به گزارش خبرگزاری مهر ، سازمان زمین‌شناسى و اکتشافات‌معدنى کشور گزارش داد این سازمان به عنوان متولى انجام مطالعات زمین‌شناسى در کشور، مدت‌هاست به بررسى و مطالعه علل وقوع این پدیده و تبعات آن پرداخته و در جلسات متعدد کارگروه ملى فرونشست زمین و حفاظت از منابع آب زیرزمینى که با حضور نمایندگان وزارت نیرو (دفتر حفاظت از آب‌هاى زیرزمینى)، وزارت جهاد کشاورزى، سازمان نقشه‌بردارى کشور، سازمان حفاظت محیط زیست کشور و سازمان هواشناسى کشور برگزار مى‌شد، بیشتر دشت‌هاى کشور را در معرض خطر فرونشست بر اثر برداشت بى‌رویه از ذخایر آب زیرزمینى تشخیص داد.
مدیریت حفاظت آب‌هاى زیرزمینى شرکت سهامى مدیریت منابع آب وزارت نیرو از آغاز به کار 419 گروه گشت و بازرسى براى شناسایى چاه‌هاى غیرمجاز سراسر کشور و تعیین مکان دقیق آنها به کمک دستگاه GPS (موقعیت‌یاب جهانى) با هدف حضور فیزیکى کارشناسان در مناطق داراى چاه‌هاى عمیق و نیمه عمیق، آگاهى از آمار چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌هاى مناطق و بستن چاه‌هاى غیرمجاز و جلوگیرى از برداشت بى‌رویه خبر داده بود. به طورى که طى سال گذشته از فعالیت حدود 5 هزار چاه غیرمجاز و 7 هزار چاه با اضافه برداشت جلوگیرى به عمل آمده است.
بر اساس قوانین موجود به منظور کاهش خسارات ناشى از فرونشست طرح ساماندهى شرکت‌هاى حفارى در سطح کشور و تعیین صلاحیت حدود 460 شرکت حفارى و دستگاه‌هاى آنها به عهده مدیریت حفاظت آب‌هاى زیرزمینى شرکت سهامى مدیریت منابع آب وزارت نیرو است.
چندى پیش وزارت نیرو با ارائه کارت‌هاى هوشمند این‌بار براى کنترل آب، نسبت به افزایش طول عمر چاه‌ها و رفع اختلافات موجود میان متقاضیان حفر چاه و شرکت‌هاى حفارى اقدام کرد که بر همین اساس به کمک سیستم کارت‌هاى هوشمند کنترل آب و برق مصرف شده در چاه‌ها بر اساس سند ملى مصرف آب، از هدر رفتن منابع آب زیرزمینى در چاه‌ها جلوگیرى شود.
مدیریت بهرهورى آب وزارت جهاد کشاورزى نیز با تغییر رویکرد خود از تامین آب مورد نیاز کشاورزان به سوى مدیریت بهینه بهرهورى،فرهنگ‌سازى و ارائه دستورالعمل‌هاى موجود براى استفاده بهینه از آب موجود و دستیابى به نقطه حداکثر بهرهورى از منابع فعلى را در دستور کار قرار دارد.
در همین خصوص تشکل‌هاى بهرهورى مناسب ذخایر آب زیرزمینى در استان‌ها بر پایه نظامى قانونمند براى استفاده بهینه از آب تشکیل شده و از سویى، کارشناسان بخش تقاضا و مصرف نیز روى سند ملى الگوى کشت به فعالیت پرداختند تا از این پس به کشاورزان با توجه به میزان آب موجود براى کشاورزى، الگوى‌هاى کشت مناسب ارائه شود و این مدیریت به ذخایر آب زیرزمینى کشور به عنوان یک ماهیت ارزشمند و نه به عنوان ماده‌اى که فراوانى زیادى دارد، توجه مى‌کند.
