ارگ بهارستان در یک قدمی زوال/ معتادان صاحبان اصلی ارگ

بیرجند - خبرگزاری مهر: ارگ بهارستان بیرجند میراث به جا مانده از دوره افشاریه آخرین مراحل تخریب را طی می کند و آنچه از مرمت و احیا در این مکان به چشم می خورد آجرهای خام و پخته ای است که برای نگهداری در محوطه این بنا تخلیه شده است.

به گزارش خبرنگار مهر در بیرجند، این ارگ که امروزه به باغ زرشکی در بیرجند معروف است در سالهای 1205 و 1206 هجری قمری ساخته شده است.

ساختمان اصلی ارگ کوشکی است به صورت هشت ضلعی که تزئینات نمای بیرونی آن وجه تشابه با تزئینات آجر کاری نقش منفی ارگ کریم خان زند در شیراز دارد از جمله رویدادهای تاریخی این بنا پناهنده شدن لطفعلی خان زند و دیگر همراهان وی در این ارگ بوده است.

اگر چه در خراسان جنوبی و به ویژه در بیرجند از این قبیل بناها کم نیست ولی به جرات می توان گفت ارگ بهارستان در بین این آثار مورد ظلم بیشتری قرار گرفته است.

هم اکنون بیش از 90 در صد این بنای تاریخی به طور کلی تخریب شده و ارگ بهارستان نیز مانند خیلی دیگر از بناهای تاریخی در آستانه پیوستن به دفتر تاریخ است و آیندگان تنها نامی از آن را به عنوان یکی از آثار تاریخی در کتابها بخوانند.

یکی از دلایلی که به تخریب این ارگ دامن زده زندگی کردن شماری از افراد بی خانمان است که البته با هماهنگی یکی از نهادها در آنجا سکونت دارند.

وضعیت زندگی رقت بار این افراد که خود نیازمند تهیه گزارش جداگانه است ارگ را تبدیل به محلی برای حضور افراد ناباب و معتاد کرده است. این افراد در اغلب که از گذشته در ارگ به قالیبافی اشتغال دارند علاوه بر کار نصفه و نیمه ای که انجام می دهند اغلب ساعات شبانه روز با رفقای خود مشغول مصرف مواد مخدر هستند و بوی بسیار نامطبوعی از حضور این افراد در ارگ به مشام می رسد.

یکی از مستاجرین این بنای تاریخی به سکونت 30 ساله خود در ارگ بهارستان بیرجند اشاره کرد و افزود: دو خانوار در این بنا زندگی می کنند که بابت حضورشان هیچ اجاره ای به بنیاد مستضعفان پرداخت نمی کنند.

وی در خصوص این سئوال که آیا تا کنون میراث فرهنگی مرمتی در این بنا انجام داده است، بیان داشت: میراث فرهنگی تنها یکبار در سالهای گذشته قسمتی از ارگ را سقف زده است.

مستاجر ارگ بهارستان بیرجند در خصوص حفظ این بنای تاریخی گفت: دو خانواری که در این جا سکونت داریم قسمتی از بنا را که در اختیار مان است را حفظ و نگهداری می کنیم.

درون اتاقهای بنا پر از زباله های انسانی است که کسی حال جمع آوری آنها را ندارد و استفاده از گنجه های و طاقچه ها به عنوان شومینه و فضایی برای ایجاد گرما ارگ را به سرعت به سمت نابودی سوق می دهد.

از سوی دیگر زباله های تولید شده از سوی این افراد، روشن کردن آتش در ارگ برای رفع نیاز، استفاه از کنار و گوشه ارگ به برای دفن زباله، انبوه زباله های ایجاد شده، لوازم و اسباب و کهنه و بلااستفاده و ... شکل و شمایل ارگ را به محلی برای افسوس خوردن تبدیل کرده است.

درختان اطراف ارگ نیز در میان انبوه زباله ها و ابزار کهنه گم شده اند و اصولا نام باغ زرشکی دیگر برازنده این بنای تاریخی نیست.

عدم مالکیت میراث فرهنگی دلیل اصلی تخریب بهارستان است

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی علت اصلی تخریب و عدم رسیدگی به این بنا را عدم مالکیت میراث فرهنگی عنوان کرد و اظهار داشت: مالکیت ارگ بهارستان و باغ زرشکی بیرجند با بنیاد مستضعفان است و یکی از دلایل اصلی تخریب این بنا افراد ساکن در این بنا هستند که به عبارتی مستاجرین بنیاد هستند.

البته این سخنان در حالی است که جلوی ورودی تخریب شده ارگ تابلوی بزرگی نصب شده که در ابتدا و انتهای آن نام میراث فرهنگی و شماره ثبت بنا آمده است که نشان از مالکیت میراث فرهنگی بر بناست ولی البته سخنان معاون میراث فرهنگی استان در خور توجه است.

حمیدحلاج مقدم در گفتگو با مهر از انجام پروژه های حفاظتی و استحکام بخشی در سالهای 86 و 87 در این بنا خبر داد و افزود: امسال بخشی از اعتبارات را به مرمت این بنا اختصاص داده ایم و با همکاری سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری پروژه مرمت و احیای ارگ بهارستان را آغاز خواهیم کرد و امید واریم بتوانیم این مکان را به بنایی برای استفاده عموم تبدیل کنیم.

حلاج مقدم در پاسخ به این سئوال که چرا تا کنون مرمتی در این بنا صورت نگرفته است، گفت: وظیفه اصلی سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی آثار، نظارت بر آثار تاریخی و برنامه ریزی برای مرمت و احیا است و این سازمان به تنهایی قادر به حفظ آثار ملی نخواهد بود.

وی بیان داشت: اعتبارات میراث فرهنگی بسیار محدود است و با توجه به وجود 560 اثر تاریخی در استان کفاف نگهداری و مرمت کلیه آثار را نمی دهد.

کمبود اعتبار بهانه ای همیشگی برای عملکرد ضعیف سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی است و در حال حاضر این سازمان با عدم نظارت بر نگهداری ابنیه تاریخی توسط دیگر متولیان خود نیز از زیر بار این وظیفه شانه خالی کرده است و شاید تدابیر میراث فرهنگی نوش دارویی است که پس از تخریب کامل این بنای تاریخی خواهد رسید.