به گزارش خبرنگار مهر در شیراز، ایزدخواست شهری در بخش مرکزی شهرستان آباده در شمال استان فارس بوده که دارای آثار تاریخی از دوران و اعصار مختلف تمدنی ایران است.
قلعه و پل ایزدخواست، کاروانسرا و خانه های قدیمی روستایی از جمله آثار تاریخی شهر ایزدخواست به شمار می روند که هرکدام به نوبه خود می تواند گردشگران را تا چند روز در این شهر متوقف کند.
قلعه ایزدخواست متعلق به دوران ساسانیان را می توان یکی از شاخص ترین آثار این منطقه توصیف کرد که به گفته کارشناسان و دوستدارن میراث فرهنگی با سبک معماری خود یکی از عجایب و نمونه های چشم گیر شهرسازی و مهندسی زمان قدیم ایران است.
نمایی از قلعه ایزدخواست
قلعه ایزدخواست با کمترین هزینه، امنیت خود و ساکنان داخل آن را تامین می کرده چراکه از سه طرف با پرتگاهی بر حالت عمود نسبت به کف زمین با ارتفاعات مختلف از شش تا 15 متر، حتی با کمک از ادوات جنگی برای سربازان دشمن غیر قابل نفوذ بوده است.
نفوذ به فقط از یک طرف میسر می شده که آن هم با حفر زمین حدود 30 مترطول و چهار مترعرض با عمق چهار متر نفوذ به داخل قلعه غیر ممکن بوده است.
فضایی که قلعه و خانه های روستایی داخلش در آن زمان ایجاد کرده بسیاری از گردشگران را در زیبایی و معماری منحصر به فرد خود فرو برده و به طور مثال در شب، ساکنین خانه های اطراف قلعه با حضور در بالکنهای خود که با روشن کردن چراغ، منظره بسیار زیبایی را از دور شبیه به کشتی در دل دریا به وجود می آورده اند یا کوچه های مسقف و تاریک که گرما را در دل تابستان از مردم می گرفتند و در زمستان هم با هدایت باران و برف از طریق حصار قلعه به بیرون، باعث نگهداری قلعه می شده است شرایطی را برای این منطقه ایجاد کرده که در سایر مناطق نمونه آن را کمتر می توان یافت.
خانه سازی در قلعه نیز در حد بی نظیری بوده که ضمن استفاده کردن از مصالح چوب و گل به صورت خشت کمترین سنگینی را بر کف قلعه ایجاد کرده و همچنین توانسته اند ساختمانهایی را در پنج طبقه بسازند که با امکانات آن زمان در یک فضای محدود بسیار قابل تامل است که هم جواب ازدیاد جمعیت را می داده و هم با استفاده از ارتفاع طبقات، چشم اندازی بسیار زیبا به وجود می آمده که مردم هم می توانستند زمینهای کشاورزی خود را از داخل خانه تماشا کنند و هم در دل طبیعت باشند.
قلعه رو به ویرانی است
با این تفاسیر می توان قلعه ایزدخواست را یکی از جاذبه های گردشگری بزرگ منطقه و استان فارس توصیف کرد که با کمی تدبیر و اندیشه می تواند نقش مهمی را در گردشگری تاریخی استان فارس ایفا کند.
اما آنچه امروز از این قلعه و خانه های روستایی تاریخی اطراف آن باقیمانده ویرانه هایی از دیوارهایی بوده که بر فراز تپه ای واقع شده و کوچکترین اثری از نگهداری نیز در آن دیده نمی شود.
دیواره هایی که تخریب شده و فرو ریخته، شکافهایی که هر روز بزرگتر می شود و عدم رسیدگی به محیط قلعه و مرمت آن بیش از آنکه شکوه قلعه تاریخی را نمایان کند آثار زوال و مهجوریت را به نمایش می گذارد.
فرو ریختن بخشی از دیوار قلعه
قلعه ای که روزی دشمنان هیچ راه نفوذی را در آن نمی توانستند پیدا کنند امروز زوال و فرسایش به خوبی راه تسخیر آن را پیدا کرده و مرتب نیز در خود فرو می برند و گویی برای متولیان امر رسیدگی به این قلعه هیچ جذابیتی ندارد.
خبرنگار مهر که برای بازدید از آثار تاریخی ایزدخواست در یکی از روزهای تعطیل به این منطقه سفر کرده بود پس از 45 دقیقه توانست راه دسترسی به محدوده قلعه را با کمک اهالی محل پیدا کند اما این تلاش زمانی بیهوده تر بی نظر رسید که مشخص نبود که از کدام راه می توان به در ورودی قلعه رسید.
قلعه بالای تپه ای قرار دارد که در آن زمان این موقعیت جغرافیایی نفوذ به آن را غیر ممکن ساخته بود و امروز نیز پس از گذشت دو هزار سال گویی هنوز نمی توان راهی مناسب را پیدا کرد که گردشگران به داخل بنا راه پیدا کنند.
