به گزارش خبرنگار مهر در رشت، از مجموع رودخانه سیل خیز استان گیلان، سفیدرود خود به تنهایی مرکب از آبراهه های کوچک و بزرگ متعددی است که به لحاظ سیل خیزی و اثرات منفی ناشی از بروز سیل حائز اهمیت فراوان است.
خشکرود، گرکانرود، ماسوله رودخان، رودخانه پسیخان، کیا رود، شلمانرود، ناورود، مرغک، سیاهرود، آستارا چای، هود ول، کانرود، سیره لیره، چلوند، لمیر، حویق، جوکندان، خواجه کری، نوکنده، شفارود، چاف رود، خالکایی، پلنگ رود خان، قلعه رودخان، گشت رود خان، لزرجان آچار رود، مرسا رود و... نام برد.
تغییر در مسیر رودخانه ها شرایط لازم را برای جاری شدن سیلهای ویرانگر فراهم می کند
طی سالهای اخیر حوادث ناشی از جاری شدن سیل در ایران به ویژه در استان گیلان افزایش قابل ملاحظه ای یافته است، برخی از صاحب نظران و کارشناسان آبخیزداری بر این نکته تأکید دارند که انسان با قطع کردن درختان جنگل که فرسایش خاک را به دنبال دارد و نیز با تغییر دادن مسیر رودخانه ها شرایط لازم برای جاری شدن سیلهای ویرانگر را فراهم می کند.
این صاحب نظران بر این باور هستند که علت وقوع همه سیلها، ناشی از عدم توازن آب است وقتی مقدار آب موجود در سطح زمین بیش از حد می شود و خاک قادر به جذب کردن همه آن نیست این آب وارد رودخانه ها می شود.
کارشناسان آبخیزداری معتقد هستند: شکل مسیر رودخانه، شیب اراضی پیرامون آن و ضخامت رسوباتی که در بسته رودخانه انباشته می شود و بر میزان حجم آبی که در یک فاصله زمانی مشخص از یک بخش رودخانه عبور می کند، تأثیر می گذارد.
این افراد ادامه می دهند: حجم آب عبوری از یک رود خانه همچنین بارندگی های سنگین در مناطقی که خاک نفوذ ناپذ یر دارند نظیر خاک رس که آب را به خوبی جذب نمی کند موجب جاری شدن آبها در سطح زمینی می شوند و این همان آبی است که در جویبارها جاری می شوند و در پائین دست وارد رودخانه شده و باعث بالا آمدن ناگهانی سطح آب رودخانه می شود.
به هرحال پدیده "سیل" معضلات و مشکلات عدیده ای همچون فرسایش خاک، خشکسالی، انباشت رسوب را به همراه دارد و همچنین جان و مال انسانها را به مخاطره می اندازد که باید به این مهم توجهی ویژه شود.
بعضی وقتها سیل به آرامی جریان می یابد و بعضی مواقع به طور ناگهانی و شدید جاری می شود و همه را غافلگیر می کند بعضی از سیلها در فصلهای معینی از سال به وقوع می پیوندد و مردم نیز از قبل آمادگی برای آن دارند و بعضی وقتها نیز جریان سیل چنان شدید است که به یک فاجعه مصیبت بار تبدیل می شود.
اگر توجه کرده باشید، معمولا رنگ آب در سیلاب از حالت روشنی و زلالیت به تیرگی (قهوه ای) می گراید، رنگ تیره سیلاب بیانگر فرسایش خاک در بالا دستهای حوزه آبخیز است که جریان سیل به اشکال مختلف مثل فرسایش سطحی، شیاری، آبراهه ای و ... توانسته خاک را شسته و به پائین منتقل کند، این مسئله به نوعی تداعی کننده اجرای عملیات آبخیزداری در چنین حوزه هایی است.
هر موقع باران شدیدی در حوزه ای شروع به باریدن کرد و در اثر آن حجم زیادی از آب در رودخانه به راه افتاد و رنگ آب چندان تغییری نکرد باید خوشحال بود که آن رودخانه و حوزه آبخیز به لحاظ آبخیزداری در شرایط ایده آل و تعادل خود است.
