به گزارش خبرنگار مهر، حسن محمدیان مدیر سابق رادیو گفتگو و مدیر کل سابق طرح و ارزیابی معاونت صدا بوده که اکنون بازنشسته شده است. او دبیر شش دوره از جشنواره رادیو بود. خبرنگار مهر درباره نقاط قوت و ضعف جشنواره رادیو در طول این سال‌ها با او صحبت کرده است.
*خبرگزاری مهرـ گروه فرهنگ و هنر: به زودی یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی رادیو برگزار می‌شود، اما مشکلات زیادی در این جشنواره دیده می‌شود. نبود ثبات، تغییر دبیر جشنواره و تدوین یک شیوه‌نامه جدید در هر سال، اضافه شدن یا حذف برخی آیتم‌ها و ... به نظر شما که شش دوره از دبیری این جشنواره را برعهده داشتید، این موارد چقدر به جشنواره ضربه می‌زند؟ توضیحی هم درباره روند جشنواره از ابتدا تا کنون بگویید؟
ـ حسن محمدیان: جشنواره همان طور که از نامش پیداست، تعریف مشخصی دارد. حال این جشنواره در رادیو، تلویزیون یا سینما باشد؛ مهم ایجاد یک رقابت اصولی و سالم است که همه منتظر این اتفاق هستند. اولین بار بحث جشنواره در سال 78 مطرح شد و هدف از آن ایجاد رقابت سالم میان بچه‌های رادیو بود، چرا که در آن سال‌ها رادیو یک دوران بحران را سپری می‌کرد. از سوی دیگر شبکه‌های مختلف تلویزیونی نیز افزایش یافته، حتی ساعت پخش برنامه‌ها هم زیاد شده بود، به همین دلیل رادیو در تنگنا جدی قرار داشت و مسئولان تصمیم گرفتند با برگزاری جشنواره، رادیو از حالت انزوا خارج شود.
خوشبختانه بهار 79 در زیباکنار جشنواره رادیو در میان خانواده بزرگ رادیو برگزار شد و افرادی شرکت کردند. البته در دوره‌های اول کمتر بودند، اما به مرور که سیر تکاملی داشت، افراد بیشتری شرکت کردند. در دوره اول اساسنامه خوبی برای جشنواره نوشته شد و در شورای سیاست‌گذاری درباره موارد مختلف اساسنامه بحث‌های زیادی کردیم که دستورالعمل و شیوه‌نامه چطور باشد؟ در شیوه‌نامه به مشاغل مختلف از جمله تهیه‌کنندگی پرداخت کرده بودیم که برای داوری باید چه مواردی در نظر گرفته شود.
همچنین هر سال بعد از برگزاری جشنواره فرم‌هایی توزیع می‌کردیم و بعد از آسیب‌شناسی خود را برای برگزاری دوره بعد آماده می‌کردیم. بعد از برگزاری جشنواره هم فعالیت‌ها را در قالب یک کتاب منتشر می‌شد. کتاب‌های شش دوره از جشنواره که من دبیری آن را بر عهده داشتم، موجود است.
از دوره ششم به بعد به دلیل گستردگی رادیو تصمیم گرفته شد که دبیر جشنواره هر سال تغییر کند. من همان زمان هم مخالف این مسئله بودم، اما معاونت وقت صدا این تصمیم را گرفت. در کشور ما ثابت شده کارهایی که تکه تکه انجام شود، نتیجه مشخص نمی‌گیریم. از دوره ششم به بعد برای بخش‌های مختلف دبیرهایی نیز انتخاب شد که در برنامه‌ریزی هم مشکلاتی ایجاد کرد، چرا که ناهماهنگی‌ها منجر به تداخل در برنامه‌ها می‌شد. در حالی که در دنیا جشنواره‌ها دبیرخانه دائمی دارند و هر وقت که جشنواره برگزار می‌شود، قرار نیست بازگشت به گذشته داشته باشیم.
