به گزارش خبرنگار مهر در ارومیه ،«مصرف یک فنجان جوشانده گل بابونه یکی از راهکارهای بهره مندی از خواب آرام شبانه است. گیاه بابونه به مقابله با عصبانیت و آشفتگی کمک می کندو اضطراب و هیجان بی دلیل را کاهش می دهد.»
کمتر روزی است که در جراید و مقالات علمی از خواص گیاهان دارویی مطلبی نخوانیم و به اهمیت گیاهان دارویی درمقایسه با عوارض و اختلالات مصرفی داروهای شیمیایی پی نبریم.
در دنیای کنونی گرایش مردم به مصرف مواد گیاهی در درمان و پیشگیری امراض بیشتر از گذشته شده است و تجربه روزهای آرام را در کنار دست چین طبیعت را مژده می دهد.
اما در این بین نکته تامل انگیز، کمیاب بودن منابع گیاهان دارویی است که محدود به جغرافیای چند سرزمین در جهان می شود و در صورت نبود برنامه ریزی و روشهای کارآمد در برداشت و بهره برداری، آسیب جدی به دامنه پوشش گیاهی این گیاهان وارد می شود.
امروزه کاربرد گیاهان دارویی در تولید فرآورده های دارویی، غذایی، آرایشی و بهداشتی روزبه روز در حال افزایش و به اهمیت و جایگاه این گیاهان افزوده است.
آذربایجان غربی، مهد شگفتی های آفرینش، رویشگاه طبیعی تعداد فراوانی از گیاهان دارویی را در خود جای داده است. می توان ادعا کرد با استفاده بهینه از این موهبت الهی، صنعت نو در پیکره اقتصاد استان شکل می گیرد و با توسعه آن حرف تازه ای در بازارهای جهانی داشت.
بنا به مطالعات و تحقیقات کارشناسان گیاه شناسی استان وجود بیش از یک هزار گونه گیاهی در حوزه جغرافیایی آذربایجان غربی، تنوع پوشش گیاهی بی نظیری را خلق کرده است، با اینکه در تعداد گونه های گیاهان دارویی میان پژوهشگران اتفاق نظر وجود ندارد اما آمارها حداکثر 700 و حداقل 460 گونه گیاهی دارویی به ثبت رسیده را نشان می دهند، یعنی استان تقریبا 11 درصد گونه های گیاهی کشور را در خود جای داده است.
متاسفانه بهره برداری و استفاده از ترکیبات گیاهان دارویی در استان به شکل سنتی صورت می گیرد و ذخایر این منابع در معرض خطر و نابودی قرار داده است.
طبق گزارشات محققان و کارشناسان شاخه گیاه شناسی و رده بندی گیاهان، بیش از 100 گونه گیاهان دارویی در معرض انقراض هستند که برداشت بی رویه و غیر اصولی از مراتع و اراضی و خشکسالی، مهمترین عوامل آسیب رسان به رویشگاه های طبیعی این گیاهان است.
بیشتر گونه های شناسایی شده درآذربایجان غربی رویشی هستند که از مهمترین آنها می توان بومادران، پونه موسیر، ریواس، کنگر و زالزالک، چند رده ازآویشن، مریم گلی و گزنه سرای را نام برد.
فروش حجم بالای از گیاهان دارویی در بازارهای بهاره استان
همه ساله با شروع فصل بهار که فصل اصلی رویش و برداشت گیاهان دارویی است، کشاورزان و بهره برداران روزانه هزاران تن گیاهان خوراکی و دارویی را از مناطق مختلف آذربایجان غربی جمع آوری و در بازارهای آذربایجان غربی عرضه می کنند.
بسیاری ازگونه های این گیاهان دارویی هم به عنوان میوه های وحشی برداشت و به صورت تازه یا خشک شده فروخته می شود که زرشک و زالزالک از مهمترین آنهاست.
کنگر و ریواس، گل آقا از معروف ترین گونه گیاه دارویی رویشی استان هستند که به عنوان سبزی های بهاره با حجم بالا در بازارهای استان به فروش می رسند.
فصلی نو درکشت و پرورش گیاهان دارویی
کارشناس گیاه شناسی و رده بندی گیاهان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار مهر در ارومیه اظهار داشت: گیاهان دارویی عضو اصلی پوشش گیاهی آذربایجان غربی را تشکیل داده اند و فرآورده های گیاهان دارویی علاوه بر داشتن مصارف دارویی از نظر آرایشی، صنعتی و غذایی نیز کاربردهای زیادی دارند اما نباید غافل شد گیاهان دارویی استان را در معرض نابودی قرار دارند.
