به گزارش خبرنگار مهر در زنجان، قلعه بهستان که از آن تحت عنوان کهن دژ یاد می کنند به گفته مورخان و کارشناسان آثار باستانی یکی از اولین سکونتگاه های شناخته شده در منطقه ماهنشان است.
بر اساس پژوهشهای باستان شناسی تاکنون پیشینه این دژ در دوره هخامنشی تایید شده است هر چند برخی از کارشناسان هخامنشی پیشینه این دژ را مربوط به دوره مادها دانسته و بیان داشته اند که مادها از طریق مصب و کناره های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شده اند.
ثبت این بنا ویژه گی های ظاهری آن، داشتن تنها یک ورودی در قلعه و محصور شدن بنا توسط رودخانه قزل اوزن از طرف دیگر نشان از ویژگی امنیتی و کاربردی نظامی آن دارد و طبق اسناد به دست آمده از کهن دژ یاران حسن صباح آخرین کاربران و ساکنان این قلعه بوده اند.
دسترسی به این قلعه که در 12 کیلومتری ماهنشان واقع شده به دلیل تخریب و فرسودگی بسیار سخت بوده و تنها با امکانات کوهنوردی اماکن پذیر است.
هر چند این بنای باستانی در سالهای دور در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اما عملا مورد بی مهری و بی اعتنایی مسئولان در گذشته و حال قرار گرفته است و تنها عملکرد مثبت متولیان در قبال این قلعه شماره گذاری و اضافه کردن این اثر ارزشمند به فهرست آثار ملی بوده و هیچ اقدام دیگری در رابطه با حفظ، مرمت و نگهداری از آن صورت نگرفته است.
حفاری های غیر مجاز، نوشتن انواع یادگاری ها و کنده کاری ها بر پیکره بیجان و مخروبه های این بنا، دست در دست عوامل طبیعی و فرسایشی ، شرایطی را رقم زده تا امروز یا فردا، همین ته مانده های بر جای مانده از یک اثر باستانی نیز از بین برود.
قلعه بهستان یکی از 20 قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان در استان زنجان است که قدمت آن به قرن پنجم هجری قمری تخمین زده می‌شود.
به علت شرایط زمانی خاص آن دوره، حاکمان جهت دفاع از خود و مردم اقدام به ساخت این قلعه کرده‌اند. طبقات بالای این قلعه جهت دفاع و طبقات پایین‌تر به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مردم مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این قلعه که در دل کوهی از جنس خاک سفت و سخت بنا شده است به علت وزش بادهای تند و فرسایش و همچنین عبور رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه در حال تخریب است.
سازندگان قلعه با در نظر داشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاکها و سنگ‌ها کرده‌اند و اتاقها را به وجود آوردند و به هر تعدادی که به اتاقهای آن اضافه شده راه‌های ارتباطی آنها به مجموعه نیز به صورت دالان‌هایی افزوده شده است.
این دژ دارای راه‌پله‌های زیگ‌زاگی در ضلع‌های غربی و شرقی است که روزگاری از پایینی‌ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع می‌شده و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر خطرناک و تقریبا ناممکن است.
راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است که بالای این پله‌ها، اتاقی به شکل طاق محراب‌های مسجد دوران اسلامی تزئین شده متعلق به دوره اسلامی وجود دارد و راه‌پله‌های زیاد با عرض یک متر نیز اقتباس از این سبک معماری است.
هم اکنون به دلیل تخریب زیاد تنها با کوهنوردی می‌توان بر بالای قلعه با تخته سنگهای عظیم مسطح آن رسید.
قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد هفت در سه متر و از جنس سنگ و ساروج قرار دارد که با استفاده از لوله‌های آب گلی نیم متری به اسم گنگ آب آن تأمین می شده است.
برخی پیشینه این دژ را به زمان ماد نسبت می‌دهند. مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماهنشان مستقر شدند و وجود قلعه‌های دفاعی همچون قلعه بهستان در ۱۲ کیلومتری ماهنشان معماری زیبا و هنرمندانه‌ای را به نمایش گذاشته است.
اما بر اساس پژوهشهای باستان شناسی، پیشینه این دژ به دوره هخامنشیان به اثبات رسیده است. این دژ در دوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز این دژ پابرجا بوده و کاربرد داشته است.
مجاورت این قلعه باستانی با رودخانه قزل اوزن و طبیعت سبز و چشم نواز حاشیه ای آن به نظر هر کارشناسی، موقعیتی بکر و استثنایی برای ایجاد یک فرصت مناسب و منحصر به فرد گردشگری است.
هرچند طی ماه های اخیر با تاکیدات محمد رئوفی نژاد استاندار زنجان و همچنین حضور متولی جدید در میراث فرهنگی استان زنجان شاهد فعالیت های گسترده در بخش میراث فرهنگی استان زنجان هستیم اما نباید از یاد ببریم که استان زنجان و آثار و ابنیه تاریخی این استان فرصتهای ارزشمندی هستند که فرصت سوزی در خصوص آنها موجب وارد آمدن لطمات جبران ناپذیر بر تاریخ و فرهنگ کشور می شود.
بخش میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی از مهمترین بخش هایی است که توجه و توسعه آن نقش مهمی در توسعه سایر بخش ها دارد بنابراین باید واقع بینانه به این امر توجه داشته باشیم که جایگاه کنونی جذب گردشگر در استان زنجان باتوجه به برخورداری از آثار تاریخی متنوع مطلوب نیست و نیاز به فعالیت گسترده دارد.
نظر شما