جنگلهای گیلان بی دفاع در مقابل باد و آتش

به گزارش خبرنگار مهر در رشت، بادی که می ‌وزد مخرب نیست، ولی همین که سرعت باد از حد متعارف بگذرد، قدرت تخریب پیدا می ‌کند.

خسارت باد های شدید به نسبت نیروی باد و طرز عمل آن و طبیعت نبات جنگلی متفاوت است، بادهای تند سبب شکسته شدن، ریشه کن شدن و حرکت دادن ریشه‌های درختان می ‌شوند.

- جنگلها مهمترین سامانه های حیات بخش بشر هستند

با این وصف جنگلها به عنوان یکی از مهمترین سامانه های حیات بخش بشر جایگاه انکارناپذیری در تامین رفاه، آسایش و سعادتمندی جوامع بشری دارند.

وجود ارزشهای متعدد و متنوع اقتصادی و زیست محیطی در پیکره این منابع ارزشمند الهی، تکیه گاه مطمئن و استواری برای تداوم و ارتقای زیست جانوران به ویژه انسان و متضمن شکوفایی حیات جوامع بشری و توسعه پایدار است.

متاسفانه همه ساله سطوح بسیار زیادی از جنگلهای دنیا بر اثر عوامل متعدد از جمله آتش سوزی، وزش بادهای شدید، بهره برداری غیر اصولی و مفرط نابود می شود. در میان علل و عوامل امحاء و نابودی جنگلها، نا آگاهی از خواص و ارزشهای زیست محیطی این منابع نیز به سهم خود تاثیرات زیانباری داشته و دارد.

جنگلهای واقع در اراضی جلگه ای، میان بند و ارتفاعات فوقانی حوضه های آبخیز با تنظیم جریانهای آبی، جلوگیری از فرسایش آب، باد، خاک و طغیان رودخانه ها، افزایش عمر مفید مخازن آبی و سدها تعدیل آب و هوای محیط وتامین آب مورد نیاز اراضی کشاورزی، پشتوانه ای مطمئن برای زمین های کشاورزی واقع در دشتهای مشرف به حوضه های آبخیز به شمار می آیند و در افزایش تولید و ارتقای کیفی محصولات کشاورزی در واحد سطح تاثیر به سزایی دارند.

نقش منابع طبیعی بویژه جنگلها در حیات و بقای موجودات زنده و به خصوص انسانها برکسی پوشیده نیست، این مهم همگام با رشد و توسعه جمعیت و شهر نشینی ازیکسو و توسعه و پیشرفت، صنعت و تکنولوژی از سوی دیگر اهمیت فزآینده ای یافته است.

وجود اهمیت زیاد منابع طبیعی، گسترش شهرکها و روستاها همراه با رشد روزافزون جمعیت، نیاز به مواد غذایی، مصارف سوختی و ساختمانی، ساکنان داخل و مجاور جنگل را بر آن داشته تا در پی کسب درآمد بیشتر به این منابع روی آورده و از طریق تخریب، قطع بی رویه و غیر مجاز، ایجاد فضا برای دامداری، آتش سوزی و تبدیل جنگلها به زمینهای زراعتی، سطح زیر کشت خود را افزایش دهند و زمینه از بین رفتن این منابع ملی را فراهم سازند.

- آتش سوزی خطرناکترین عوامل مخرب در جنگلها و مراتع است

در این میان آتش سوزی در جنگلها و مراتع به عنوان یکی از خطرناکترین عوامل مخرب به شمار می رود و در اثر بی توجهی انسانها و به صورت طبیعی در کمترین مدت ممکن، مساحت زیادی از این منابع را نابود ساخته و به زمینهای لخت تبدیل می کند.

یک کارشناس ارشد منابع طبیعی در این باره  معتقد است: بدون تردید در مسئله آتش سوزی متوالی جنگلهای در استان گیلان پیشگیری مهمتر، مطلوب تر و کم هزینه تر از مقابله با آتش سوزی است.

محمد علیزاده ضمن اشاره به راهکارهای پیشگیری آتش سوزی در جنگلها افزود: تشکیل سمینارها، جشنواره ها و اجتماعات با شرکت اشخاص با نفوذ مناطق روستای به ویژه مناطق هدف، انجام تحقیقات کاربردی به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، تهیه و تدوین مواد خواندنی و آموزشی، لوح های فشرده، عکس و پوستر بر اساس نتایج سمینارها و تحقیقات انجام شده با محتوا و پیامهای آموزشی در خصوص اهمیت و فواید و ضرورت حفظ و نگهداری از جنگلها از جمله راهکارهای پیشگیری است.

وی ادامه داد: اجرای آموزشهای رسمی و غیر رسمی به منظور انتقال یافته ها و پیام های آموزشی در صورت امکان در قالب آموزش های رسمی وزارت آموزش و پرورش و نهضت سواد آموزی و توسط NGO ها و افراد علاقه مند، انتقال پیام ها به وسیله رسانه های جمعی مانند رادیو و تلویزیون، مطبوعات، تشکیل کانونهای جنگلبانی در سطوح مرکز، استان، شهرستان، بخش و روستا با عضویت اشخاص حقوقی و حقیقی واجد شرایط، تهیه اساسنامه و شرح وظایف و دستورالعملهای اجرایی کانونهای جنگلبانی و ارزیابی از عملکردها در پایان هر سال و باز خورد در فرایند اجرایی از دیگر راههای موثر در پیشگیری از آتش سوزی در جنگلهاست.

