به گزارش خبرنگار مهر 28 اردیبهشت روز بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری است. به همین مناسبت با لطیف ناظمی خیام پژوه و استاد افغانی دانشگاههای کابل، برلین، همبولت و هامبورگ - که تاکنون چندین کتاب و مقاله در حوزه خیام پژوهی چاپ کرده است - به گفتگو نشستیم که در پی می‌آید.
لطیف ناظمی با اشاره به اقبال جهانی به رباعیات خیام گفت: نزد اروپاییها خیام پیش و بیش از آنکه شاعر باشد به عنوان یک آدم دارای وجوه مختلف فکری و علمی از جمله در نجوم است و جهانیان تقویم جلالی را از حکیم نیشابور به یادگار دارند.
وی افزود: یکی از ابعاد زندگی خیام بعد شاعری اوست که بر اساس یک تقسیمبندی کهن او در مقابل شاعرانی که مثنوی‌های کثیر‌الابیات دارند شاعری مُقلّ است و ابیات کمتری دارد اما کمتر شاعری در جهان است که توانسته باشد به اندازه او با تعداد شعرهایی کم نه تنها در سرزمین خود که در همه جهان آوازه‌ای چنین بلند بیافریند.
رئیس خانه مولانا در فرانکفورت به "ابن الوقت" بودن خیام اشاره کرد و گفت: مسئله غنیمت شمردن دم و استفاده از لحظات زندگی برای اروپاییها بسیار مهم است. البته ابن‌الوقت بودن خیام به معنی استفاده بهینه و بهره بردن کامل از زمان است آنجا که می‌گوید "از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن/ فردا که نیامده است فریاد مکن/ بر نآمده و گذشته بنیاد مکن/ حالی خوش باش عمر بر باد مکن".
این خیام پژوه اضافه کرد: فلسفه خیام درباره جهان و بنای آن و مرگ و زندگی به واقع مورد توجه غربی‌هاست. با اینکه برخی اندیشه‌های خیام باب ذوق مردم نیست اما هیچ وقت هیچ نیرویی نتوانسته در برابر اندیشه‌هایش مقاومتی جدی از خود نشان دهد. ضمن اینکه خیام نسبت به شاعران همعصرش منشور زیباتری از جهان می‌دید و بر چشمهایش شیشه کبود نگذاشته است تا جهان را تاریک ببیند.
ناظمی در پاسخ به این سوال که "چه ویژگیهایی از شعر و اندیشه خیام مردمان مغرب زمین را به وی مجذوب کرده است؟" به ذکر مثالی پرداخت و گفت: زمانی من مجموعه‌ای از شعرهای خیام را به دوستی آلمانی دادم و او بعد از اینکه آنها را خواند گفت "این شاعر پنر (در آلمانی یعنی دائم‌الخمر) است و چیزی برای گفتن ندارد و شعرهایش هم ارزش خواندن ندارند". اما بعد از مدتی آمد و گفت "کتاب شعر خیام را به من بده می‌خواهم آن را برای همیشه داشته باشم". واقعیت این است که هر گاه که به سراغ خیام می‌رویم نکته جدیدی از او می‌آموزیم و سوالهای کلیدیمان را پاسخ می‌دهد.
این استاد افغانی دانشگاههای کابل، برلین و هامبورگ افزود: تفکر خیام یک تفکر سنتی نیست و نگاه دیگری به مرگ، انسان، زندگی و جهان دارد و در زمانه خیام که بسیاری شعرا از غم و اندوه و تاریک بودن جهان ناله می‌کنند به یکباره شاعری مانند او برمی‌خیزد که از شادخواری حرف می‌زند. بُعد فلسفی دم را غنیمت شمردن خیام هم از این جهت است که او به واقع معتقد است باید از زندگی استفاده کند. اگر چه پیش از او هم شاعرانی مانند رودکی به این وجه از زندگی اهمیت می‌دادند اما نه در بعد فلسفی و جدی آن.
رئیس خانه مولانا در فرانکفورت ادامه داد: یکی از دیگر دلایل اقبال غربیها به خیام این است که او در قالبهای کوچکی مانند سبک رباعی در شعر حرفهای بزرگی گفته و الان هم که دوره مینی‌مالیسم است این اقبال بیشتر شده است و غربیها به ویژه فرانسویها و آلمانیها همانطور که به هایکوهای ژاپنی علاقه نشان می‌دهند خیام را می‌خوانند.
نظر شما