مردم درباره شهرشان قضاوت کنند

شهرآیین جشنواره  فیلم های یک دقیقه ای است که با همکاری حوزه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در سطح ملی برگزار می شود. تمامی آثار این جشنواره به صورت اینترنتی جمع آوری می شود و نمایش فیلم های برگزیده نیز از طریق سایت و در سالن های مجازی صورت می گیرد.مهدی حجت مسئول برگزاری شهرآیین در گفتگوی اختصاصی با مهر از اهداف بلند مدت این جشنواره خبرداد و برگزاری چنین جشنواره های کم هزینه ای را عامل موثری برای بالابردن فرهنگ شهرنشینی مردم دانست. 

*خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و هنر:فکر می کنید فیلم یک دقیقه ای قابلیت انتقال معانی و مفاهیم را دارد؟

هدف اصلی برگزاری این جشنواره این است که مجموعه ای  تحقیقاتی در مورد مالکین اصلی شهر، که همان مردم هستند و نسبتشان با شهر را تهییه کنیم بدون اینکه بخواهیم از روش های علمی و پرسشنامه استفاده کنیم چون چنین روش هایی نمونه آماری خوبی ارائه نمی کند و هیچ کاربردی هم برای مردم  شهرهای مختلف ندارد و خیلی هم قابل استناد نیست. ما برای برگزاری این جشنواره به این فکر کردیم  که فضای خوبی میان مردم به وجود بیاوریم که همراه با خلاقیت باشد و آنها را به کار فیلمسازی علاقه مند کند.

*بسیاری از کشورهای دنیا از این روش فیلم های کوتاه برای دسترسی به نظرات مردم استفاده می کنند، نمونه های خارجی را هم در نظر داشتید؟

بله در بعضی از شهرهای بزرگ دنیا از راه ساختن فیلم های کوتاه از مردم نظرخواهی می کنند. مثلا تورنتو و پاریس سالی یک بار این جشنواره را برگزار می کنند.

*اما فیلم کوتاه با فیلم یک دقیقه ای متفاوت است و کارگردان فرصت بیشتری برای ارائه دیدگاهش دارد.

امروز همه از تلفن همراه استفاده می کنند و کسانی که نظری در مورد شهرشان دارند حتما موبایلی هم دارند که کیفیت خوبی برای فیلمبرداری داشته باشد. ما به این فکر کردیم که اگر مردم بخواهند وقت بیشتری برای فیلمشان صرف کنند نیاز به امکانات بیشتری دارند و کار تبدیل به یک پروژه هنری می شود که مسائلی مثل تدوین و صدا و ... پیش می آید و با این اتفاق عامه مردم از شرکت در این جشنواره منصرف می شوند. برگزار کنندگان این جشنواره خیلی مایل بودند عامه مردم و نظرات آنها در این جشنواره حضور داشته باشند. البته این را هم باید بگویم که با اتکا به تجربه  دیگران اولین بار است که چنین جشنواره‌ای برگزار می‌شود و باید نقاط ضعف و قوت خودمان را بعد از این جشنواره به دقت بررسی کنیم. شاید مردم ایران بتوانند حرفشان را در دو دقیقه منتقل کنند و این جشنواره حرکتی نو است.

*ما قبل از این هم جشنواره فیلم های یک دقیقه‌ای داشتیم.

بله اما در مورد موضوعات محدود هنری. ما این بار از همه مردم ایران دعوت کردیم که در یک جشنواره نظرات خودشان را در قالب تصاویر یک دقیقه ای بیان کنند.

*اگر تعداد فیلم ها زیاد باشد داوران دچار مشکل نمی شوند؟

یکی دیگر از دلایلی که باعث شد ما این جشنواره را به صورت فیلم‌های یک دقیقه‌ای برگزار کنیم همین بود چون اگر مدت آثار بیش از این  بود داوران برای دیدن فیلم ها با مشکل مواجه می‌شدند. یکی دیگر از مشکلاتمان اپلود کردن این فیلم ها بود. 

شرکت کنندگان در این جشنواره باید به صورت اینترنتی کارهایشان را ارائه بدهند و اگر قرار بود مدت زمان فیلم بیشتر باشد قطعا با مشکل مواجه می شدیم و موضوع دیگر این بود که می‌خواستیم   خود مردم در مورد آثار داوری کنند و به خاطر همین بخش عمده‌ای از داوری را بر عهده آنان  گذاشتیم که در مورد شهرشان قضاوت کنند.

