تحول در مسیر عاشقی؛ مولفه مشترک مجموعه‌های فتحی

به گزارش خبرنگار مهر، کارنامه فتحی که شش مجموعه از جمله "اشک‌ها و لبخندها"، دو فیلم سینمایی و چند فیلم تلویزیونی در آن ثبت شده از وجوه مختلف قابل تحلیل و بررسی است، بخصوص که این کارگردان در عرصه تلویزیون مجموعه‌هایی ساخته که هم از جهت جذب مخاطب موفق بوده و هم توانسته از وجوه فنی و ... نگاه سلایق خاص را جلب کند.

در واقع اهمیت و ویژگی کارنامه تلویزیونی فتحی بیش از هر چیز در تنوع رویکرد او به گونه‌ها و مضامین مختلف و البته موفقیت نهایی مجموعه است. این کارگردان سه مجموعه مناسبتی برای ماه‌ محرم، رمضان و نوروز و دو مجموعه تاریخی در ارتباط با هولوکاست و ملاصدرا دارد که این نشان‌دهنده گستره دیدگاه او است.

اشک‌ها و لبخندها

"پهلوانان نمی‌میرند" به نویسندگی و کارگردانی حسن فتحی از مجموعه‌های تاریخی با محوریت شخصیت‌هایی غیر مستند بود که دهه هفتاد از تلویزیون پخش می‌شد. این مجموعه با محوریت مضمون عشق بدون آنکه تلاش کند ارجاعی مستقیم به واقعیت‌های مستند بدهد از تاریخ به عنوان بستری برای روایت قصه‌ای استفاده می کند که چند ویژگی دارد.

قصه آدم‌هایی که اهمیت اصلی آنها در دور بودن فضا و مناسباتشان از جامعه روز است و مناسبات و روابط پهلوانی به دلیل تفاوت با روابط رایج برای مخاطب جذاب می‌شود. همچنین پرداختن به مضمون عشق در میان این قشر و البته ارجاعاتی که به وضعیت جامعه در آن زمان داده می‌شود، مجموعه عواملی هستند که "پهلوانان نمی‌میرند" را واجد اهمیت می‌کنند.

مجموعه هر چند دوبله شده بود، ولی فضا و حس و حال آدم‌ها جذابیت داشت و باورپذیر بود. روابطی که اگر پوسته آنها را کنار بزنیم به مناسبات زمان حال هم قابل ارجاع است. دیالوگ‌های آهنگین و حساب شده و رفت و برگشت پینگ پونگ‌وار آنها میان شخصیت‌های اصلی از نقاط قوت این مجموعه است.

به گزارش مهر، همچنین جمعی از بازیگران برجسته و حرفه‌ای تئاتر، تلویزیون و سینما در "پهلوانان نمی‌میرند" نقش‌آفرینی کردند که از آن جمله می‌توان به جمشید مشایخی، حمید مظفری، هادی مرزبان، فخری خوروش، کتایون ریاحی، حمیرا ریاضی، علی اسیوند و ... اشاره کرد.

"شب دهم" به نویسندگی و کارگردانی فتحی نوروز 81 پخش شد که به جهت تقارن ماه محرم با نوروز از دو وجه مناسبتی برخوردار شد. این مجموعه نیز با محوریت عشق به مقطعی خاص از تاریخ معاصر می‌پردازد که تداخل طبقات اجتماعی در آن دوره بسیار مطرح بود.

محوریت عشقی مادی یک جوان لمپن به دختری قجرزاده که او را وامی‌دارد به یک تعزیه‌خوان بدل شود، خوانشی از عشق‌های سودایی است که منجر به تحول شخصیت می‌شود. در این داستان هم هر چند جوان لمپن مراتب عاشقی را به تدریج طی می‌کند، اما در پایان وقتی به معشوق نزدیک می‌شود که عشقی والاتر را طالب است.

