به گزارش خبرنگار مهر در گرگان، میل گنبد، بنایی که از هزار سال پیش تاکنون بر فراز تپه‌ای خاکی استوار است در عین سادگی یکی از غرور انگیز‌ترین بناهایی که نه تنها در خاک ایران بلکه در سراسر جهان شناخته شده و مورد توجه بسیاری از جهانگردان و باستان شناسان است.
میل گنبد بیش از هزار سال، سرفرازانه سر به آسمان کشیده و تمدن کهن مردم این دیار را رخ جهانیان می کشد.
این بنا از چهار بخش تشکیل شده است که شامل پی و صفه بنا، سردابه،, بدنه و گنبد مخروطی می شود و ارتفاع بنا 70 متر است، بدنه بنا 37 متر ارتفاع دارد و دارای 10 ترک است.
این بنای باشکوه به دستور شمس المعالی قابوس بن وشمگیر، مشهورترین پادشاه آل زیار که به گفته "یاقوت حموی" هم جنگجویی بی همتا و هم ادیبی فاضل بود، ساخته شد.
" شمس المعالی " مردی فاضل، هنرپرور، خطاط و نویسنده ای زبردست و متفکر بودکه به زبان فارسی و عربی مطلب می نگاشت و دربار وی محل تجمع علما و دانشمندان بود. به طوری که " ابوریحان بیرونی" کتاب معروف خود " آثار الباقیه" را به سال ۳۹۰ هجری قمری به نام او تألیف کرد.
بررسی های باستان شناسی نشان می دهد که در معماری سنتی ایران به چنین بناهای عظیم و کشیده‌ای که میل نیز نامیده می‌شوند، در طول راه ها برای راهنمایی و تعیین مسیر کاروانها احداث می‌شده، زیاد بر می‌خوریم ولی هیچکدام آنها به پای عظمت گنبد قابوس نمی‌رسد.
گنبد قابوس شامل دو قسمت است، یکی پی یا پای بست بنا و بدنه و دیگری گنبد مخروطی پی سازی بنا از زمین سفت شروع و تا ارتفاع حدود 15 متری با آجر و مصالح مشابه خود بنا انجام شده است.
درون پای بست سردآبی وجود داشته که پا کار طاق آن هنوز بر جای است اما بر اثر کاوشهای پیاپی کاوشگران که در پی گنج بوده اند آثاری از کف آن بر جای نمانده است.
بدنه مدور خارجی گنبد قابوس دارای 15 ترک ( دندانه نود درجه )، همانند ستاره 10 پر است، این ترکها که در اطراف آن و به فاصله های مساوی از یکدیگر قرار دارند، از پای بست بنا شروع و تا زیر سقف گنبدی ادامه می‌یابد و میان این ترکها با کوهه‌ای آجری پر شده است.
راس این ترکه‌ها به اندازه یک مترو 34 سانتیمتر از یکدیگر فاصله دارند، قطر داخلی گنبد به طول 9 متر و 70 سانتیمتر و قطر آن از قاعده ترکها به طول 14 متر و 66 سانتیمتر و طول قطر آن از رأس ترکها یا به عبارتی قطر ارباب یا پای بست آن 17 متر و شش سانتیمتر است، ضخامت میل از پایین به بالا کرنش کمی دارد و در ارتفاع 37 متری گنبد مخروطی بنای برج را تکمیل می‌کند.
میل گنبد که با آجرهای مخصوص دنباله دار کفشکی ساخته شده است دو پوسته است، گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم مرغی و از آجر معمولی است و پوسته بیرونی با آجر دنباله دار، و ارتفاع این گنبد مخروطی 18 متر است.
در بدنه شرقی روزنه‌ای تعبیه شده که ارتفاع آن یک متر و 90 سانتیمتر است عرض روزنه در قسمت بالا 73 و در وسط 75 و در پایین 80 است و در ضلع جنوبی آن یک ورودی است که 1.5 متر عرض و 5.55 متر ارتفاع دارد، درون طاق هلالی سر در آن، مقرنسی است که به نظر می‌رسد در مراحل نخستین پیشرفت این نوع تزئینات معماری و گچ بری است.
در ردیف کتیبه کوفی به‌صورت کمربند وار بدنه را آرایش کرده است که یک ردیف آن در 8 متری پای آن و دیگری بالا در زیر گنبد مخروطی قرار دارند. نوع نوشته کوفی کتیبه‌ها ساده و آجری است حروف آن آرایش ندارند، بر جسته و خوانا است و حاشیه دور آنها قاب مستطیلی شکل از آجر است.
به نظر کارشناسان معماری، ارتفاع در یک بنا هنگامی معنا می‌یابد که بر فضای اطراف سیطره داشته باشد و از منظر زیبایی‌شناسی، بلندی برج احساس شود. با این تعریف، گنبد قابوس بلندترین برج آجری جهان محسوب می‌شود. چون از یک سو به دشتهای آسیای میانه اشراف دارد و از سوی دیگر، نگاهش به دریای مازندران است که 400 متر از سطح اقیانوس پایین‌تر است.
برج قابوس، یکی از بی نظیرترین یادمان های معماری ایران در دوره اسلامی برج قابوس بن وشمگیر است و در شمال شهر گنبد و در سه کیلومتری بازمانده شهر قدیم جرجان مرکز حکومت آل زیار قرار دارد، از نظر هنر معماری و تاریخی، یادگاری بس ارزنده از دوران آبادی و شوکت سرزمین جرجان و دودمان آل زیار است.
همزمان با ایام نورز نمایشگاهی از دست بافته های اقوام ترکمن در حاشیه این برج تاریخی برپا شده است و میل و گنبد هر سال میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.
نظر شما