همچنین بارش غیرمتعارف نزولات جوی مهمترین عامل در ایجاد سیل از نظر زمانی و حجمی است، این حجم آب که در مدت کوتاه در آبراهه ها و نهایتا رودخانه اصلی یک حوزه جریان می یابد اگر به موقع کنترل نشود یعنی به وسیله سد یا آب بندی ذخیره نگردد و یا فرصت نفوذ به داخل زمین پیدا نکند می تواند در مدت کوتاهی پس از تولید از دسترس خارج و در مواقعی که نیاز به آب و حداقل نزولات است با مشکل کم آبی و خشکسالی مواجه شویم.
پدیده خشکسالی در گیلان سرسبز و پر باران خسارات بسیاری به همراه دارد
مسئله خشکسالی در استان سرسبز و پر بارانی مانند گیلان به دلیل اینکه توزیع زمانی و مکانی بارندگی ها نامتناسب بوده بارها و بارها اتفاق افتاده و متاسفانه خساراتی را نیز به همراه داشته است.
همین طور هر فرسایش خاکی لاجرم انباشت رسوبات را نیز به همراه خواهد داشت و این قضیه در جریان سیلاب امری بدیهی است زیرا هرگاه که سرعت جریان به هر دلیلی افت کند و یا کاهش یابد، مسئله رسوب گذاری اتفاق می افتد.
محلهای انباشت رسوب می تواند اراضی کشاورزی، راه ها، خطوط مواصلاتی، مخازن سدها، تالابها و ... باشد و این امر می تواند ناهنجاری هایی را به دنبال داشته باشد، سیلابها فقط فرسایش خاک را به دنبال ندارند و یا فقط به خشکسالی یا انباشت رسوب در پائین دستها منتهی نمی شوند بلکه معمولا با خسارات مالی و حتی جانی نیز همراه است.
البته توجه به حریم رودخانه (پهنه سیلابی) در کاهش خسارات جانی و مالی بسیار موثر بوده و شاید ارتباط چندانی به مسئله آبخیزداری نداشته باشد و بدین ترتیب تنوع آب و هوایی و شرایط خاص جغرافیایی، زمینه پیدایش و شکل گیری انواع بلایای طبیعی را در استان گیلان فراهم ساخته است.
قرار گرفتن شهرها و روستاها در مناطق کوهپایه ای، از میان رفتن پوشش گیاهی، رعایت نکردن حریم امنیتی رودخانه هایی که غالبا از میان و یا کنار شهرها می گذرند، ساخت و سازهای بی رویه در مسیر رودخانه ها، زیرکشت بردن اراضی کنار رود خانه ها و سایر عوامل مشابه از دلایل اصلی وقوع جریانهای سیلاب است.
گیلان مستعد سیل خیزی و سیل گیری است
مدیرکل منابع طبیعی استان گیلان در این باره با اعلام اینکه وضعیت سیل خیزی گیلان بسیار نگران کننده است، گفت: گیلان به لحاظ سیل خیزی و سیل گیری استعدادهای قابل توجه ای داشته که این امر بسیار نگران کننده و نیازمند یک عزم ملی، هماهنگی و همکاری همه جانبه در این عرصه است.
رسول محمدی افزود: استان گیلان به لحاظ موقعیت بیابانی و کوهستانی خود یک استان بحران پذیر است که باید با فرهنگسازی مناسب و بهره گیری از برنامه ریزی های درست، تبعات و اثرات بلایای طبیعی آن را به حداقل رساند.
وی ادامه داد: کنترل کامل و صد درصدی حوادث و بلایای طبیعی هرگز مقدور نخواهد بود اما می توان با آموزش صحیح به مردم و به کارگیری تدابیر ویژه اثرات منفی بلایای طبیعی را کاهش داد و مانع از تحمیل خسارات سنگین سالانه به دولت در این بخش شد.
| گیلان سالانه شاهد حوادث تلخی همچون سیل، رانش زمین و حریق است. |
|
مدیرکل منابع طبیعی گیلان |
محمدی اظهار داشت: کشور ایران به لحاظ آسیب پذیری از حوادث و بلایای طبیعی در رتبه دهم جهان قرار دارد و گیلان نیز سالانه شاهد حوادث تلخی همچون سیل، رانش زمین و حریق است.
