به گزارش خبرنگار مهر، پنجمین نشست از سلسله درسگفتارهایی در فلسفه دین، صبح امروز چهارشنبه 29 اردیبهشت با عنوان "الهیات و مسئله شر" در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
دکتر امیرعباس علی زمانی در این نشست با موضوع " شرور بی وجه و دیدن همه تصور" به سخنرانی پرداخت و گفت: تعریف دقیق و جامع و مانع از شر کار دشوار و مبتنی بر پیش فرضهایی است که ممکن است بر اساس آن پیش فرضها تعریفی جدای از شر وجود داشته باشد اما امام فخر رازی شر را معقول ثانی فلسفی می‌داند و تا اندازه‌ای منشأ شر را انتزاعی عنوان می‌کند.
وی تأکید کرد: از منظر خاصی می‌توان شر را به سه طریق بیان کرد. یکی از آنجا که در جهان شری وجود دارد، دوم از آنجا که در جهان شر کثیر، غالب یا فراگیری وجود دارد و دیگری از آنجا که در جهان شر بی وجه، گزاف و نامعقول وجود دارد.
وی شیوه مواجه و چالش با هر یک از سه ادعای فوق را متفاوت دانست و افزود: چه بسا در مواجهه با ادعای نخست برخی در صدد بر آمدند تا مدعی شوند که هیچ شری در جهان وجود ندارد و در مواجهه با ادعای دوم گفته اند که شرور موجود در جهان اندک و ناچیز بوده و سرانجام در پاسخ به ادعای سوم مدعی شدند که هیچ شر گزاف نامعقول و غیر ضروری در جهان وجود ندارد.
دکتر علی زمانی با تأکید بر اینکه سیر بحثهای فلسفه دین این مقدار موفق بود که از تعارض اصل وجود خدا و اصل وجود شر به این تکامل برسد که امروزه اصل وجود خدا با نوع خاصی از شرور در تعارض عنوان شود.
وی با اشاره به تلاشهای پلنتینگا در باب مسئله شر تأکید کرد: ظاهراً این ملازمه (وجود خدا و شر در جهان) محل مناقشه است و ما نمی‌توانیم بگوییم که اگر خدا و جود دارد باید هیچ شری در جهان وجود نداشته باشد. حتی تمسک به مفهوم بهترین جهان ممکن هم نتوانست مشکلی ایجاد کند و این تناقض را آشکارا نشان دهد. آنها معتقد بودند که دو گزاره خدا وجود دارد و شر وجود دارد به تنهایی ظاهراً تعارض آشکار ندارند اما برای نشان دادن تعارض آشکار میان آنها ما نیاز به گزاره‌های الحاقی داریم. اگر مجموعه دو گزاره‌ای داشته باشیم با افزودن برخی حقایق ضروری و انکارناپذیر، تناقض آنها آشکار شود آنگاه این مجموعه متناقض است.
وی تلاشهای فیلسوفان دین ملحد را در همین مسیر به استراتژی ناسازگاری در مقابل استراتژی سازگاری تعبیر کرد و افزود: آنها تلاش دارند که مشخص کنند در صورت اضافه شدن کدام قضیه الحاقی، تناقض میان این دو مسئله (خدا و شر) آشکار می‌شود.
دکتر علی زمانی در ادامه بحث مفهوم شرور بی وجه یا بی دلیل را مهمترین بحث امروز خواند و گفت: برخی از شکاکان در مسئله شر معتقدند که گزاره الحاقی بر شرور بی وجه تأکید دارد. آنها معتقدند گزاره خدا وجود دارد و شر وجود دارد اگر گزاره سومی به آن افزوده شود تناقض آن اشکار می شود و گزاره سوم این است که اگر خدا وجود دارد آنگاه هیچ شر بی‌دلیلی را روا نخواهد داشت اما شرور بی‌دلیل وجود دارد پس خدا وجود ندارد.
وی با طرح این سؤال که آیا خداوند می‌تواند شر واقعاً بی‌دلیل روا دارد تأکید کرد:ادعایی که آنها دارند این است که ظاهراً شروری در جهان بی‌دلیل می یابیم و دلیلی که آنها می‌آورند دلیل پسینی است.
وی در ادامه به اندیشه ویلیام رو فیلسوف دین معاصر اشاره کرد و افزود: او مدعی بود که اگر خداوند (عالم، قادر و خیرخواه مطلق) وجود داشته باشد، نباید هیچ شر بی‌وجه و گزافی وجود داشته باشد اما برخی شرور آشکار بی وجه در جهان وجود دارد، پس خداوند وجود ندارد. او برای اثبات ادعای خود به طور تجربی به مثال آهوی گرفتار صاعقه متوسل می‌شود که در شکاف درختی گیر کرده و سپس از رعد و برق و آتش سوزی در جنگل و پس از تحمل رنج فراوان و طولانی از بین می رود و می گوید که شر ناشی از رنج جانکاه این آهو بی وجه است و به هیچ خیر بزرگتری منتهی نمی شود و هیچ ضرورتی ندارد و غایت خیر بزرگتر را به دنبال ندارد.
دکتر علی زمانی در ادامه به پاسخ یاندل (فیلسوف دین خداپرست معاصر) به ویلیام رو اشاره کرد و گفت: یاندل با ارائه تبیینی دقیق در صدد پاسخ به ویلیام رو بر آمد و نشان داد که ادعای او در صورتی درست است که او از یک سو اثبات کند که ادله ارائه شده برای توجیه برخی از شرور کافی نبوده و این ادله توجیه کننده ضرورت آن شرور نیست و از سوی دیگر او باید ملازمه بین شر بی‌وجه واقعی و شر بی‌وجه ظاهری را نیز اثبات کند.
وی افزود: یاندل تأکید می‌کند که ویلیام رو باید نشان دهد که اگر خدا برای روا داشتن شری دلیل کافی داشت باید مؤمنان هم از آن آگاه نموده و نزد ایشان هم آن شر را موجه نماید در حالیکه مشخص است که ما به همه رازهای نهایی نظام آفرینش آگاه نبوده و همه تصور جهان هستی را نمی‌توانیم ببینیم و قضاوت نهایی درباره کل تصویر مستلزم آگاهی مطلق به همه مناسبات و روابط عالم و لوازم و پیامدهای نامتنهایی این مناسبات است.
نظر شما