تنها مسیر راهیابی به درون قلعه با پلی بدون ایمنی لازم
سرانجام پس از ساعتها بازرسی اطراف قلعه عده ای از درون آن سر بیرون آورده و اعلام کردند که قلعه توسط نگهبان آن بسته شده و تا سه ساعت دیگر نیز باز نمی شود و در عین حال یکی از بومیان منطقه نیز گفت به واسطه تعطیل بودن امروز شاید اصلا در قلعه باز نشود و زمانی که خبرنگار مهر از آنها پرسید که چگونه وارد قلعه شدند پاسخ شنید که باید از شکاف قلعه بالا رفته و به داخل بنا راه یافت و شکاف قلعه نیز چندین متر با زمین فاصله داشت.
سرانجام پس از مدتها جستجو درب اصلی ورود به قلعه در گوشه ای از بنا هویدا شد اما دری که با پلی چوبی به طرف دیگر متصل شده بود و زیر آن خندقی قرار داشت که به نظر می رسید چندان ایمن نباشد.
داخل قلعه نیز در جای خود باید مورد بررسی قرار گیرد ، شرایطی که داخل بنا دارد به هیچ عنوان شایسته یک اثر میراثی استان فارس نیست. دیواره های بنا آلوده و در بخشهایی از بنا نیز در حال تخریب و ریزش است و بر این اساس می توان گفت که شرایط این مجموعه اثر تاریخی اصلا مطلوب و خوشایند نیست.
سردرگمی که بازید کنندگان این بنا دچار آن شدند همگی ناشی از فقدان تابلویی برای تعیین مسیر ورودی است که در هیچکدام از بخشهای قلعه نمی توان یافت. نبود مرکز اطلاع رسانی گردشگری و همچنین تابلویی که در مورد بنا توضیح دهد همگی از دیگر آثاری است که عدم توجه و رسیدگی به آن را نشان می دهد.
نمای بیرونی قلعه که تحت تاثیر فرسایش بدون نگهداری رها شده است
با این تفاسیر باید گفت بازدید از قلعه کم نظیر ایزدخواست با تحمل مرارت و اعمال شاقه ای همراه بوده که از همه گردشگران به ویژه گردشگران خارجی ساخته نیست. شرایط پیرامون قلعه از نظرهای مختلف مثل بهداشت، مسیر مناسب و.. بر میزان بازدید از این مجموعه تاریخی اثر منفی بر جای گذاشته است.
و در این شرایط نیز نمی توان انتظار داشت گردشگران مختلف خطرات احتمالی ورود و بازدید از بنا را به جان بخرند چراکه برای ورود به آن یا باید از دیوارهای چند 10 متری بنا بالا رفت که به نظر نمی رسد کاری مطابق با قانون و اصول گردشگری باشد و یا به پل چوبی در اصلی که زیر آن خندقی قرار گرفته اطمینان کرد.
کارونسرای شاه عباس و محرومیتهای مشابه
کاروانسرای شاه عباس ایزدخواست نیز که در محدوده این آثار تاریخی قرار دارد مانند قلعه ایزدخواست دچار محرومیتهای مشابه ای شده که چندان در خور شان میراث استان فارس نیست.
کاروانسرا در شمال شرقی رودخانه ایزدخواست بنا شده است و می گویند یکی از ۹۹۹ کاروانسرایی است که شاه عباس صفوی در دوران تبعیدش بنا کرده است. این کاروانسرا از لحاظ زیبایی و استحکام و وسعت یکی از کاروانسراهای نمونه در نوع و زمان خود است.
نگهداری از تخریب کاروانسرا به وسیله تیرهای چوبی
این بنا در زمینی به مساحت چهار هزار متر واقع شده است. در ردیف جلو در اطراف حیاط در ضلع های شمالی و شرقی و همچنین جنوبی ۲۰ باب اتاق در ابعاد ۳ در ۳ متر واقع شده که هر اتاق دارای ایوانی به مساحت 5.7متر است.
فقدان مرکزی در اطراف بنا برای ارائه اطلاعات اثر تاریخی مذکور، فقدان تابلوی راهنمایی و اطلاعات گردشگری و مسائلی از این قبیل هر کدام در نوبه خود بر مهجوریت این کارونسرا دامن زده است.
از نظر استحکام، این بنا از قلعه ایزدخواست شرایط بهتری دارد اما آنچه در مورد محافظت از تخریب بنا نمایان است نگهداری از بخشهایی از بنا به وسیله تیرهای چوبی است که به نظر نمی رسد چندان مطابق با اصول علمی باشد.
متولیان امر باید در نظر داشته باشند که استان فارس فقط به آثاری چون تخت جمشید، پاسارگاد و... محدود نمی شود بلکه مجموعه ای از آثار و میراث تاریخی فارس بوده که این استان را به جایگاه کنونی خود رسانده است.
........................................
گزارش و عکس: هژیر فتحی
نظر شما