*در آن شش دوره که دبیری جشنواره را بر عهده داشتید، برای داوری چه معیارهایی را مورد توجه قرار داده بودید؟
- در آن شش دوره بهترین فرم‌ها را برای داوری داشتیم و داوری هر اثر با توجه به شبکه رادیویی مربوطه‌اش مورد ارزیابی قرار می‌گرفت. این طور نبود یک معیار کلی داشته باشیم. فرم ارزیابی رادیو معارف و رادیو پیام تفاوت می‌کرد و هر کدام منطبق بر ماموریت‌شان بود. البته باید بگویم که این موارد نتیجه فکر یک نفر نبود، بلکه حاصل یک تفکر جمعی بود. معتقدم موفقیت یک کار محصول یک کار گروهی و مشورت است.
*چرا تصمیم گرفتید جشنواره رادیو بین‌المللی شود؟ ضرورت آن چه بود؟
ـ با توجه به گستردگی رادیو از دوره چهارم تصمیم گرفته شد جشنواره بین‌المللی شود. گرچه من خیلی اعتقاد نداشتم، اما قرار شد رقابت بیشتری شکل بگیرد. در آن دوره‌ها کارگاه‌های موفقی با حضور توران علی از انگلستان برگزار کردیم و همکاران رادیویی هم استقبال خوبی کردند. از دوره نهم این نگرانی به وجود آمد که بین‌المللی بودن باعث تحت الشعاع قرار گرفتن بخش داخلی جشنواره می‌شود. من کاملاً با نظر شما موافق هستم که جشنواره رادیو باید دستورالعمل مشخصی داشته باشد، چرا که در این صورت ضوابط جشنواره همکاران رادیو را گیج می‌کند.
در دوره‌ای که جشنواره در اصفهان برگزار شد، بخش‌های زیادی به جشنواره اضافه شد که همکاران را گیج می‌کرد. جشنواره باید اطلاع‌رسانی صحیحی برای همکاران داشته باشد. من نمی‌گویم بخشی اضافه نشود، اما باید اضافه شدن بخش‌های رادیو برنامه‌ریزی شده باشد. مثلاً می‌توان چند موضوع را در بخش ویژه قرار داد که شامل موضوعات روز باشد. اضافه شدن عناوین مختلف فقط باعث سنگین شدن هزینه‌ها می‌شود و برنامه‌سازان هم سردرگم می‌شوند که باید چه کار کنند.
جشنواره رادیو باید دستورالعمل ثابت داشته باشد و شیوه نامه هم مشخص باشد تا بر آن اساس برنامه‌سازان هم خلاقیت خود را شکوفا کنند. جشنواره مکانی برای ایجاد خلاقیت و نوآوری برنامه‌سازان باید باشد تا به عنوان الگو نیز مورد استفاده هم قرار بگیرد.
*امسال بخش داخلی حذف شده و برنامه‌سازان با مهمانان خارجی رقابت می‌کنند. به نظرتان این تصمیم تا چه حد صحیح بوده و آیا کمکی به همکاران رادیو می‌کند؟
ـ تا جایی که من اطلاع دارم برای حذف بخش داخلی جلسات مختلفی برگزار شده تا این تصمیم گرفته شده است. تجربیات برگزاری دوره‌های قبل جشنواره نشان داده که حضور مهمانان خارجی تاثیری برای شرکت‌کنندگان داخلی نداشته، چرا که برنامه‌سازی ایران در سطح بالایی در سطح منطقه قرار دارد و بچه‌ها رادیو چیز زیادی از مهمانان خارجی جشنواره یاد نمی‌گیرند. هر سال تعدادی مهمان خارجی مثلاً رئیس رادیو و تلویزیون‌های کشورهای مختلف دعوت می‌شوند که بیشتر آنها به این دلیل می‌آیند تا فرهنگ ایران را ببینند.
مثالی برایتان می‌زنم یکی از برنامه‌سازان خارجی اولین برنامه‌ای که ساخته بود در جشنواره ما رتبه گرفت. واقعاً این فرد که فقط یک برنامه ساخته چقدر می‌تواند به برنامه‌ساز ما کمک کند.