این مضمون با جاری شدن بر بستری مناسب علاوه بر اینکه لایه‌های اجتماعی آن دوره و تغییر و تحول طبقاتی را مد نظر قرار می‌دهد می‌تواند به مناسبات و روابطی ارجاع دهد که هر چند کاملاً مستند نیستند، اما از نمایش و تخیل صرف فاصله می‌گیرند. این گونه است که در پایان دغدغه برپایی تعزیه به عنوان درخواست معشوق بدل می‌شود به محملی برای تغییر و تحول عاشق که از تعاریف رایج قشر خود جدا شده است.

فتحی در "شب دهم" هم از جمع بازیگرانی برجسته و حرفه‌ای بهره برد که یکی از نقاط قوت کار محسوب می‌شود. رویا تیموریان، کتایون ریاحی، حسین یاری، پرویز فلاحی‌پور، حمید افشار و ... از جمله بازیگران این مجموعه تاریخ معاصر هستند که توانست مخاطبان بسیار را جذب کند.

"روشن‌تر از خاموشی" به نویسندگی و کارگردانی حسن فتحی خردادماه سال 82 به پخش تلویزیونی رسید. این مجموعه با محوریت زندگی یک شخصیت واقعی تاریخی می‌تواند نقطه عطف کارنامه این کارگردان باشد. در این مجموعه علاوه بر شرح زندگی و افکار ملاصدرا، وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه آن دوره ایران (قرن یازدهم هجری) نیز بررسی می‌شود.

وجهی که به نوعی برآمده از مجموعه‌های قبلی فتحی است که هر چند شخصیتی کاملاً مستند در آنها حضور ندارد، اما همواره بستر تاریخی بر روند شکل‌گیری ماجرا تأثیرگذار بوده است. حسین یاری، کتایون ریاحی، محمدعلی کشاورز، جمشید مشایخی، فریماه فرجامی، فخری خوروش، ژاله علو، محمود پاک‌نیت، علی نصیریان، بهاره رهنما، حسام نواب‌صفوی و ... از بازیگران این مجموعه هستند.

"روشن‌تر از خاموشی" هر چند بر واقعیت مستند و درام‌پردازی استوار است و تجربه‌ فتحی و جمع بازیگران شرایط را برای مطلوب افتادن آن در نگاه مخاطب فراهم کرده بود، اما به دلیل تعدد لهجه و دوبله لطمه دید. در واقع این وجه تأثیر نامطلوب خود را بر مجموعه گذاشت تا از جذابیت همیشگی آثار فتحی فاصله بگیرد.

"مدار صفر درجه" به نویسندگی و کارگردانی حسن فتحی فروردین 86 پخش شد. این مجموعه در 22 قسمت 50 دقیقه‌ای به تهیه کنندگی حسن بشکوفه تهیه شد و داستان آن بخشی از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران را در بر می‌گیرد. در واقع نکته قابل ذکر در این مجموعه غیر مناسبتی، گام نهادن کارگردان در عرصه‌ای مخاطره‌آمیز است که به ماجرای هولوکاست می‌پردازد.

داستان این مجموعه درباره یک جوان ایرانی است که سال 1320 برای تحصیل به فرانسه می‌رود و در آنجا با دختر یهودی آشنا می‌شود. هر چند بستر تاریخی و وقایع بیش از پیش مجموعه را به سمت و سوی سیاست و شعارزدگی می‌برد اما باز هم فتحی با تمرکز بر شکل‌گیری یک عشق نامتعارف در این فضا، می‌کوشد هوایی تازه حتی در طرح مضامین خاص بدمد.

این مجموعه با حضور شهاب حسینی، رویا تیموریان، لعیا زنگنه، مسعود رایگان، ایرج راد، رحیم نوروزی و چند بازیگر فرانسوی و مجارستانی از تولیدات مشترک موفق بود که توانست به گونه‌ای ظریف به ماجرای هولوکاست بپردازد. در واقع این محور واکنش‌برانگیز با قرار گرفتن بر بستر درام توانست جذابیت‌های خاص خود را برای مخاطب حفظ کرده و در عین حال به باورهای عمومی‌تر ارجاع دهد.

