی، حرکت، ریتم بدن، انرژی حاکم در فضا و جاذبه زمین و اینکه با بدن بتوان بر جاذبه تسلط پیدا کرده و با آن بازی کرد، اهمیت می‌دهند. در تئاتر فرم فیزیکال خیلی به زندگی بدن اهمیت داده می‌شود.
* آیا در کار برای برقراری ارتباط با مخاطب به زبانی خاص دست پیدا کرده‌اید؟
- تهرانی: من فقط روی تئاتر فرم فیزیکال کار نکردم زیرا نمی‌توانم به طور کامل روی آن تسلط داشته باشم. از این رو از تکنیک‌های گذشته هم استفاده کردم تا به یک زبان شخصی برسم که شباهتی به تئاتر فریم فیزیکال ندارد.
* اکثر مخاطبان تئاتر ما به وجود یک خط داستانی در نمایش اعتقاد دارند تا بتوانند از یک اجرای نمایشی داستانی کلی را برداشت کنند. داستان در نمایش شما و این نوع تئاتر مدرن در چه جایگاهی قرار دارد؟
- تهرانی: وقتی از تئاتر فیزیکال به تئاتر فرم فیزیکال نزدیک می‌شویم داستان ارزش کمتر پیدا می‌کند، هرچند از تم کلی کار دور نمی‌شود. "بخوان" در هشت قطعه ارائه می‌شود که ربطی به دیگری ندارد و تماشاگر در هر قطعه چیزی جدید می‌بیند، اما من سعی کردم خط کلی داستانی داشته باشم و تماشاگر از طریق حرکت‌ها و زندگی بچه‌ها روی صحنه و ویدئو آرت داستان خود را برداشت کند. در این نوع کار بیشتر حرکت مهم است.
* با توجه به اینکه مخاطبان ما بیشتر با دیالوگ و داستان ارتباط برقرار می‌کنند از ابتدای تمرینات تا زمان اجرا تا چه حد تماشاگر و مخاطب تئاتر را مدنظر قرار دادید؟
- تهرانی: اگر بخواهم فقط برای تماشاگر کار کنم دیگر نمی‌توانم کار مدرن انجام دهم و اگر بخواهم فقط برای خود کار کنم مخاطب نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. تصمیم گرفتم کاری میان این دو باشد تا هر کدام از مخاطبان با آن ارتباط برقرار کنند.
تماشاگرانی داشتم که داستان را متوجه نشده بودند ولی از حرکات لذت برده بودند. تماشاگرانی هم داشتیم که داستان را به کلی متوجه شده و برخی نیز همزاد‌پنداری کرده بودند. سعی کردم صحنه‌ها به هم وصل شوند و داستان کلی داشته باشیم و در عین حال تجربه‌ای که دوست دارم را نیز انجام دهم.
* بازیگران نمایش تا چه حد تجربه حضور در چنین نمایش‌هایی را داشته‌اند؟
- کاوه قائمی، بازیگر: تا حالا کار بدن نکرده بودم و پیش از این در کار "ملاقات بانوی سالخورده" استاد سمندریان بازی داشتم.
* این تجربه که به طور کامل مبتنی بر بدن است و از دیالوگ و کلام به معنای روزمره استفاده نمی‌کند، چگونه بود؟
- قائمی: شاید در آن دسته از کارهایی که دیالوگ وجود دارد درصدی از نبود زندگی یا دروغ وجود داشته باشد.
* منظورتان چیست؟
- قائمی: احساس می‌کنم در آن نوع متداول از تئاتر به مخاطب دروغ می‌گویم و برایش بازی می‌کنم، ولی در کار بدن این اتفاق نمی‌افتد و شما چیزی جز حقیقت بیان نمی‌کنید. کاری سخت، اما دلچسبی است زیرا تمرکز باید روی انرژی بدن، فضا و تکنیک‌ها و خطوط موجود باشد.
- سحر افتخارزاده: "بخوان" اولین تجربه بازیگری من در این نوع نمایش بود و پیش از این در گونه‌های دیگر نمایشی در جشنواره‌های دانشجویی و فجر کار کرده بودم. در این نوع کار یکی از امکانات بازیگری یعنی دیالوگ را حذف می‌کنیم و از ابتدا باید با امکانات بدن خود آشنا شده و به نوعی مواجهه‌ای تازه با بدن خود داشته باشیم.
اینکه چه محدودیت‌هایی دارد و چگونه از تکنیک‌ها استفاده کنیم تا در نهایت به صداقت برسیم و صادقانه زندگی به مخاطب نشان دهیم. برای رسیدن به هر کنش، در تمرینات روند سختی داشتیم تا به خود و در نهایت به مخاطب دروغ نگوییم. تجربیات خانم تهرانی در این گونه نمایشی و همچنین بازیگری خیلی به ما کمک می‌کرد.
* یعنی دیالوگ به عنوان یک مانع برای بیان صداقت میان مخاطب و بازیگر عمل می‌کند؟
- افتخارزاده: کلام باری دارد که گاهی اتفاقات را تنزل می‌دهد. وقتی در بیان احساس از کلمه استفاده می‌کنیم احساس را تنزل می‌بخشیم، ولی اگر از درون بدون واسطه آن را ابراز کنیم خیلی تأثیرگذار و شفاف‌تر است.
- حسام میرمحمدی، بازیگر: "بخوان" اولین تجربه حرفه‌ای من در زمینه بازیگری بوده و پیش از این تنها در چند کار دانشجویی حضور داشتم. اتفاقی که برای ما در تئاتر ایران افتاده این است که تنها راه ارتباط طرفین یعنی بازیگر و مخاطب واژه و دیالوگ بوده و نتوانسته‌ایم با بدن این کار را انجام دهیم و این کار ما را خیلی سخت می‌کند.
ولی اتفاقی که در این کار و روند تمرین یک ساله آن برایمان افتاد این بود که خانم تهرانی با تکنیک‌ها و روش‌های خود جرأت بروز احساسات و بیان بدنی را به بچه‌ها دادند. زمانی می‌توان حسی را خوب بیان و برای تماشاگر قابل باور کرد که تخیل درست باشد و وقتی تخیل خوب باشد زندگی بیرونی خوب شکل می‌گیرد. آن زمان است که ریتم و انرژی مورد نظر در جای خود قرار می‌گیرد.
* آیا روی صحنه بازخورد تماشاگر را مد نظر قرار می‌دهید؟
- میرمحمدی: بازخورد تماشاگر تنها واکنشی بیرونی نیست. بعضی شب‌ها اجرای خوبی داریم و برخی شب‌ها نه و این بسته به بازخورد تماشاگر دارد که انرژی خوبی به بازیگران می‌دهد.
- اشکان افشاریان، بازیگر: این تجربه برای من خیلی عجیب بود. استادان همیشه در بازیگری به لحاظ آکادمیک به بیان بیشتر از بدن توجه می‌کنند و در نهایت یک استاد حرکات فرم باله و برخی حرکات موزون را به دانشجویان آموزش می‌دهد. من فکر نمی‌کردم کار بدن انجام دهم، ولی وقتی وارد کارگاه آموزشی خانم تهرانی شدم دیدم این کار خیلی سخت و جذاب است.
شاید در نمایش‌های دیالوگ‌دار برخی خوب و برخی بد بازی کنند، ولی اینجا همه باید کار خود را درست انجام دهند. ما تمریناتی سخت داشتیم که در روز حتی تا شش ساعت هم بود.
نظر شما