مشاهدات سازمان نقشه‌بردارى درباره پدیده فرونشست در دشت‌هاى کشور نیز از چند سال پیش آغاز شد که به دلیل مشخص نبودن بودجه مورد نیاز، بررسى مشاهدات فرونشست با روند مناسبى ادامه نیافت. با این حال 150 ایستگاه ژئودینامیک سراسرى در کشور تاسیس شد که از داده‌هاى دریافت شده از این ایستگاه‌ها براى بررسى مسائل موجود در فرونشست نیز استفاده خواهد شد و در صورت تدوین و ارائه برنامه‌ها و راهکارهاى مقابله با فرونشست در دشت‌ها و نقاط بحرانى فرونشست، مى‌توان نسبت به درخواست بودجه براى بررسى بیشتر آن اقدام کرد.
براساس اندازه‌گیرى‌هاى کارشناسان سازمان نقشه‌بردارى کشور، اراضى وسیعى در جنوب غرب تهران در محدوده مناطق 17، 18 و 19 شهردارى در امتداد جاده کمربندى تهران و همچنین حدفاصل سه راه آذرى تا تقاطع بزرگراه آزادگان با آیت‌الله سعیدى(جاده قدیم ساوه) با پدیده فرونشست مواجه شده است.
از سویى سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز چندى پیش از تکمیل اطلاعات آلاینده‌هاى 36 دشت مربوط به 11 استان کشور خبر داد، به نحوى که نمونه‌بردارى از آلوده کننده‌هاى آب‌هاى زیرزمینى براى بررسى آلاینده شهرى و صنعتى با هدف پهنه‌بندى آلاینده‌هاى مختلف در دشت‌ها و مدل‌سازى آلاینده‌ها و پیشنهاد طرح‌هاى مناسب براى جلوگیرى از توسعه بیشتر این آلاینده‌ها و در نهایت تدوین پیش‌نویس قانون جلوگیرى از آلودگى آب‌هاى زیرزمینى در دستور کار این سازمان قرار دارد.
بررسى‌هاى سازمان زمین‌شناسى نیز حاکى از آن است در منطقه وسیعى از جنوب غرب تهران با مساحت حدود 416 کیلومتر مربع پدیده فرونشست منطقه‌یى با الگوى V شکل و بیشینه نرخ نشست حدود 16 سانتى‌متر در سال شکل گرفته و فرونشست در آن همچنان ادامه دارد.
براساس یافته‌هاى محققان سازمان زمین‌شناسى و اکتشافات‌معدنى کشور، پدیده نشست زمین در منطق جنوب غرق تهران که عمدتا از برداشت بیش از حد آب‌هاى زیر زمینى ناشى شده، ضمن آسیب رساندن به تاسیسات انتقال آب شهر، سایر شریان‌هاى حیاتى از جمله خطوط انتقال گاز را نیز با مخاطرات جدى مواجه کرده است. علاوه بر این شیب‌دار شدن زمین در اثر این فرونشست‌ها، آسیب‌پذیرى اراضى جنوب شهر را در برابر سیل به شدت افزایش داده است.
این سازمان به منظور بررسى جامع این پدیده، تعیین راه‌حل‌هاى اصلى ممانعت از گسترش آن و مشخص کردن راهبرد ادامه مطالعات دراز مدت با همکارى سازمان‌هاى مرتبط به ویژه وزارت نیرو، سازمان نقشه‌بردارى کشور و وزارت مسکن و شهرسازى، حجم قابل ملاحظه‌اى از آمار و اطلاعات مورد نیاز را گردآورى کرده است.
در راستاى کنترل این پدیده و کاهش خسارت‌هاى احتمالى، لازم است در گام نخست هرچه سریعتر نسبت به کاهش بهره‌بردارى از آب زیرزمینى و اعمال مدیریت صحیح منابع آب اقدام لازم انجام شود، در ضمن پایش شریان‌هاى حیاتى از جمله خطوط انتقال سوخت، راه آهن، راه، خطوط انتقال نیرو در داخل و پیرامون محدوده فرونشست تا رسیدن به پایدارى این ناحیه و توقف نشست کاملا ضرورى است.
