دکتر محمد حسن زاده در گفتگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سؤال که چه ضرورتهایی ما را به سمت مطالعات میان رشته‌ای سوق داده‌اند؟ گفت: رشد علوم و تخصصی شدن آنها در نهایت موجب شد که زیرشاخه‌های علوم در بستر مسائل پیش روی خود با یکدیگر به یک مسئله مشترک برسند. این مسئله مشترک به عنوان فصل مشترک شاخه‌های مختلف علوم ضرورت نگاه میان‌رشته ای را بیش از پیش هویدا کرده است. مطالعات میان رشته‌ای در اصل به معنای همکاری حوزه‌های مختلف برای حل یک مسئله مبتلابه مشترک است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: نگاه میان‌رشته‌ای زمانی ضرورت پیدا می‌کند که داشته‌های یک حوزه تخصصی برای حل یک مشکل کفایت نمی‌کند و لاجرم بایستی از توانمندی‌های سایر رشته‌ها استفاده شود. به عنوان مثال متخصصان هوا و فضا به صورت سنتی درگیر فعالیتها فنی در حوزه تکنولوژی های فضایی بوده‌اند ولی به تدریج و همزمان با راهیابی انسان به فضا حقوق و مقررات مربوط به رفتار در فضای جدید ایجاب کرد که ابعاد حقوقی فضا مورد توجه قرار گیرد.
مدیر گروه ترویج علم مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور اظهار داشت: اینجا بود که توانمندی فنی متخصصان هوا و فضا برای تدوین مقررات حقوق فضا کفایت نمی‌کرد. از سوی دیگر متخصصان حقوق نیز به اندازه کافی در زمینه فضا دانش نداشتند بنابراین اینجا نقطه تولد یک تخصص میان رشته‌ای به نام حقوق فضا بود که متخصصان حقوق با متخصصان هوا و فضا باید همکاری می‌کردند تا بتوانند ضمن استفاده از توانمندی یکدیگر مسئله مبتلابه مشترک را مورد بررسی قرار داده و راه حل مناسبی برای آن پیدا کنند.
عضو کمیته برنامه‌ریزی و بازنگری برنامه‌های درسی وزارت علوم خاطر نشان کرد: ضرورت دیگری موجب پیدایش نگاه میان رشته‌ای شده است و آن تأثیرات جهانی شدن و نگاه پست مدرنیته به مسائل جهان هستی است که مرزهای موجود سنتی را برچیده و روابط دگرگونه ای را جایگزین کرده است. انسان پی برده در این مناسبات بی‌شکل و در هم تنیده امروزی به تنهایی و با تکیه بر تخصص خود نمی‌تواند مسائل پیش روی خود را حل کند و به نوعی می‌توان گفت که خلاء تخصص به خوبی در همه زمینه‌ها به چشم می‌خورد. انسان امروزی در گیرودار فناوری‌های نوین هر روز نیازمند تخصصی غیر از تخصص اصلی خود است و این تشنگی و تلاش انتظار می‌رود که در عصر کنونی پایانی نداشته باشد.
حسن زاده در پاسخ به این سؤال که مهمترین مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه تخصصی شما چه‌ها هستند؟ گفت: به عنوان نمونه در حوزه تخصصی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، بحث مدیریت دانش مطرح است، در بحث مدیریت دانش، از یک سو تاکید بر دانش به عنوان یک سرمایه سازمانی است که نیاز به تخصص گردآوری، ارزیابی، سازماندهی، کدگذاری، ذخیره سازی، بازیابی و اشاعه دانش دارد و این تخصص در دروس مقاطع مختلف رشته کتابداری و اطلاع رسانی تدریس می شود، از سوی دیگر به تخصص نرم افزاری و سخت افزاری کامپیوتری نیاز است که در اینجا ضرورت همکاری متخصصان حوزه کامپیوتر مطرح است.
مؤلف کتاب: "عصر اطلاعات و دولت دسترس پذیر" یادآورشد : از سوی دیگر در این شاخه نیازمند تخصصهایی مانند مدیریت، اقتصاد، روان شناسی، جامعه شناسی و حوزه مطالعات سازمان هستیم که هرکدام در قالب چندین رشته در مقاطع مختلف در دانشگاههای مختلف تدریس می‌شوند. پر واضح است که یک متخصص از یک رشته خاص نمی‌تواند عمل مدیریت دانش را به تنهایی انجام دهد بنابراین نیاز است که از تخصص حوزه‌های مختلف برای انجام این کار بهره گرفته شود.
حسن زاده در پاسخ به این سؤال که آیا مطالعات میان رشته‌ای می توانند تا حدی به مشکل تخصص در جهان ما پاسخ دهند؟ گفت: همان گونه که پیشتر اشاره کردم تخصصی شدن علوم و نیاز به نگاه میان رشته‌ای از نوعی فقر تخصص و خلاء اساسی در این زمینه ناشی می‌شود. در جهان ما امروزه مسائل به گونه‌ای رخ می‌نماید که تاکنون نظامهای آموزشی در سطوح مختلف متخصصی برای رودر رو شدن با آنها تربیت نکرده بود. این امر به عنوان چالش اساسی پیش روی نظام آموزشی در کل جهان تلقی می‌شود. برای مواجهه مناسب با این فقر تخصص بهترین راه نگاه میان رشته‌ای است.
مترجم کتاب"اطلاعات و ارتباطات جهانی" تصریح کرد: نگاه میان رشته‌ای علاوه بر اینکه می‌تواند به مسائل پیش روی نظام آموزش در رابطه با محیط متغیر خود پاسخ دهد، موجب هم افزایی نیروها نیز می‌شود، فرهنگ همکاری سازنده را نیز ارتقا می‌بخشد، نگاه جامع و غیر خطی به مسائل را نیز به ارمغان می‌آورد. در نبود نگاه میان رشته‌ای نظام آموزشی قادر به پاسخگویی به نیاز سیال جامعه در ادوار مختلف نخواهد بود و این درست نقطه‌ای است که زوال فلسفه وجودی نظام آموزشی را رقم خواهد زد.
مترجم کتاب "دستنامه اقتصاد دانش"اظهار داشت: بنابراین لازم است که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توجه به رشته‌های میان رشته‌ای را بیش از پیش در سرلوحه فعالیتهای خود قرار دهد و برنامه‌ریزی‌ها به گونه ای انجام شود که علاوه بر تاسیس رشته‌های میان رشته‌ای نگاه میان رشته‌ای به کل نظام آموزشی اعم از محتوا، مدرس و دانشجو سرایت پیدا کند.
نظر شما