اکبرایرانی مدیر مرکز پژوهشی میراث مکتوب در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اعلام این خبر گفت: منظومه "علی‌نامه " اثری است به سبک شاهنامه فردوسی که اواخر قرن پنجم درباره دلاوریهای حضرت علی (ع) در جنگهای صدر اسلام به رشته نظم در آمده است. نسخه اصلی این اثر در موزه قونیه بود که ما این اثر را از طرق فاکس میل گرفتیم و در اوایل خرداد ماه سال جاری با مقدمه دکتر محمدرضاشفیعی‌کدکنی و دکتر محمود امیر سالار به صورت رنگی منتشر می‌کنیم.
وی افزود: با وجود آنکه چند قرن ازعمر این منظومه می‌گذرد اما هیچ بخشی از آن ازبین نرفته و هنوز سالم مانده است. حتی تاریخ کتابت و ترقیمه آن دقیق است که نشان می‌دهد حدود صد سال بعد از سرایش شاهنامه فردوسی سروده شده است.
ایرانی عنوان کرد: نسخه اصلی این منظومه را زنده‌یاد دکتر مجتبی مینوی به صورت میکروفیلم از قونیه به ایران آورد و ده سال پیش دکتر شفیعی کدکنی مقاله‌ای درباره این اثر نوشت که این مقاله در مجله تخصصی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی منتشر شد. ما از دکتر کدکنی اجازه گرفتیم تا این مقاله را درابتدای این منظومه منتشر کنیم.
مدیر مرکزمیراث مکتوب گفت: همچنین در انتهای این منظومه مقاله‌ای به قلم دکتر محمود امیرسالار درباره این اثر به زبان انگلیسی آمده است.
وی در ادامه اعلام کرد: انتشار نسخه منظومه علی‌نامه با تصحیح دو دانشجوی دوره دکترای دانشگاه مجلد دیگری است که مراحل حروفچینی را می گذارد. این مجلد پس از اتمام حروفچینی با افزودن نمایه‌های مختلف و مقدمه‌هایی از مصححین برجسته کشور به بازار کتاب می‌آید.
علی‌نامه در اعتراض به شاهنامه سروده شد
ایرانی سپس با اشاره به انگیزه ربیع در سرودن این منظومه تصریح کرد: سراینده این منظومه که گمنام است یک ایرانی اهل توس بوده که در قرن پنجم هجری این منظومه را به نوعی در اعتراض به شاهنامه فردوسی سروده است.
مدیر مرکزمیراث مکتوب افزود: زمانی که شاهنامه سروده شد عده‌ای از شعرای معاصر فردوسی زبان به اعتراض گشودند و به گونه‌ای با متهم کردن فردوسی به پول پرستی معتقد بودند فردوسی شاهنامه را با هدف دریافت صله از محمود غزنوی سروده است. ربیع نیز در ابتدای منظومه با اشاره به انگیزه‌اش از سرون علی نامه آورده است: "وقتی که پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) با دلاوری در جنگهای صدر اسلام حماسه آفریدند بهتر بود فردوسی شاهنامه را درباره جنگهای این دو شخصیت بزرگ اسلام می‌سرود نه درباره رستم و سهراب که افسانه هستند. "
وی گفت: ربیع در این منظومه خطاب به فردوسی می گوید:" تو که شیعه هستی بعید بود نسبت به پیامبر(ص) و ائمه (ع) بی تفاوت باشی". به همین دلیل او که احساس می‌کرد جای متنی مانند علی‌نامه در ادبیات ایران خالی است و شاهنامه انتظارش را برآورده نکرده است این منظومه را در بحر متقارب یعنی همان وزن حماسی به زبان فارسی سرود.
شاهنامه، احیای فرهنگ ایرانی در برابر جور حاکمان عباسی
ایرانی سپس به انگیزه فردوسی از سرودن شاهنامه پرداخت و گفت: استاد محمد ریاحی در کتاب "سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی" درباره مخالفان و موافقان فردوسی و نقش شاهنامه در فرهنگ ایران و اسلام بحث فراوانی کرده‌است. او معتقد است آن زمان که امیران دست‌نشانده خلفای عباسی در شهرهای مختلف ایران بزرگ شامل خراسان و ماورالنهر با ظلم و ستم حکمرانی و فرهنگ ایرانی را تضعیف می‌کردند، فردوسی قصد داشت فرهنگ ایران و زبان فارسی را احیا کند. بنابراین او با سرودن شاهنامه روحیه حماسی ایرانیان را تحریک کرد.
به گفته مدیر مرکز میراث مکتوب،عبدالجلیل قزوینی در کتاب "النقض" در ابتدا فردوسی را جزو شاعران شیعی مسلک ذکر می‌کند و در ادامه به دلایل مخالفت برخی از شاعران با فردوسی می‌پردازد. او می‌نویسد که در دوران فردوسی مناقب و مرثیه‌خوانی رایج بود و مردم ایران اشعار زیادی را در مناقب حضرت علی (ع) می‌خواندند تا دیگران را در برابر ظلم و ستم حاکمان دست نشانده عباسی مردم آگاه کنند. منظومه "علی نامه" هم در چنین فضایی شکل گرفت.
علی‌نامه سند ملی زبان فارسی است
وی همچنین با اشاره به بخشی از مقاله دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی درباره منظومه "علی‌نامه" یادآور شد: دکتر کدکنی معتقد است که یک سوم این منظومه اشعاری قوی دارد که در خور توجه است. اما در واقع این اثر دغدغه‌های شیعیان را نشان می‌دهد که می‌خواستند در زمان خلافت عباسیان حضور معنوی خود را اعلام کنند.
ایرانی در پایان عنوان‌کرد: منظومه "علی‌نامه" سند ملی زبان فارسی و سند هویت مذهب و فرهنگ ایرانی است و شاید دلیل اینکه تا کنون مورد توجه قرار نگرفته بود این باشد که استادانی همچون مجتبی‌مینوی نخواستند این منظومه را در برابر شاهنامه مطرح کنند.
نظر شما