تهران؛ قلب پر رمز و راز ایران

به گزارش خبرنگار مهر در ورامین، شهرستان تهران با وجود شهر تهران به عنوان پایتخت ایران، یکی از مراکز اصلی شهرنشینی در ایران و جهان محسوب می شود.

تاریخچه تهران بزرگ

تهران در قدیم روستای بزرگی بود که بین شهر بزرگ و معروف آن زمان، شهرری و کوهپایه های البرز قرار داشت. این منطقه که در نزدیکی حرم حضرت عبداعظیم (ع) واقع شده و دارای باغ های خوش آب و هوا نیز بود در زمان سلسله صفویه مورد توجه قرار گرفت.

شاه طهماسب صفوی به سال 961 هجری قمری پیرامون تهران، باروئی با 114 برج (به عدد سوره های قرآن) بنا کرد و در هر کدام، سوره ای را برای تبرک قرار داد. وی همچنین به آبادنی تهران و بنا کردن باغ ها و عمارت های حکومتی متعدد در این شهر همت گماشت و این روند تا پایان سلسله صفویه ادامه داشت.

اولین پایتختی تهران

تهران تا دوران زندیه هر چند پایتخت نبود اما اهمیت داشت تا اینکه سرانجام کریمخان زند به مدت 4 سال تهران را مرکز حکومت خود قرار داد و در محوطه ارگ، بناهای جدیدی احداث کرد. در این دوران، تلاش های زیادی برای آبادانی تهران انجام شد؛ به طوری که در پایان حکومت زندیان، تهران سیمای شهری یافته بود.

پس از سرنگونی لطفعلی خان زند، آخرین بازمانده حکومت زند، گروهی به سرپرستی میرزا عیسی خان، وزیر دارالخلافه، مأمور شدند تا برای تهران محدوده و نقشه ای ترسیم کنند، به طوری که دروازه های چهار گانه صفویه به 12 دروازه شمیران، قزوین، خراسان، شوش، یوسف آباد، دروازه دولت، دوشان تپه، دولاب، شاه عبدالعظیم، غار، گمرک و یک دروازه دیگر افزایش یافت.

سرانجام آغامحمد خان قاجار در نوروز 1164 شمسی تهران را به عنوان پایتخت برگزید که جمعیت تهران در آن زمان 15 هزار نفر بود.

تا پیش از کشف تمدن در قیطریه و نیز آثاری در تپه های عباس آباد، گمان می رفت پیشینه تاریخی این شهر به همان آثار کشف شده در شهر ری محدود است، اما این اکتشافات و آثار کشف شده دیگر در آبادی های تهران نشان داد که این منطقه دوره های درخشانی از استقرار اقوام کهن و خلاقیت های فرهنگی را پشت سر گذاشته است.

موقعیت جغرافیایی تهران

از نظر جغرافیایی، استان تهران از شمال به کوههای البرز، از جنوب به صحرای مرکزی، از غرب به استان سمنان و از شرق به استان قزوین محدود می شود و شهرستان تهران نیز آرمیده در دامنه های ارتفاعات محصور کننده البرز و دارای جلگه، دشت های حاصلخیز فراوانی است وجود رودهای دایمی نسبتاً پرآب نظیر حبله رود، جاجرود و کرج که در نهایت به فلات ری منتهی می شوند و آبرفت های بزرگ و حاصلخیز ناشی از جریان رودخانه های یاد شده، عواملی است که بر پایداری، بقا و اهمیت این ناحیه افزوده است.

یاد هوای پاک تهران به خیر!

به آلودگی هوای امروز تهران نگاه نکنید، زیرا این شهر در گذشته ای نه چندان دور از هوای پاک و معتدل کوهستانی برخوردار بوده است که امیدواریم با خواست و اراده جمعی مان دوباره همان هوای پاک گذشته هایش را تجربه کند.

تهران دارای مظاهر جالبی از میراث معنوی هم هست. حضور حاجی فیروز در ایام نوروز، عید نوروز و سیزده به در از جمله این مواردند، همچنین است مراسم شب یلدا، عزاداری های ایام محرم، سفره های نذری، اشعار عامیانه، متل ها و ...

اولین کارگاههای صنایع دستی

جالب است بدانید که نخستین کارگاههای صنایع دستی در سال 1309 توسط استاد طاهرزاده بهزاد در تهران تأسیس شد و در عمل می توان این سال را، آغاز رسمی آموزش هنرهای سنتی در ایران دانست. در این سال، نخستین کارگاه زری بافی در مؤسسه قالی ایران نیز دایر شد.

در سال 1310 هم استاد محمد حسین صنیع خاتم، کارگاه خاتم سازی را در اداره صنایع مستظرفه دایر کرد که محصول آن تالار خاتم کاخ مرمر بود.

استاد احمد امامی هم در سال 1310 کارگاه معرق را در مدرسه صنایع مستظرفه راه اندازی کرد.

