خداداد مغالطه می‏کند

برنامه نود همواره جذابیت‏ها و حاشیه‏های خاص خودش را دارد. چه برای مخاطبانی که دست‏کم هر دوشنبه، پای ثابت این برنامه‏اند و چه برای آن‏هایی که می‏خواهند به چیزی بیشتر از موضوعات مورد بحث در این برنامه بپردازند. پیش از این هم گفته شد که آن‏چه را در نود می‏بینیم، می‏توان بازتابی از مسایل مبتلابه جامعه ایران دانست.

از این نظر بی‏شک «نود» می‏تواند ثمرات بسیاری برای جامعه‏شناسان، روان‏شناسان، فیلسوفان و سایر اهل فن در پی داشته باشد. در همین راستا در مباحثی چون سنجشگرانه‏اندیشی و به منظور آسیب‏شناسی فرهنگی جامعه ایران، می‏توان با توجه به مغالطاتی که در این برنامه رخ می‏دهد، به اشکالات موجود در استدلال‏هایی که در میان عموم مردم رایج است دست یافت.

در برنامه دیشب، فردوسی‏پور میزبان خداداد عزیزی بود. خداداد در بخشی از سخنانش به بحث درباره وضعیت تیم ابومسلم پرداخت و مشکلات و دعواهایی را که در اوایل فصل بر سر مالکیت این تیم وجود داشت، به عنوان علت نتایج ضعیف ابومسلم معرفی کرد.

اما وی وقتی با استدلال یکی از مسئولان باشگاه ابومسلم مواجه شد که نتایج خوب در آخر فصل را دلیلی بر این مسأله دانست که این تیم خوب بسته شده است، در واکنش به سخنان این مسئول گفت: اصلاً مگه این آقا می‏تونه درباره این موضوع حرف بزنه. (نقل به مضمون).

خداداد عزیزی احتمالاً چون خود با این نظر مخالف بوده و یا از آن فرد یا حرف وی خوشش نیامده، به جای توجه به استدلال گوینده، به آن فرد خاص و اینکه او نمی‏تواند در این باره اظهارنظر کند پرداخته است.

این در حالی است که خداداد وقتی درباره استقلال اهواز حرف می‏زند استدلالی مشابه آن مسئول را بر زبان می‏آورد، یعنی اینکه چون استقلال اهواز در اواسط فصل خوب نتیجه می‏گرفت پس خوب بسته شده بود.

استدلال خداداد در این سخنانش و در واکنش به مدعای مسئول باشگاه ابومسلم، شخص‏بنیاد است. او مسئله موردبحث را شخصی کرده و بدون توجه به استدلال طرف مقابلش و به جای یافتن خطای استدلال، به شخصیت وی حمله کرده است. آنچه او شایسته بود انجام دهد، بررسی و تحلیل سخن و استدلال و نه حمله به شخص گوینده بود.

این نکته البته در این سخن به درستی بیان شده است که «انظر الی ما قیل و لا تنظر الی من قال»؛ بنگر به آنچه گفته می‏شود و نه به اینکه که می‏گوید. بنابراین جدا از اینکه فرد کیست و چه خصوصیاتی دارد، ممکن است استدلالش معتبر یا نامعتبر و درست یا نادرست باشد.

در این گونه موارد، شخصی کردن مسایل و مغالطه شخص‏بنیاد معطوف است به وجهی از شخصیت استدلال کننده که به موضوع ربط دارد و لذا گاهی مورد قبول است. اما اینکه به عنوان مثال فردی هرگز فوتبالیست نبوده دلیل نمی‏شود که سخنانش درباره موضوعات مربوط به این حوزه نادرست باشد.

از سوی دیگر شخصی که مغالطه شخص‏بنیاد را در سخنانش به کار می‏برد در بیشتر موارد، وجوه بی‏ربطی از شخصیت را مدنظر قرار می‏دهد و در نتیجه توجه را از استدلال عرضه شده منحرف می‏کند، حتی اگر خود وی در جایی دیگر همان سخن را بر زبان آورده باشد.