به گزارش خبرنگار مهر، ساسان فاطمی در هفتمین نشست پژوهشی"مهر" با عنوان بررسی "آهنگسازی به سبک موسیقی قدیم" که با حضور موسیقیدانان، پژوهشگران و آهنگسازان درمحل خبرگزاری مهر برگزار شد به شرح ویژگی های کاری که در این سبک انجام داده است پرداخت.
این پژوهشگر درتوضیح نحوه آهنگسازی به سبک موسیقی قدیم که در آلبوم سرخانه آمده است گفت: تولید آلبوم"سرخانه" که بر اساس عناصر موسیقی قدیم صورت گرفته جنبه فرهنگی داشته و طبیعی است که برای چنین کاری هیچ سرمایه گذاری حاضر به حمایت نمی شود چرا که سود مادی در این کار وجود ندارد؛ این موضوع برای آهنگساز نیز به همین ترتیب بوده است. من لازم می دانم در همین جا از محمد موسوی مدیر موسسه فرهنگی هنری ماهور که در این پروژه و همچنین سایر پروژه های مربوط به موسیقی جدید و قدیم ایران قدم بر می دارد تشکر و قدردانی کنم.
وی همچنین در ادامه افزود: آلبوم"سرخانه" همانگونه که در زیر تیتر آن هم دیده می شود آهنگسازی به سبک قدیم است. اما حقیقتا ما این انتظار را نمی توانیم بر آورده کنیم که بر پایه مبانی موسیقی قدیم صدای موسیقی قدیمی را نیز تولید کنیم؛ این شدنی نیست چرا که نمی دانیم موسیقی قدیم از نظر مدال، فواصل و صدا دهی چگونه بوده است. چیزی که برای ما مهم بوده استفاده از سیستم مدال، استفاده از برداشت های ملودیک امروزی و تلفیق کردن آنها با عناصر سبکی قدیم است.
این پژوهشگر همچنین تصریح کرد: من این عناصر سبکی را برای اجرا در آلبوم"سرخانه" در چهار محور تقسیم بندی کرده ام؛ اولین عنصر مربوط به ریتم است که در موسیقی ایرانی امروز به حداقل رسیده است. یعنی استفاده از دورهای ایقاعی قدیم که من ترجیح دادم به دلیل اینکه رساله های قدیم ابهامات بسیاری دارد از آنها برداشت نکنم. اما از آنجا که این موضوع در عمل موسیقایی کشورهای همسایه وجود دارد ما از نمونه هایی که در کشورهای همسایه استفاده می شود بهره گرفتیم.
فاطمی در ادامه گفت: محور دوم مربوط به فرم است. آنچه در موسیقی قدیم اهمیت ویژه ای داشته تحت عنوان ساختارهای فرمال خیلی متنوع بوده است. آن چیزی که ما در کارمان استفاده کرده ایم برداشت شخصی خود من بوده و این برداشت شخصی می تواند در برخی از جنبه هاغلط هم باشد. ولی با اطمینان می توانم بگویم از منابع مستندی برای این کار استفاده کرده ام.
وی درباره سومین محور تقسیم بندی عناصر موسیقی قدیم افزود: محور سوم نحوه تلفیق شعر و موسیقی به شیوه ملیسماتیک است؛ یعنی به جای اینکه هجا به جای نت قرار بگیرد یا یک هجا در مقابل یک نت قرار بگیرد چندین نت دربرابر یک هجا قرار می گیرد و انحنای پیچیده ملودی پیدا می کند که کاملا در عمل موسیقایی امروز فراموش شده است و تمام تصنیف هایی که امروز ساخته می شوند هجایی هستند.