*یعنی از فیلم های منتخب مردم هم تقدیر می کنید؟

ما چهار موضوع را نظر گرفتیم. شهر و طبیعت، شهر و معنویت، شهر و انسان و جامعه و موضوع آزاد. در هر کدام از این محورها دوستان ما 15 فیلم را انتخاب می کنند که در مجموع 60 دقیقه فیلم می شود. هر روز یک موضوع را انتخاب می کنیم و فیلم های منتخب آن را در سالن نمایشی مجازیمان نشان می دهیم و مردم می توانند با مراجعه به سایت و دیدن فیلم ها فیلم مورد علاقه خودشان را انتخاب کنند. موازی با آن هیئت داورانی داریم که متشکل از افراد متخصص فیلمسازی و معماری و مستندسازی است  که در مورد اثار ارسالی قضاوت می کنند و به منتخبان مردم و هیئت داوران جوایزی اهدا می شود.

*سرعت اینترنت در کشور ما و دسترسی به آن با مشکلاتی همراه است. فکر می کنید مردم امکان دیدن فیلم ها را روی سایت داشته باشند؟ چرا از روش های دیگری برای نمایش فیلم ها استفاده نکردید؟

ما ابتدا فکر کردیم که از مانیتورهایی که در سطح شهر و ایستگاه های مترو و پارک ها وجود دارد استفاده کنیم یا اینکه در سالن‌های سینما قبل از نمایش فیلم های سینمایی تعدادی از این فیلم ها را نمایش بدهیم. برای محقق شدن همه این راه ها اقدام کردیم و قول و قرارهایی هم گذاشتیم اما در واقع هیچ کدامشان به نتیجه نرسید.

*با صدا و سیما هم صحبت کردید؟ مثلا به عنوان میان برنامه این فیلم ها را نمایش بدهند.

همه این دستگاه ها مسائل مالی دارند و ما هم هیچ امکان مالی نداریم. موسسه پژوهشی ما یک موسسه خصوصی است و تمام هزینه های برگزاری این جشنواره را خودمان تقبل کردیم. البته شهرداری تهران قول مساعد برای کمک به ما داده است و قرار است بعد از برگزاری این جشنواره نتایج حاصل از تحقیقاتمان را در اختیارشان بگذاریم. اما برای پخش مطلب از تلویزیون قضیه به نحو دیگری بود. ما با مدیریت شبکه پنج صحبت کردیم که چون قطعی نیست نمی توانیم امیدوار باشیم. اما موضوع قابل توجه این است که اگر در مانیتورهای سطح شهر این فیلم ها پخش می شد باید پیشرفته تر و با امکانات نمایش بهتری تهیه شود و این موضوع کار را برای شرکت کنندگان و کسانی می خواهند از تلفن همراه استفاده کنند سخت می کند.به این ترتیب ما ترجیح دادیم مشتری های خوبمان که یعنی عموم مردم را از دست ندهیم.ضمن اینکه اگر قرار بود در تلویزیون های سطح شهر این فیلم ها نمایش داده شود مشکل نبود صدا هم پیش می آمد. ترجیح دادیم امسال در همان فضای مجازی فیلم هایمان را نمایش بدهیم و تجربه اتفاقات دیگر را برای سال های آینده بگذاریم. البته از همین حالا هم خیلی از معایب کارمان را می دانیم و سعی می کنیم از آنها کم کنیم.

ابتدای صحبت هایتان گفتید این جشنواره یک کار تحقیقاتی است  و داده‌هایی که در این جشنواره به دست می آید حکم منبع تحقیقاتی دارد،برای در اختیار گذاشتن این منابع با سازمان خاصی صحبت کردید؟

اجازه بدهید من به جای استفاده از منبع واژه گنجینه را به کار ببرم. ما در آرشیومان در سایت از این 60 فیلم استفاده می کنیم و صبر می کنیم که سازمان ها و ارگان های مختلف خودشان سراغ ما بیایند.هر کس هر زمانی که اراده کند می تواند سراغ فیلم های سایت برود.

*تکلیف مابقی فیلم ها چه می شود؟

اگر سازمان و نهادی برای تحقیق و آگاهی درباره نقطه نظرات مردم به این فیلم‌ها نیاز داشته باشد می تواند به ما مراجعه کند و ما این فیلم ها را در اختیارشان می گذاریم. ما در مباحث حقوقی مشخص کردیم که حقوق همه فیلم‌های ارسالی به ما مربوط می شود و می توانیم از آنها استفاده کنیم.

