حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه استاد حوزه و دانشگاه و مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه سخنان متعدد و گهرباری درباره علم و عقل از امیرالمؤمینن وجود دارد گفت: وقتی حضرت علی سخن از علم به میان می آورد مقصود علوم توحیدی و علوم اسلامی است ، یعنی علومی که جنبه هدایتگری دارد و انسان با دانستن این علوم به سعادت نهایی و اخروی می رسد.
وی افزود: تلقی دیگری از علم در فرمایشات حضرت علی (ع) است که از آن می توان به علم نافعه یاد کرد. در خطبه حمام که ویژگیهای پارسایان را بیان می کند می گوید که از ویژگیهای اهل تقوا این است که با علم نافع سروکار داشته و علم نافع را فرا می گیرند.
علم نافع اعم است از علم اسلامی ( کلام و اخلاق و فقه و...) است. فیزیک و شیمی و زیست شناسی و پزشکی نافع هستند که براساس فرمایش حضرت علی علومی است که اهل تقوا سراغ آن می روند که برای خود منفعت دارد و فراگرفتن این علوم واجب کفایی است و در حد کفایت باید زیست شناس، منجم ، پزشک و فیزیکدان داشت.
خسروپناه در مورد تلقی حضرت علی(ع) از عقل یادآور شد: امیرالمؤمنین یک جا عقل را با عدل هم معنا می داند. عاقل را هم این طور معنا کرده و فرموده عاقل کسی است که هرچیزی را در جایگاه خود قرار می دهد. در واقع از عقل یک معنا گرفته شده است.
وی افزود: تلقی دیگری که حضرت از عقل ارائه کرده درک قوه مدرکه به معنای نیرویی است که در نهاد انسان تعبیه است خوب و بد را درک که از آن به تعبیری می توان به عنوان قوه عاقله یاد کرد.
مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه باید توجه داشت عقلی که امیرالمومنین به عنوان قوه عاقله از آن یاد می کند فقط مدرک نیست، یادآور شد: فقط یک لایه آن به درک حقایق حسن و قبح اختصاص دارد اما یک لایه دیگر آن تعبد است.
خسروپناه تأکید کرد: انسان پس از درک حسن و قبح نسبت به شارع مقدس، خداوند متعال، عبودیت و بندگی پیدا می کند. پس در واقع عقلی که در روایات امیرالمومنین توصیف شده وسیع تر از عقل فلسفی است. عقل فلسفی تنها جنبه ادراکی دارد و کاری به ساحت تعبد انسانها ندارد. اما عقل مدنظر امیرالمؤمنین در کنار ساحت ادراکی ساحت تعبد را هم در بر می گیرد.
نظر شما