این موسیقیدان ادامه داد: محور چهارم مربوط به استفاده از سیستم مدال باز است. که اعتقاد دارم در گذشته در تمام فرهنگ های ایرانی عربی ترکی رایج بوده است. امروز هم از این سیستم که مختص به دستگاه ها نیست در کشورهای همسایه رواج دارد. طبیعتا تک تک آثار گنجانده شده در آلبوم"سرخانه" از این امکاناتی که به آنها اشاره کردم به شکل یکسان استفاده نکرده اند. قضاوت درباره این آثار گمان می کنم درست نیست که بر مبنای درست و غلط بودن باشد. یعنی نقد به صورت غلط گیرانه زیاد مناسب این مجموعه نیست. بلکه اعتقاد دارم نقد زیبا شناسانه به این شکل که آیا اثر زیبا هست یا نه شیوه نقد مناسب تری خواهد بود.
پس صحبت های فاطمی وقت جلسه در اختیار محمد رضا درویشی، شهرام توکلی و محمدرضا فیاض قرار گرفت تا در مورد این آلبوم به نقد و بررسی بپردازند. در پایان یکبار دیگر ساسان فاطمی پشت تریبون قرار گرفت تا ضمن ارائه توضیحاتی پاسخگوی سئوالات حاضران باشد.
فاطمی در این بخش ضمن اشاره به بخشی از اهداف خود برای طرح بحث"آهنگسازی به سبک قدیم" گفت: نکات بسیار جالبی در این جلسه مطرح شد که من از این بایت بسیار از دوستان تشکر می کنم. تذکر این نکته را هم لازم می دانم که این اثر نباید به صورت عادت گونه شنیده شود. بلکه باید آن را دنبال کرد و آنچه را که به ساختار اثر مربوط می شود شنید. در این کار اصلا شعر برای ما مهم نبود و در جاهایی اصلا شعر وجود ندارد و سعید محمدی این جسارت را داشت که بر روی نثر مقفا آهنگ بسازد. این کار را بر روی یک دور 38 ضربی انجام داد و این امکان به آهنگساز اجازه می دهد که از نثر بر روی آهنگ استفاده کند. شما وقتی در تصنیف ایرانی جمله های متقارن دارید و آواز هجایی دارید برای هر نت یک هجا می گذارید به طور طبیعی نیز نمی توانید از شعر نو استفاده کنید. ولی با کاری که ما کردیم این امکان فراهم می شود.
وی همچنین تاکید کرد: آنچه از ضعف موسیقی در مقدمه روی جلد آورده ام اصلا مختص به تصنیف نیست؛ نظام موسیقایی کشورمان تهی دست است و سیستم ریتمیک قوی نداریم. اگر ما بخواهیم تئوری موسیقی ایرانی را بنویسیم در بخش سیستم ریتمیک اش نمی دانیم چه بنویسیم. فقط می توانیم میزان بندی غربی را در آن بخش استفاده کنیم. موسیقی ما از نظر فرم نیز تهی دست است. از نظر آنچه به آواز ربط پیدا نمی کند نیز ارتباط کلام با موسیقی فقط به صورت هجایی امکان پذیز است و ملیسم را نمی شناسد.
این موسیقیدان در ادامه افزود: البته کسی نمی تواند بگوید شیوه هجایی زشت است و حتی نمی گوییم که باید به صورت ملیسماتیک آهنگ بسازیم. فقط می خواهیم امکان دیگری را پیش روی آهنگساز قرار دهیم و بگوییم از این ابزار نیز می توان به این منظور استفاده کرد.
ساسان فاطمی در پایان تاکید کرد: سبک آهنگسازی به طور قطع نمی تواند تضمین کننده موفقیت اثر باشد و ما نیز چنین ادعایی نداریم. همچنین ما ادعای باز سازی موسیقی قدیم را نداشته ایم چرا که منابع صوتی در این زمینه در اختیار نداشته ایم و تنها منظورمان استفاده از عناصر سبکی قدیم در موسیقی بوده است که این ظرفیت می تواند یکی از هزاران ابزار مورد نیاز موسیقی ما برای آهنگساز باشد.
نظر شما