تهران، یکی از زیباترین شهرهای ایران

در هر حال، تهران امروز یکی از زیباترین شهرهای ایران است. مجموعه ای نفیس از 277 اثر و مکان تاریخی، کاخ ها، خانه های قدیمی و بقاع متبرکه در کنار ساختمان ها و سازه های مدرن شهری، بوستان ها، تفرج گاههای شهری و حتی میراث معنوی مردمان ساکن در آن، به گونه ای قرار گرفته که دیدن همه آنها شاید برای بسیاری از ساکنان خود تهران نیز در طول مدت سکونتشان در این شهر، هنوز امکان پذیر نشده باشد.

کافیست فقط یک بار به دیدن یکی از موزه های ارزشمند تهران بروید تا حسرت بخورید که چرا در تمام این سالها گذری به این گنجینه های بی نظیر تاریخ و فرهنگ ایران نداشته اید.

باید فارغ از هیاهوی شهر تهران، بر دامنه های البرز کوه و یا برج میلاد که چهارمین برج مخابراتی مرتفع دنیاست، بایستید و به تهران نگاهی بیندازید تا بزرگی و عظمت این شهر را به خوبی ببینید؛ شهری که اگر بخواهید در یک روز وسط هفته از جنوبی ترین نقطه به شمالی ترین نقطه آن حرکت کنید، به رغم همه بزرگراه ها و پل های احداث شده، شاید بیش از دو ساعت در راه باشید.

هر چند که اگر از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید،  نشانه های زیادی از فرهنگ ها، آداب، اقوام، اقلیت ها و حتی لهجه های گوناگون ایران را در طول راه مشاهده خواهید  کرد که سفر را جالب و جذاب می کند.

صنایع دستی تهران بزرگ

تهران بزرگ به لحاظ موقعیت اقتصادی و اجتماعی، محل تمرکز بسیاری از فعالیتهای اقتصادی در کشور است.

در این میان، رشته های صنایع دستی و هنرهای سنتی نیز بی بهره نبوده و از دوران قاجار تاکنون به دلیل قرار گرفتن این شهر به عنوان پایتخت ایران و وجود دولتمردان و رجال، بسیاری از رشته های صنایع دستی به این شهر منتقل گردیدند و تا به امروز نیز ادامه دارند و  به نحوی جزو فعالیتهای بومی استان شده اند.

می توان گفت به دلیل وجود جذابیت های استان و مشکلات معیشتی در سایر نقاط،  بسیاری از افراد به این شهر و استان مهاجرت نموده اند و به طور حتم، همراه با خود توانمندی ها و صنایع دستی محل زندگی قبلی را نیز منتقل نموده اند.

در زیر پوست این شهر بزرگ و پر از جمعیت و با توجه به ناهنجاری های موجود در آن، وجود این نوع فعالیت ها هر چند در زندگی مدرن و پرسرعت عصر حاضر به نظر غیرمنطقی می رسد، اما حاکی از گرایش باطنی انسان به زیبایی و خلق آن از طریق ساخت وسایل کاربردی و روزمره زندگی با استفاده از انواع تکنیک های صنایع دستی دارد.

وجود کارگاههای فعال صنایع دستی در تهران و حجم اشتغال موجود در آن، نمایشگاهها و گالری های فراوان،  شرایط بوجود آوردن تأثیرات مثبت اجتماعی فعالیت های هنری و از جمله صنایع دستی را نشان می دهد.

شاخص ترین صنایع دستی در تهران بزرگ

شیشه گری فوتی: عبارت است از ساخت و تهیه انواع ظروف مانند گلدان و...  با استفاده از مذاب شیشه و دمیدن در آن تا حصول شکل نهایی.

معرق شیشه: هنری است برای تزئین پنجره ساختمان ها که نقوش آن کاملاً هندسی بوده و در برخی موارد به جای میله های فلزی و چوب استفاده می شود.

نقاشی پشت شیشه: هنری است که در آن نقش مورد نظر بر روی شیشه های مسطح و با نقش معکوس کشیده می شود و سپس پشت شیشه رنگ زده می شود.

همجوشی شیشه: ایجاد فرم های مختلف و تهیه ظروف مصرفی و تزئینی و قطعات شیشه های رنگی با روش اتصال به یکدیگر یا حرارت دادن در کوره را همجوشی شیشه می گویند.

معرق سنگ: کنار هم قرار دادن قطعات سنگ های مسطح رنگی بریده شده بر اساس طراحی مشخص را معرق سنگ می گویند.

احجام سنگی: عبارت است از ساخت ظروف و یا مجسمه به وسیله تراشیدن سنگ یک تکه طبق طرح مورد نظر.

صنایع دستی چوبی: محصولات چوبی که توسط ابزار و وسایل مختلف از جمله دستگاههای خراطی، وسایل تجاری نظیر اره، سوهان، رنده، مغار و...  طرح ها و نقوش هنری ایجاد می گردد.
همچنین تولید فرآورده های چوبی که با استفاده از روکش حاصله از بهم چسباندن قطعات کوچک و فلز و استخوان ساخته می شود.

چرم: با استفاده از چرم و پوست دباغی و آماده شده به عنوان مواد اولیه با طرح و نقوش سنتی، مصنوعات متنوع با تکنیک های مختلفی مانند نقش اندازی ضربی، نقاشی روی چرم و...  تهیه می شود.