*در این مدت چه تبلیغاتی برای شناساندن جشنواره شهرآیین به مردم و ترغیب آنها برای شرکت در جشنواره داشتید؟

ما جز یک نشست خبری و تبلیغاتی که در رادیو برای آگاه کردن مردم انجام دادیم فعالیت دیگری نتوانستیم انجام بدهیم، با توجه به اینکه خیلی نتوانستیم تبلیغات کنیم و مردم هم گرفتاری های قبل و بعد از عید را داشتند اما با این وجود تعدادی اثر رسیده ،که البته به نظر من هنوز کافی نیست و به همین خاطر به هیئت اجرایی پیشنهاد دادم مهلت ارسال آثار را حدود یک ماه عقب بیندازند . هرچند که ما ایرانی ها تحت هر شرایطی دقیقه نودی عمل می کنیم اما احتمال زیاد حدود یک ماه وقت ارائه فیلم را بیشتر می کنیم.تلفن ها و تماس های زیادی هم داشتیم که کارشان به خاطر مونتاژ و مسائل این چنینی آماده نبود.

*زمان برگزاری جشنواره هم تغییر می کند؟

آن هم حدود یک ماه به تعویق می افتد و احتمالا داوری ها 24،25 خرداد صورت می گیرد. 

*سایت جشنواره علاوه بر نمایش فیلم چه امکانات دیگری دارد؟

   ما در این سایت فیلم هایی یک دقیقه برگزیده جشنواره های مختلف را گذاشته ایم تا کسانی که ایده برای ساخت فیلم ندارند و نمی دانند چطور فیلم یک دقیقه ای بسازند با دیدن این فیلم ها ایده بگیرند و یک تعداد عکس بازهم برای ایده دادن به مردم بالای صفحه سایت گذاشته ایم که تصاویری از شهرهای مختلف  و اتفاقاتی که ما به سادگی از کنار آنها می گذریم نشان می دهد. سایت آمادگی دریافت 10 هزار فیلم را دارد و امکان دسته بندی و نمایش آنها هم فراهم شده است تا اگر متقاضی برای دیدن و شرکت کردن زیاد بود مشکلی پیش نیاید. 

*کسانی که می خواهند در جشنواره شرکت کنند آثارشان حتما باید سر و شکل یک فیلم کامل را داشته باشد یا اینکه یک تصویر ساده هم به عنوان فیلم یک دقیقه‌ای پذیرفته می شود؟

خیر. حتی یک تصویر ساده از حرکت آب در جوی هم برای ما حکم فیلم دارد. ما هیچ محدودیتی قائل نشدیم. مثلا یکی می تواند از دیواری که در حال فروریختن است تصویر تهیه کند. نمایش رفتار زشت در مکان عمومی می تواند مدیران شهری را متوجه اتفاقاتی که در شهر می افتد کند.مردم می توانند توقعات خودشان را در حوزه های مختلف از مدیران بخواهند. ما می توانیم میلیون ها عکس و تصویر از رویدادهای زشت و زیبای شهرمان ارائه کنیم و به این صورت نظرمان را در مورد شهر به مدیران منتقل کنیم.

*با این تفاسیر این جشنواره خیلی هم مختص شهر نیست.

جشنواره شهر آیین کاملا به مسائلی شهری می پردازد.

*فیلم ها باید چه ویژگی هایی داشته باشند که شهری بودنشان مشخص شود؟

هیئت گزینشی که ما انتخاب کردیم برای همین است. گزینش ما محتوایی نیست و اساسا فیلم هایی که در مورد چیزی به جز شهر یا مسائل شخصی صحبت می کنند را کنار می گذاریم. باز هم تکرار می کنم که این تجربه اول ماست و مردم بعد از این تجربه متوجه می شوند که چطور می توانند مسائل خودشان را با تصاویر مطرح کنند.

*چرا به مسائلی چون حقوق شهروندی و فرهنگ شهرنشینی در موضوعات جشنواره بیشتر نپرداختید؟البته این مسائل به شیوه محدود در بخش فرد و انسان و جامعه قابل مطرح است.

نگاه شما به این موضوع تا اندازه ای دانشگاهی است. ما سعی کردیم  این کار را عمومی و مردمی تر انجام بدهیم و از اصطلاحاتی که برای مردم قابل فهم نیست استفاده نکنیم. من نمی خواستم این جشنواره دانشگاهی باشد.

*اگر نتیجه حاصل از این جشنواره رضایت بخش بود در سال های آینده هم آن را تکرار می کنید؟

وزارت ارشاد مجوز این را به ما داده که هر سال بتوانیم چنین جشنواره ای را برگزار کنیم. جشنواره امسال گام اول در یک مسیر طولانی است و اگر چند بار تکرار بشود می تواند میوه ای که نیاز جامعه است به بار بشیند.

