ویروس سگ سانان فوکهای خزر را می کشد

دکتر "حمید غفارزاده" که به تازگی از سواحل قزاقستان بازدید کرده در گفتگو با خبر نگار مهر با اعلام این مطلب گفت: قبلا بررسیهایی در مورد مرگ فوکها و خطر انقراض آنها انجام شده که مهمترین عامل همان ویروس مشترک بین سگها و گرگها و فوکها در سواحل یخ زده شمالی شرق خزر است ولی دولت قزاقستان و NGO  ها هیچ گزارشی در مورد این قضیه ارایه ندادند و هنوز ماجرا مبهم مانده است.

مدیر پروژه سازمان ملل (UNDP) در حفاظت محیط زیست دریای خزر با اشاره به تکرار این مرگ و میر در سالهای متوالی افزود: بررسی خاصی در مورد مرگ این فوک ها انجام نشده که به طور مشخص بتوان در این زمینه اظهار نظر کرد، اما فوک ها که برای زادرود به سواحل یخ زده مراجعه می کنند دچار این مشکل ویروسی می شوند و این احتمال هست که در فصل تابستان لاشه هایی از این گونه جانوری را در سواحل خزری ایران مشاهده کنیم.

این کارشناس بین المللی محیط زیست با اشاره به جمعیت ناچیز فوک ها و نابودی این گونه اظهار کرد: جمعیت فوک ها به هم پیوسته است و این مشکل و در تمامی سواحل خزر تاثیر می گذارد، با این حال تعداد آنها که الان نزدیک به صد هزار فوک رسیده، رقمی معادل یک پنجم کل فوک ها در 50 سال گذشته است و این تلفات سرنوشت فوک خزر را بسیار غم انگیز کرده است.   

فوکهای خزری که به نام علمی فوکا کاسپیکا (Phuca Caspica) شناخته می شوند از جمله نادر ترین جانوران شناخته شده روی زمین و کوچک ترین گونه فوک های واقعی یعنی بدون گوش هستند. اما در تقسیم بندی اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت در فهرست قرمز که مربوط به جانوران آسیب پذیر است، قرار دارند.

فوکهای خزر در دوره زندگی 50 ساله خود به سواحل ایران بیش از سواحل چهار کشور حاشیه یی دیگر نزدیک می شوند زیرا زمستان ها را به عنوان فصل زادآوری بر روی قطعات یخی سواحل شمالی می گذرانند اما در تابستان و پاییز و بهار عمدتاً سواحل ایران را ترجیح می دهند. این جانوران 11ماه آبستن می شوند و در ماه دوازدهم برای زایمان به مناطق یخی در شمال دریای خزر مهاجرت می کنند .

به هر روی مرگ و میر سریع این جانوران زیبا همچنان ادامه دارد و کارشناسان علت مرگ و میر فوکها را همچنان به یقین نمی دانند. در تحقیقات اولیه در ایرلند شمالی اندام های داخلی و تولید مثلی فوکها پوشیده از زخمهای ناشی از ضایعات ویروسی تشخیص داده شد. اما گزارش های بعدی به علت های دیگری برای مرگ و میر فوک های خزری اشاره داشتند که مهم ترین آنها وجود انواعی از سموم کشاورزی نظیر د.د.ت و سموم حاصل از پساب کارخانجات صنعتی در بافت های چربی فوکها بود، به طوری که در همایش محیط زیست دریایی در اوتسوچی ژاپن علت مرگ و میر فوکهای خزری به اثر تضعیف کننده آلودگی های صنعتی و در نتیجه ناتوانی دستگاه ایمنی بدن فوک ها در مقابل ویروس ها اشاره شد.

مهمترین عامل همان ویروس مشترک بین سگها و گرگها و فوکها در سواحل یخ زده شمالی شرق خزر است ولی دولت قزاقستان و NGO  ها هیچ گزارشی در مورد این قضیه ارایه ندادند و هنوز ماجرا مبهم مانده است

دکتر حمید غفارزاده

این گزارشها همچنین از غلظت فراوان مواد حاصل از تجزیه کلر در بافت های چربی و کبد فوکها خبر می دهد که موادی مانند کلر که در صنایع نساجی به عنوان رنگ بر به کار برده می شود در سواحل جنوبی خزر به شدت مشاهده می شود و مهم ترین کارخانجات نساجی در اطراف خزر در حاشیه جنوبی این دریاچه قرار دارند.

همچنین نمونه دیگر از مواد موجود در بافت بدن فوک ها، وجود انواعی از آفت کش های موسوم به پی سی بی است که در جریان شسته شدن خاکهای کشاورزی یا در نتیجه بالاآمدن سطح آب خزر در نواحی ساحلی به درون دریاچه راه یافته اند. بنابراین وقوع مرگ و میر ناشی از همه گیری ویروسی سال 2000 میلادی در میان فوکهای خزر نه تنها به علت آلودگیهای صنعتی قابل توجیه است، بلکه با افزایش آلودگیهای نفتی و کاهش جمعیت ماهی کیلکا که بیش از 70 درصد از غذای فوک خزری وابسته به این ماهی است، فوک خزری را با کمبود مواد غذایی و در نتیجه ضعف فیزیکی و ورود نوعی ویروس به سیستم عصبی این حیوان و در نهایت مرگ و میر دسته جمعی فوک های خزری مواجه ساخته است.

در اوایل قرن گذشته، وجود بیش از یک میلیون فوک در دریای خزر گزارش شده که سالیانه 160هزار قلاده از این فوکها توسط روسها شکار می شدند، در حالی که هم اکنون براساس آمارهای موجود جمعیت این جانور به حدود یکصد هزار قلاده رسیده است.