مدیرکل منابع طبیعی گیلان در ادامه ضمن آشنایی بیشتر مردم با حوادث و بلایای طبیعی، یادآور شد: همه دستگاه های مرتبط استان با بسیج امکانات و توانایی های خود منسجم تر از گذشته در راستای مقابله با بحرانهای احتمالی گام بردارند.
وی در ادامه با اعلام اینکه سیل و خشکسالی مستلزم برنامه ریزی واحد و منسجمی است، افزود: بلایای طبیعی در تمام جهان اتفاق می افتد بنابراین از 40 گونه بلایای طبیعی که در کشورهای در حال توسعه حادث می شود، ۳۱ مورد آن در ایران اتفاق می افتد.
محمدی همچنین انواع سیل را از نظر عوامل ایجاد کننده به دو دسته طبیعی و غیر طبیعی اعلام کرد و از دخل و تصرف بشر در طبیعت، تخریب سازه های آبی ایجاد شده به عنوان عوامل غیر طبیعی در ایجاد سیل نام برد.
وی افزایش مقاومت آبراهه را یکی از عوامل انسانی در ایجاد سیلاب و خسارت دانست و گفت: عدم رعایت حریم و بستر رودخانه ها منجر به کاهش عرض رودخانه شده و همین امر موجب بیشترین خسارت سیل خواهد شد.
مدیرکل منابع طبیعی گیلان روشهای سازه ای و غیر سازه ای را به عنوان راهکارهای کنترل سیلاب نام برد و اظهار داشت: ساخت خاکریز در امتداد مسیر رودخانه، ساخت دیوارهای سیل برگردان، تاسیسات انحرافات جریان سیل، بهسازی و اصلاح مسیر جزو روشهای سازه ای کنترل سیلاب است.
وی آبخیزداری و مدیریت کاربردی اراضی حوضه، برنامه ریزی و مدیریت در مسیر رودخانه، پیش بینی و هشدار سیل، اطلاع رسانی را از روشهای غیر سازه ای کنترل سیلاب اعلام کرد.
محمدی در ادامه به مدیریت سیلاب اشاره کرد و گفت: این مدیریت به فرآیندهای فراگیری در مهار سیل اطلاق می شود که گسترش سیلاب و خسارت ناشی از آن را تعدیل می کند.
وی همچنین آموزش همگانی و تخصصی را از مهمترین راه های کاهش و مقابله با خطرات ناشی از سیلاب، دانست و بیان داشت: در این خصوص رسانه ملی و روزنامه ها و مجلات نقش خاصی دارند.
مدیرکل منابع طبیعی گیلان ادامه داد: برگزاری نمایشگاه های پیشگیری و آمادگی در برابر سیل و چاپ و توزیع پوسترهای آموزشی با موضوع حفظ حریم و بستر رودخانه می تواند، موثر باشد.
توجه به حوزه های آبی استان گیلان و حاشیه رودخانه سپیدرود امری ضروری است
وی در ادامه توجه به حوزه های آبی داخل استان و حاشیه رودخانه سپیدرود را امری ضروری دانست و بیان کرد: این حساسیت در مسئولان استان وجود دارد که توجه به حوزه های آبی داخل استان ضروری است زیرا سپیدرود به تنهایی قادر به تأمین آب مورد نیاز استان نیست.
همچنین مدیرکل ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ استان ﮔﻴﻼن نیز در این باره گفت: این اداره کل در راﺳﺘﺎی ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﻼﻳﺎی ﺟﻮی در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﺿﻤﻦ ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮی از ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﻲ، ﻣﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ای ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﭘﺎﻳﺸﻬﺎی ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺳﻌﻲ در ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﻴﻖ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺴﺘﻤﺮ و دﻗﻴﻖ اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻮی در ﻣﻨﻄﻘﻪ دارد و ﻣﺮﺗﺒﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی درﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﺑﻼﻳﺎی ﺟﻮی در ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﭘﺮدازش وﻣ ﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ کند.