*تغییرات عمده ای در ماهیت جشنواره در سال های بعد انجام نمی دهید؟   

در ماهیت جشنواره خیر. اما نواقص را تا جای ممکن برطرف می کنیم. مثلا ما امسال متوجه  می شویم که چند درصد مردم با اپلود کردن مشکلی داشتند و سعی می کنیم مسائل کلیدی که باعث راحتی کار مردم است را رعایت کنیم.مثلا اگر با اینترنتی برگزار شدن جشنواره مشکل داشتند ما مراکزی را برای تحویل گرفتن آثار شرکت کنندگان در نظر می گیریم. ایده همان ایده اولیه است اما در نحوه برگزاری تجدید نظر می کنیم.

*به این فکر کرده اید که فیلم هایی که موضوعات نزدیک به هم دارند را کنار هم قرار بدهید و یک فیلم کوتاه از آن بیرون بیاورید؟

ابتدا باید فیلم ها را ببینیم. البته دیدن یک فیلم 60 دقیقه ای در سایت به مراتب دشوار تر از دیدن 60 فیلم یک دقیقه ای است. دیدن فیلم های یک دقیقه ای هم برای مردم جذاب است. مثلا یک دقیقه چند تصویر در مورد یک موضوع می بینند و دقیقه بعد یک فیلم دیگر و به همین نحو ادامه پیدا می کند. این کار مثل لحاف های قدیمی چهل تکه می ماند که هر تکه یک رنگ بندی خاصی دارد.

*ما نیمه دوم هر سال جشنواره های متعددی در حوزه های مختلف هنری داریم. خیلی از این جشنواره ها حرفی برای گفتن ندارند و هزینه و وقت  زیادی را هم هدر می دهند، فکر می کنید جشنواره شهر آیین هم در این دسته بندی قرار می گیرد یا اینکه برآیند فرهنگی به همراه دارد؟

 من فکر می کنم این جشنواره از همه جهات با جشنواره های متعارف متفاوت است. درآن هیچ گونه ای هزینه و واسطه و تشریفاتی وجود ندارد. سختی متوجه مردم نمی کند و نیاز به خلاقیت دارد.تقریبا از یک بچه ی پنج ساله تا پیرمرد 70 ساله می تواند از آن بهره ببرد.من نمی خواهم جشنواره خاصی را نفی کنم چون هر کدام فواید خودشان را دارند. اما ما سعی کردیم علی رغم همه جشنواره ها مشارکت مردم را داشته باشیم. چون آنها حق دارند در مورد شهرشان نظر بدهند. این قضیه درست مثل رای دادن است.  همان‌طور که امام خمینی (ره) گفتند مردم باید رای بدهند و در سرنوشت کشورشان سهیم باشند اینجا هم نظر دادن مردم در مورد شهرشان یک امر لازم و ضروری است. باید معلوم بشود مردم کدام اتفاقات شهری را نمی پسندند. شهر آیین در عین حال جشنواره ای ذاتا فرهنگی است. شما به روش خلاقانه هنری فیلم می سازید نه به روش خشک دانشگاهی. من مطمئنم اگر این جشنواره به شیوه مطلوب و مناسب برگزار شود در آینده ای نه چندان دور به جشنواره ای معتبر و دلخواه مردم در عرصه بین المللی تبدیل می شود.

*خودتان به ساخت فیلم این چنینی فکر کردید؟ اگر قرار باشد در یک دقیقه نمایی از شهرتان را نشان بدهید، چه موضوعی را به تصویر می کشید؟

من فکر می کنم در قالب یک عکس هم می توانم حرفم را بزنم. شما هم می توانید این کار را بکنید.عکاسی یعنی اینکه مفهومی که مد نظر شماست بزرگ بشود.یک دقیقه فیلم حرف های زیادی برای گفتن دارد. مثلا نوازش کردن یک کودک توسط مادرش خیلی زیبا می تواند با عکس نشان داده شود. یا در مورد شهر می توانیم به پایمال شدن حقوق شهروندی با نشان دادن دود ماشین و موتورها اشاره کنیم. موضوعات نظایر این ها زیاد است. وقتی یک فریم عکس می تواند معانی متفاوتی را به بیننده منتقل کند 60 فیلم یک دقیقه ای حتما می تواند از عهده این مهم به خوبی برآید.  ممکن است اولین بار برایمان تصویر کردن این موضوعات مشکل باشد اما خیلی زود آن را یاد می گیریم. ضمن اینکه فکر می کنم  این روش خیلی برای دانشجویان علوم انسانی و رشته های هنری که می خواهند غیرمستقیم حرف بزنند ،جذاب است.
 ................................................

گفت‌وگو از :الهام نداف