به گزارش خبرگزاری مهر، این کتاب شامل هشت سخنرانی است که (به شکل تقریباً مختصر) در می 1959 در «مدرسه مطالعات شرقی و افریقایی» در دانشگاه لندن برگزار شده است.
مؤلف در این کتاب کوشیده است تا این فرض اثبات‌نشده را که عرفان پدیده‌ای کم و بیش یک شکل در تمام سنن دینی است، رد کند.
وی بر این حقیقت تأکید می‌کند که نه تنها در سن عرفانی مختلف بلکه در دین واحد هم تجارب عرفانی متنوع، آشکارا اظهار شده است. زینر در نظر دارد تا در هشت سخنرانی پیشرفت اندیشۀ عرفانی را در دوره شکل‌گیری آن، هم در هندوئیزم، هم در اسلام ردیابی کند و هدف او از این کار آن است که تنوع عرفانیِ یافت شده در هر دو سنت دینی را بررسی نماید.
او بحث خود را با متمایز کردن سه نوع عرفان اصلی آغاز کرده، سپس پیشرفت آن را در شکل‌گیری هندوئیزم دنبال می‌کند. عرفان نوع اول «پانته‌ایستی» یا «همه در خدایی» است که مبنای غالب تفکرات اوپانیشادی بوده و اظهاراتی چون «کل این عالم برهمن است» یا «این همه منم» بیانگر آن است. نوع دوم تجربه وحدت یکپارچه است که در اوپانیشادها نیز یافت می‌شود اما به طور خاص ویژگی تجربه رهایی «مُکشا» است؛ هم در آموزۀ مونیستی شانکارا - فیلسوف قرن هشتم - و هم در آموزه دوآلیستی یوگا- سانکهیه.
نوع سوم و آخر تجربه عرفانی که زینر آن را متمایز کرده تجربه‌ای است که در آن گفتگوی عاشقانه با خدا وجود دارد و ماحصل آن اتحادی دگرگون‌ساز و متحول‌کننده است. در این نوع، برهمن سوای از خدایی است که بر برهمن برتری دارد و این قسم عرفان مذهب اخلاص (بهکتی) بهگودگیتا و شارح بزرگ آن رامانوجاست.
اما در مورد اسلام، زینر بسط تصوف را از منظر شخصیتهای اصلی یعنی بایزید، ابوسعید، جنید، غزالی و دیگران بررسی می‌کند. در حالی که عرفان هندی با تجربۀ وحدت یکپارچه آغاز گردید و به سوی تجربۀ خدای متعال - که تساهم یا اتحاد عاشقانه با او امکان پذیر است - پیش رفت، عرفان اسلامی با خدای به کلی دیگر (غیر) قرآن آغاز شد و به جانب تجربۀ وحدت وجودی و بزرگ کردن بی‌نهایت خود - «من اویم» - گرایید.
زینر اعلام می‌کند که این گرایش نتیجۀ نفوذ وحدت وجود ودانته‌ای در تصوف است. نظر زینر درباره شباهت میان آراء صوفیه و هندوها و تأثیرپذیری آنان از اقوال و تعالیم هندوان را، که در مورد توافق برخی خاورشناسان دیگر چون لویی ماسینیون و ماکس هورتن است، را نتوان پذیرفت چرا که خود صوفیه این تأثیر را منتفی دانسته و قائل شده‌اند که تصوف، عصاره و باطن قرآن و احادیث نبوی و حاصل کشف و شهود اولیاء خداست که به واسطه تزکیۀ نفس و تصفیه درون مستحق «مواهب الهی» و «خواطر ربانی و ملکی» گشته‌اند.
کتاب حاضر مشتمل بر هشت فصل است. فصل اول درباره دو گرایش عرفان هندو و اسلامی بحث می‌کند. موضوع فصل دوم جستجوی یک مطلق در دو نوع عرفان است. فصل سوم به بررسی خدا و برهمن می‌پردازد. فصل چهارم در رابطه با خدای محبت بحث می‌کند. فصل پنجم به مکتب ودانته در پوشش اسلامی نظر دارد. فصل ششم درباره خداانگاری خویش در عرفان است. فصل هفتم درباره تعلیم عرفانی جنید است و در فصل هشتم به غزالی و عرفان پس از او پرداخته شده است.
کتاب مزبور برای دانشجویان رشته الهیات (ادیان و عرفان)، در مقطع دکتری به عنوان منبع اصلی دروس «متون دینی و عرفانی هندویی» و «عرفان تطبیقی» به ارزش 2 واحد ترجمه شده است. این کتاب در 232 صفحه و مبلغ 24500 ریال در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.
نظر شما