سیدمحمدرضا رضوی افزود: اداره ﻛﻞ هواشناسی استان ﺗﻼش دارد ﺗﺎ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎیی را در ﺑﺮرﺳﻲ های ﺧﻮد ﺑه ﻜﺎر ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻌﺮف واﻗﻌﻴﺘﻬﺎی ﺟﻮی و اﻗﻠﻴﻤﻲ ﮔﻴﻼن ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺼﻮﻳﺮ درﺳﺘﻲ از آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ اﺳﺘﺎن ﺑﺎ آن دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن اﺳﺖ، ﺑه ﺪﺳﺖ آورد.
وی ادامه داد: ﺗﻼش ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﻴﻼن ﺑﺮاﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آﮔﺎﻫﻲ از ﻧﻴﺎز دﻳﮕﺮ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی اﺟﺮاﻳﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ آﻧﺎن در زﻣﻴﻨﻪ رﺧﺪادﻫﺎی ﺟﻮی ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﺑﺮای ﺗبادل ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺧﻮد و آﻧﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ.
سیل گیلان ناشی از تخریب جنگلهاست
نماینده مردم رودسر و املش نیز با اعلام اینکه سیل گیلان ناشی از تخریب جنگلها ست، گفت: تخریب جنگلهای گیلان در سالهای اخیر از جمله مهمترین علل جاری شدن سیل در این استان است.
اسدالله عباسی افزود: بر اثر تخریب جنگلها که مهمترین عنصر برای جلوگیری از سیل هستند، سبب شد تا با یک بارندگی در این استان سیلاب جاری شود.
وی همچنین با اعلام اینکه عدم لایروبی رودخانه های استان گیلان به دلیل نبود اعتبار کافی در وقوع سیل نقش مهمی دارد، ادامه داد: لایروبی رودخانه ها هر سال انجام نمی شود، در صورتیکه انجام لایروبی آنها و ساخت دیواره در دو طرف رودخانه ها از جاری شدن سیل به داخل مناطق شهری و روستایی جلوگیری می کند.
استاندار گیلان نیز در این خصوص گفت: با توجه به شروع فصل پائیز و بروز ناپایداریهای جوی همراه با بارندگی فصلی در نقاط مختلف، از تمامی فرمانداران و مدیران کل دستگاه های اجرایی استان خواستار حفظ آمادگی بیشتر در مقابله با هرگونه حوادث احتمالی شد.
روح الله قهرمانی افزود: با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی خاص هر منطقه و بروز حوادث و سوانح غیر مترقبه از جمله جاری شدن سیل، وزش بادهای شدید، بارش تگرگ و آبگرفتگی معابر عمومی امکان تحمیل خساراتی به هموطنان است، تمامی فرمانداران و مدیران باید با هوشیاری و جدیت در برنامه ریزی و انجام اقدامات پیشگیرانه از خسارات احتمالی جلوگیری کنند.
وی ادامه داد: با شناسایی مناطق حادثه خیز و پرخطر شهری و روستایی استان گیلان برای لایروبی مسیلها، انهار، تخلیه رسوبات و نخاله ها از سر دهنه های پل اقدام تا از وقوع سیلاب و بروز خسارات و حوادث احتمالی جلوگیری شود.
استاندار گیلان همچنین تخریب جاده ها، پلها، زمینهای کشاورزی، مراتع و جنگلها، چاه ها و قناتها و تخریب بندهای سیل گیر، تخریب منازل مسکونی، آلودگی آبها، از بین رفتن محصولات و حیوانات اهلی (سوء تغذیه)، آسیب به مکانهای بهداشتی و ارتباطی (تیرهای برق و تلفن) و تأسیسات آبرسانی شهری و روستایی و همچنین تأسیسات آبیاری کشاورزی را از جمله خسارتهای مالی ناشی از سیل اعلام کرد.
نیاز است با حفظ و گسترش پوشش گیاهی، ایجاد و ساخت سدها و آب بندها، ایجاد شیار به روی زمینهای شیبدار، پخش سیلاب در زمینهای اطراف، رعایت اصول و ضوابط مهندسی رودخانه در احداث پلها، اصلاح بستر رودخانه ها و ثبت آمار و خسارتهای سیل و یکنواخت سازی آمار و اطلاعات در ایستگاه های مختلف می توان این پدیده مخرب را پیشگیری و مهار کرد.
نظر شما