فرونشست تهران با مساحت حدود 64/415 کیلومتر مربع در موقعیت جغرافیایى 35 درجه و 31 دقیقه و 21 ثانیه تا 35 درجه و 41 دقیقه و 36 ثانیه عرض شمالى و 50 درجه و 58 دقیقه و 41 ثانیه تا 51 درجه و 22 دقیقه و 33 ثانیه طول شرقى در جنوب غربى شهر تهران قرار دارد. محیط این پهنه حدود 17/97 کیلومتر است.
با وجود این که از سال 1347 تا 1382 به تعداد چاه‌ها به میزان بسیار زیادى افزوده شده، میزان تخلیه کاهش یافته که این مطلب نشانگر کاهش دبى چاه‌ها و قنات‌هاى منطقه به دلیل کاهش سطح سفره آب زیرزمینى است.
براساس بررسى‌هاى صورت گرفته، ضخامت آبرفت در قسمت شمالى به بیش از 400 متر و در قسمت شمال‌غربى به حدود 300 متر و در بخش‌هایى از شمال، شرق، جنوب شرق و جنوب غرب دشت، به دلیل بالا آمدگى سنگ کف ضخامت آبرفت به کمتر از 25 متر نیز میرسد که نحوه گسترش و ضخامت رس در محدوده مطالعاتى رابطه معنى‌دارى با میزان فرونشست نشان مى‌دهد.
کاهش بهره‌بردارى از منابع آب زیرزمینى به ویژه در مناطقى که با افت زیاد مواجه هستند، جلوگیرى از برداشت شن و ماسه در مناطق بالادست و در داخل محدوده فرونشست به علت اثر منفى این برداشت‌ها در تغذیه سفره آب زیرزمینى، تغییر الگوى کشت و استفاده از روش‌هاى نوین آبیارى مانند آبیارى تحت فشار، قطره‌ا‌ى و بارانى، کشت گلخانه‌ا‌ى، عدم کشت محصولات غیر راهبردى و یا استفاده از آب‌هاى تصفیه شده پساب‌هاى شهرى براى آبیارى به منظور کاهش بهره بردارى از آب زیرزمینى و تغییر الگوى مصرف آب در بخش صنعت و استفاده از چرخه هاى بسته آب از راهکارهایى است که مى‌توان در این زمینه به کار برد.
در صورت ادامه روند برداشت بیش از حد آب‌هاى زیرزمینى، فرونشست شهرستان شهریار استان تهران، با مساحت تقریبى 450 کیلومتر مربع، قطعى است. تحقیقات محققان سازمان زمین‌شناسى در بررسى پدیده فرونشست جنوب غربى تهران با همکارى سایر مراکز علمى و اجرایى تا شناخت کامل ابعاد مختلف این پدیده و ارائه راهکارهاى مناسب به منظور ممانعت از گسترش آن همچنان ادامه خواهد داشت.
فرونشست بزرگى با وسعت 500 کیلومترمربع و با نرخ سالانه 17سانتى‌متر، جنوب تهران را که با هیچ رودخانه‌اى تغذیه نمى‌شود، تهدید مى‌کند که با توجه به نقشه محدوده فرونشست در جنوب البرز، دشت‌هاى ورامین، قرچک، مردآباد، مهرشهرکرج و نظرآباد ساوجبلاغ نیز به آن افزوده مى‌شود.
به‌طور کلى افت بیشتر سطح آب زیرزمینى و کسرى حجم مخزن آبخوان‌ها باعث متراکم‌تر شدن آبخوان و کاهش حجم مفید فضاهاى خالى آبخوان شده، به‌گونه‌اى که در صورت مناسب شدن بارندگى نیز امکان تعادل بخشى در آبخوان میسر نخواهد بود.
نظر شما