این نوشتار گزارشی است از کتاب "ترجیحات، نهادها و انتخاب عقلایی" اثر کیث داونینگ و دزموند کینگ که از سوی انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر شده است.
نظریه انتخاب عقلایی به موضوع استراتژی و بدیلهای مختلف پیش روی مخاطب و چگونگی انتخاب یک گزینه بر اساس محاسبه سود و زیان از سوی او می‌پردازد.
نظریه انتخاب عقلایی یکی از نظریه‌های ریاضی و آمار است که در علوم اجتماعی و علوم سیاسی انعکاس یافته است. نظریه بازی، یکی از نمودهای انتخاب عقلایی در علوم اجتماعی و علوم سیاسی است.
نویسنده می‌گوید که انتخاب عقلایی در کلیه ابعاد علوم اجتماعی تأثیرگذار بوده و استفاده فزاینده‌ای از آن در مدل سازی‌های نهادی و موقعیتی می‌شود.
مفهوم عقلانیت، رابط و واسطی مشترک میان انسان و علوم اجتماعی، میان علوم سیاسی و فلسفه، میان اقتصاد و جامعه شناسی و میان علوم مدیریتی و تحلیلهای مبتنی بر تصمیم است.
نکته و موضوع مهم در نظریه انتخاب عقلایی که ذهن اندیشمندان را به خود مشغول داشته این است که عمل عقلانی و رفتار عقلائی چیست و چه انتخابی، عقلانی به شمار می‌رود؟
در این نظریه ابتدا ترجیحات فرد یا به طور کلی بازیگر به صورت داده‌های ریاضی و کمی در می‌آید و سپس ماتریس بدیلها و انتخابها ترسیم می‌شود.
در مرحله بعد و پس از تعیین ماتریس، انتخاب عقلایی بر اساس محاسبه کم‌بیشینه مورد توجه قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر عقلانیت نسبی به بازیگر حکم می‌کند که راه و گزینه‌ای را انتخاب کند که کمترین ضرر را متوجه او سازد.
ولی بر اساس عقلانیت مطلق فرد به دنبال انتخاب گزینه‌ای است که بیشترین سود را نصیب او سازد. اشکال این انتخاب در این است که فرد اطلاع کاملی از رفتار طرف مقابل ندارد و در نتیجه ممکن است که گزینه‌ای که برای تامین حداکثر سود انتخاب کرده، منجر به بیشترین ضرر شود.
عقلانیت مفهومی چند بعدی است و نظریه عقلانیت نقشهای گوناگونی را ایفا می‌کند.
به عنوان مثال این نظریه گاهی نقش تجویزی ایفا می‌کند و به بازیگر می‌گوید که راه حل و استراتژی عقلانی در یک مسئله کدام است.
این نظریه در جایی دیگر نقش هنجاری ایفا می‌کند و به مخاطب ابزارهایی برای قضاوت هنجاری می‌دهد. به عبارت دیگر وقتی نظریه می‌گوید که کدام انتخاب، بالاترین اولویت را دارد به معنای در اختیار قرار دادن معیارهای هنجاری است.
نویسندگان کتاب معتقدند این اثر می‌تواند به گسترش ادبیات موضوع در حوزه انتخاب عقلایی کمک بسیاری بکند.
نظر شما