"میوه ممنوعه" به نویسندگی علیرضا کاظمی‌پور و علیرضا نادری و کارگردانی فتحی ماه رمضان سال 86 پخش شد. فتحی با این مجموعه تلاش کرد خود را از  زیر بار عنوان "تاریخی‌ساز" رها کند و مهارتش را در کار با مضامین روز و رئال به اثبات برساند. او کارگردانی است که وجوهی چون تسلط بر کارگردانی، انتخاب بازیگر و بازی گرفتن و ... در مجموعه آثارش قابل پیگیری است.

به گزارش مهر، فیلمنامه با نگاهی به دو داستان کهن "شیخ صنعان" و "شاه لیر" و تلفیقی به‌روز از آنها نوشته شد که متکی بر پشتوانه‌ای محکم در ادبیات است. دیالوگ‌نویسی مجموعه نیز از نقاط قوت و امتیاز کار است که بنا بر شناسنامه هر کاراکتر طراحی و نوشته شده و سابقه نمایشی نادری در این امر تأثیرگذار بوده است.

"میوه ممنوعه" با پرداختن به نمونه‌ای نمایشی از عشق پیرانه‌سری که کاملاً در مناسبات حال به‌روز شده، روابطی در هم پیچیده و در عین حال باورپذیر از شخصیت‌ها ارائه می‌دهد. علی نصیریان، گوهر خیراندیش، هانیه توسلی، هرمز هدایت، امیر جعفری، عمار تفتی، نیما رئیسی و طناز طباطبایی از بازیگران این مجموعه هستند.

بازتاب خوش این مجموعه میان مخاطبان یادآور شد که می‌توان به کار مناسبتی هم به مثابه کاری دلی نگاه کرد و برای سلیقه مخاطب و آنچه به عنوان ماحصل کار سازندگان باقی می‌ماند، دل سوزاند. وجهی که از مرحله نگارش تا انتخاب بازیگر، کارگردانی، آهنگسازی و ... مجموعه مورد توجه قرار گرفته و بازتابی در خور این تلاش داشته است.

"اشک‌ها و لبخندها" به نویسندگی علیرضا کاظمی‌پور و علیرضا نادری به عنوان مجموعه نوروزی سال 88 ساخته شد، ولی به پخش ایام نوروز نرسید تا با اتمام تعطیلات سه روز در هفته در ایام زوج پخش شود. اما تکرار همکاری موفق کاظمی‌پور و نادری در نگارش قصه و دیالوگ‌ها پس از "میوه ممنوعه" به همان نتیجه مشابه منجر نشد.

فتحی در این مجموعه با رویکردی جدید به طنز تلفیقی از گذشته و حال را به عنوان محور اصلی قصه انتخاب می‌کند. بستری که در آن روابط و مناسبات لمپن‌های زمان حال با حال و هوای فیلم‌فارسی‌های رایج روایت می‌شود. تلاش این کارگردان برای بازخوانی این گونه فراموش‌شده و پیوند دادن آن با زمان معاصر می‌تواند نقطه‌ای خاص در کارنامه‌اش محسوب شود.

به گزارش مهر، به خصوص که فتحی در این بازخوانی نگاه فانتزی و رئال را در هم تلفیق کرده تا با حرکت بر مسیر جوهره فیلم‌فارسی به بازخوانی جدید از آن برسد. مهدی هاشمی، گوهر خیراندیش، شهره لرستانی، هومن برق‌نورد، لیلا اوتادی، برزو ارجمند، کیانوش گرامی، مهشاد مخبری و ... از بازیگران این فیلم هستند.

مجموعه "اشک‌ها و لبخندها" هر چند برای پخش 13 قسمتی در ایام نوروز 88 آماده شده بود اما دوشنبه هفتم اردیبهشت به کار خود پایان می‌دهد.