مژگان لارتی در خصوص اجرای طرح جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی استان ادامه داد: در طرح جمع آوری و شناسایی گیاهان داریی استان انواع گونه های گیاهان دارویی منحصر بفرد در نقاط گوناگون و دوردست استان شناسایی و ثبت می شوند و در این راستا دانش بومی، نقش کلیدی در راهنمایی و شناخت گیاهان دارویی ایفا می کند.
وی طرح اهلی کردن گونه های گیاهان دارویی در مزارع با اعمال شرایط کنترل شده از جمله ارتفاع منطقه و نوع خاک محل کشت و سازگاری گیاه با محیط پیرامون از جمله موارد مورد توجه کارشناسان در اجرای دومین مرحله طرح جمع آوری و شناسایی گیاهان دارویی دانست و افزود: متاسفانه با گذر زمان رویشگاه های طبیعی گیاهان تخریب می شوند، بنابراین بهره برداری وسیع ازاین گونه ها درسطح اراضی کشاورزی نامرغوب بسیار حائز اهمیت است وباعث حفاظت از منابع طبیعی و تقویت بانک ژن گیاهان دارویی می شود.
ثبت چهار گونه جدید بر جذابیت موزه گیاهی استان افزوده است
این کارشناس به شناسایی و ثبت چهارگونه جدید و خاص استان اشاره کرد و گفت: تعداد گونه های کمیاب گیاهی استان بطوردقیق مشخص نیست ،آویشن و گزنه سرای و مریم گلی،کوه سرای، گونه هایی هستند منحصر به استان و تاکنون در محدوده مساخت جغرافیایی استان مشاهده وشناسایی شده اند و نباید فراموش کرد حفظ گیاهان خاص و بومی جایگاه ویژه ای در امر تحقیقات و مطالعات دارد.
پژوهشگر بخش موزه گیاهی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ، سود اقتصادی حاصل از کشت گیاهان دارویی را همسان با بازدهی اقتصادی محصولات زراعی رایج مثل گندم بیان کرد و افزود: امروزه سرمایه گذاری در بخش کشت و بهره برداری از گیاهان دارویی بسیار مورد استقبال بهره برداران قرار گرفته است و امید است با تعامل بین دستگاههای مرتبط با این امر شاهد شکوفایی فصل نودر بخش کشاورزی استان باشیم.
لارتی از گیاهان دارویی در حال انقراض، مریم گلی فروتن را نام می برد و تصریح می کند: این گیاه که در تمام دنیا تنها در نزدیکی شهرستان ماکو در ارتفاع دوهزار 300 متری یافت شده است،از نظر دارویی بسیار قابل توجه است.
کارشناس گیاه شناسی مرکز تحقیقات کشاورزی استان از آویشن به عنوان گیاه سال 2007 در جهان یاد کرد و ادامه داد: آویشن از تیره نعناع جز گیاهان اسانسدار است که تاکنون دو گونه آن، فراوان در آذربایجان غربی یافت شده است که کشت انبوه آویشن در دیم زارهای پرشیب،می تواند مانع تخریب پایه ای و مراتع طبیعی این گیاه شود.
گیاه گزنه سای کوه سری از لحاظ دارویی و تزیینی اهمیت کثیری دارد و درحالی که بعد وسیعی از رویشگاه این گیاه در آذربایجان غربی گزارش شده است و در استانهای مجاوربسیار کمیاب است. دیگر گونه های کمیاب گیاهی استان به گونه شیری کوهی و گونه جاشیر می توان اشاره کرد و گفت:این دو گونه از لحاظ دارویی و غذایی کاربرد زیادی دارند.
کشت و پرورش گونه های گیاهی نادر را باید مورد تاکیدمسئولان امر قرار گیرد و با توجه به اینکه تخریب و نابودی طبیعت فراتر از پیشبرد مراحل تحقیقاتی پیشروی می کند، نمی توان انتظار داشت تنها با انجام طرحهای مطالعاتی و شناسایی گیاهان کمیاب از نابودیشان جلوگیری کرد .
موزه هرباریوم استان، دومین موزه گیاهی غنی کشور محسوب می شود
وی اضافه کرد: جمع آوری و نگهداری بیش از10 هزار نمونه گیاهی همراه با گزارش کامل مشخصات در هرباریوم مرکز تحقیقات کشاورزی و آبخیزداری آذربایجان غربی، یک مجموعه کامل و غنی از انواع گونه های گیاهی را در اختیار علاقمندان قرار داده است.