- عامل 95 درصد آتش سوزی جنگلها انسانی است

این کارشناس منابع طبیعی عامل 95 درصد آتش سوزی جنگلها را انسانی دانست و افزود: سالانه موارد زیادی آتش سوزی در جنگلها و مراتع استان گیلان رخ می دهد که خسارت جبران ناپذیری به محیط زیست و طبیعت وارد می کند.

وی اظهار داشت: در میان عوامل تخریب کننده جنگلها، آتش سوزی یکی از مهمترین و خطرناک ترین عواملی به شمار می رود که سالانه دهها هکتار از جنگلهای کشور به ویژه استان گیلان را به کام خود می کشد.

علیزاده حفظ و حراست از منابع طبیعی به ویژه جنگلها را نیازمند عزم همگانی دانست و خاطرنشان کرد: جنگل به عنوان یکی از منابع طبیعی از با ارزش ترین سرمایه های کشور به حساب می آید و تخریب آن به هر میزان، خسارت جبران ناپذیری را به دنبال دارد.

وی بیان داشت: از آنجائی که جنگل یکی از منابع مهم طبیعی و از بزرگترین نعمت های خداوند است و از با ارزش ترین سرمایه های یک کشور به شمار می رود، نابودی و ویرانی آن موجب خسارتهای جبران ناپذیری می شود که حتی در زندگی نسلهای آینده اثر نامطلوب خواهد گذاشت.

این کارشناس ارشد منابع طبیعی و جنگلداری یاد آورشد: سرانه سبزینگی در ایران دو دهم هکتار است این در حالیکه میانگین جهانی آن شش دهم هکتار است از اینرو به رغم حفظ و حراست از جنگلهای موجود باید توسعه و احیای جنگلها به طور اصولی در دستور کار قرار گیرد.

سرهنگ اصغراکبری افزود: تامین امکانات مالی، تدارکاتی، ماشین آلات و تکنولوژی نیز از ضروریات کاهش زیانهای آتش سوزی در این گونه اماکن است.

وی همچنین از ساخت چهار پایگاه تخصصی اطفای حریق جنگل و مرتع برای اولین بار در کشور در استان گیلان خبر داد و اظهار داشت: این چهار پایگاه در مناطق شرق گیلان به مرکزیت لاهیجان، غرب گیلان به مرکزیت تالش، جنوب گیلان به مرکزیت رودبار و مناطق مرکزی استان با مرکزیت رشت با همکاری ستاد حوادث غیرمترقبه استانداری گیلان ساخته خواهد شد.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گیلان افزود: کارهای مربوط به ساخت این پایگاهها در بخشهای مطالعه و طراحی، خرید ماشین آلات و تجهیزات اطفای حریق، خرید مواد ضد شعله الیاف چوبی و سلولزی، آماده سازی زمین، حصار کشی و محصور سازی برابر با موافقت نامه سال جاری با پیشرفت فیزیکی 85 درصد انجام شده است.

وی گفت: دراین طرحها ساخت ساختمان تخصصی، ابنیه های اداری، باند فرود هواپیما و پد بالگرد جزو تعهدات چهارسال آینده است.

اکبری اعتبارات اولیه پیش بینی شده برای ساخت این چهار پایگاه را 50 میلیارد ریال عنوان کرد و افزود: برای انجام مطالعات و خرید تجهیزات مورد نیاز درسال گذشته 10 میلیارد ریال تخصیص و هزینه شده است.

وی اظهار داشت: پیش بینی فضای فرود هواپیمای سبک و بالگرد در مواقع حریق کمک خواهد کرد تا آتش در کمترین زمان ممکن مهار و اثرات تخریبی آن به حداقل برسد.

وی آتش سوزیهای جنگل را جزو مخرب ترین عامل تخریب و نابودی عرصه های طبیعی و جنگلی دانست و گفت: هدف ما خارج کردن امکانات اطفای حریق از مرکز استان و استقرار آنها در نزدیکی عرصه های جنگلی در نقاط مختلف استان است و اقدام به طراحی این مکانها از مصوبات دور دوم سفر هیئت دولت به استان گیلان نیز محسوب می شود.

- گیلان 565 هزار هکتار جنگل دارد

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گیلان یاد آورشد: استان گیلان 565 هزار هکتار جنگل دارد که همه ساله به خصوص در ایام پائیز و هنگام وزش بادهای موسمی گرم، بخش های از این جنگلها دچار آتش سوزی شده و خسارت می بینند.

با این وجود آتش سوزی در جنگلها از عوامل مخربی است که قدمتی برابر با زیست اجتماعی انسانها دارد. منتها از نظر میزان خساراتی که به بار می ‌آورد در کشورها و مناطق مختلف و نوع جنگلهای که آتش سوزی رخ می ‌دهد، متفاوت است.

حریق در جنگلهای سوزنی برگ به سبب سرعت و قابلیت اشتعال خسارتی را که به ارزش تجاری درختان وارد می ‌آورد، به مراتب سنگین‌ تر از درختان پهن برگ است و جای خوشبختی است که بیشتر جنگلهای ایران از نوع پهن برگ هستند.

حریق در صورت وسعت و شدت و تکرار در یک جنگل سبب تغییر ارزش کیفی گونه ‌ها می ‌شود و به ظهور گونه ‌های پست و نامرغوبی می‌انجامد که از نظر تجاری فاقد ارزش هستند.

با وجود امکانات و تمهیداتی که برای جلوگیری از پیش آمد آتش سوزی در جنگلها اندیشیده شده جای تامل و بررسی دارد که چگونه به هر علتی از جمله وزش باد گرم جنگلها آتش می گیرد و هکتارها جنگل درآتش می سوزد. سئوالی که کارشناسان و مسئولان امر باید بیش از پیش در خصوص آن تامل کنند.