دراین موزه گیاهی افزون بر 900 گونه گیاهی از 510 جنس و 95 تیره جمع آوری شده است.
قابل ذکر است گونه های گیاهی ایران در حدود هشت هزار گونه است که آذربایجان غربی با داشتن 11 درصد از گونه های گیاهی کشور به لحاظ تنوع گونه ای و گونه زایی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و از میان گونه های گیاهی موجود 466 گونه از گیاهان دارویی هستند که از نقاط مختلف استان جمع آوری و با ذکر مشخصات و نوع استفاده دارویی انها در موزه قرار داده شده اند.
وجود بزرگترین موزه گیاهی کشور در آذربابجان غربی، فرصت و ظرفیت مناسبی برای شناساندن دارایی های غنی منطقه بشمار می آید.
حتی در بحث رشد صنعت گردشگری، مشاهده یک منبع جامع از نادرترین گیاهان جهان نکته جدید و جالبی برای شفیفتگان شگفتی ها و عجایب آفرینش است.مثل همیشه برای توسعه و نوآوری در این عرصه، توجه و نگاه ویژه مسئولان و مدیران حرف اول را می زند.
آموزش روشهای جدید بهره برداری از گیاهان دارویی ضروری است
یکی از قدیمی ترین عطارهای ارومیه به خبرنگار مهر گفت: درسالهای اخیر توجه زیادی به داروهای گیاهی و منشاء آنها یعنی گیاهان دارویی شده است و این موضوع عمدتاً به دلیل اثبات عوارض جانبی داروهای شیمیائی و تمایل بشر به استفاده هرچه بیشتر محصولات طبیعی به منظور حفظ سلامت خویش بوده است و همچنین مشکلات سیستم داروئی مدرن مانند هزینه‌های را نباید از قلم انداخت.
رحمان احمدی افزود: بیشتر گونه های گیاهان دارویی آذربایجان غربی اسانس دار است و در نسخه های طب سنتی به وفور دیده می شود که در این جهت آموزش روشهای نوین گیاه درمانی لازم است برای تمامی فعالان در عرصه فروش داروهای گیاهی ارائه گردد تا آسیب های ناشی از مصرف بی رویه گیاهان دارویی به حداقل برسد.
وی تاکید کرد: با پیشرفت روز افزون علم و دانش هنوز خواص برخی گیاهان ناشناخته مانده اند و نباید فراموش کرد استفاده از این منابع خدادادی نیز باید اصولی و کارشناسانه باشد.
احمدی با بیان اینکه عرضه گیاهان دارویی بیشتر به صورت پودر است، بیان کرد: هم اکنون گیاهان دارویی به شکل عطری، ادویه ای و طبی نیز برای تولید فرآورده های دارویی، آرایشی بهداشتی و غذایی، استفاده می شوند و کارشناسان و محققان با ترویج شرایط ایده آل جمع آوری و خشک کردن گیاهان دارویی به حفظ منابع گیاهان کمک کنند.
فرآوری و تولید صنعتی گیاهان دارویی یکی از روشهای بازدارنده انقراض برخی گونه ها است که از سوی پژوهشگران و محققان حوزه گیاه شناسی پیشنهاد می شود.
در این روش ارزش اقتصادی گیاهان چند برابر افزایش می یابد. این درحالیست که تاکنون هیچکدام از گیاهان دارویی در استان فرآوری صنعتی نشده اند.
به نظر کارشناسان امر کشت و پرورش گیاهان دارویی در مراتع و اراضی کشاورزی راکد نه تنها به تنوع کشت محصولات می انجامد بلکه رونق اقتصاد در بخش کشاورزی استان را به دنبال دارد.
استان آذربایجان غربی با 43 میلیون هکتار دارای دو میلیون و 500 هزار هکتار مرتع و 174 هزار هکتار جنگل و بقیه عرصه کشاورزی و کوهپایه ای است.
با این حساب اراضی زیادی در سطح استان شرایط کشت و پرورش این گیاهان را دارند و با توجه به مطالعات کارشناسان در زمینه ارزش اقتصادی کشت و برداشت گیاهان دارویی که با سود حاصله از کشت گندم برابری می کند، در نتیجه با برنامه ریزی کارآمد درراستای استفاده بهینه ازمنابع طبیعی می توان آروزی دیرینه رشد اقتصاد کشاورزی استان را به واقعیت تبدیل کرد.
نظر شما