اگر قرار است از مهمانان خارجی دعوت کنیم باید جستجو کنیم تا از اساتیدی دعوت کنیم که حرفی برای گفتن به برنامه‌ساز ما داشته باشند. وقتی ما توران علی را به ایران آوردیم. او در کشورهای مختلف تدریس می‌کرد و کارگاه او به حدی شلوغ شده بود که حتی برنامه‌سازان صندلی‌هایی در بیرون از سالن گذاشته بود و مباحث را گوش می‌کردند.
جشنواره رادیو باید رقابت میان بچه‌های شبکه‌های مختلف رادیویی باشد. اگر 70 درصد جوایز برای خارجی‌ها و مراکز استان‌ها باشد، پس رقابت میان همکاران شبکه‌های مختلف رادیویی چه می‌شود.
*به نظرتان حضور برنامه‌سازان مراکز استان‌ها در این جشنواره چه ضرورتی دارد، در حالی که جشنواره مستقلی برای ارزیابی آثار مراکز استان‌ها است؟
- من هم با صحبت شما موافق هستم، چرا که مراکز جشنواره مستقل دارند. بهتر است کمی این مسائل را آنالیز کنیم و بعد بر اساس آن یک برنامه‌ریزی صحیح هم داشته باشیم. برای مهمانان خارجی تعریف مشخص داشته باشیم و بعد از آنها دعوت کنیم.
*معمولاً در جشنواره رادیو نشست‌هایی که با حضور مهمانان خارجی برگزار می‌شود، خالی است و برنامه‌سازان هم ترغیب برای شرکت نمی‌شوند؟ حتی حرف‌ها هم تکراری است؟
ـ مهمانان خارجی پر هزینه هستند. ما نباید مهمانان خارجی را جدا از بچه‌های رادیو بدانیم، حتی در خوردن غذا هم باید مشترک باشند. نباید جداسازی کرد. باید حضور مهمانان خارجی تعریف شده باشند. جشنواره رادیو برای ما است و برنامه‌سازان رادیو باید در اولویت باشند. مسلماً وجود چنین مسائلی باعث می‌شود که برنامه‌سازان هم از کارگاه‌ها استقبال نکنند. وقتی حرف‌ها تکراری باشد، برنامه‌سازان هم حوصله شرکت در ندارند. باید نشست‌ها مفید باشند تا برنامه‌سازان هم استقبال کنند.
*چرا برنامه‌سازان برگزیده بعد از جشنواره رها می‌شوند و جایگاهی ندارند؟ و به عنوان الگو مورد استفاده قرار نمی‌گیرند؟
ـ وقتی داوری ضعف داشته باشند و گروه داوران قدرتمند نباشند، در این باره مشکلاتی به وجود می‌آید. زمانی برنامه فردی مورد الگو قرار می‌گیرند که همه قبول داشته باشند که در داوری اجحافی صورت نگرفته و اعضای داوری از اساتید متبحر در رادیو بودند. البته در میان داوران می‌تواند یک تا دو نفر هم از برنامه‌سازان جوان باشد تا تجربه کسب کنند.
وقتی این حساسیت‌ها در داوری وجود نداشته باشد، مسلماً می‌توان تجربیات را مکتوب شده در اختیار برنامه‌سازان دیگر قرار داد. باید دقت کرد در میان داوران فردی نباشد که خودش هم اثر داشته باشد و از نفوذ خودش استفاده کند.
*بهتر نیست در داوری آثار رادیویی از اساتید ارتباطات بیرون از سازمان صدا و سیما بهره برده شود و همه چیز داخلی نباشد؟ این مسئله در دیگر جشنواره‌ها صدق پیدا می‌کند، اما در تلویزیون این طور نیست؟
ـ بد نیست از اساتید ارتباطات دعوت شود. باید از افرادی برای داوری دعوت شود که حضورشان احساس امنیت ایجاد کند و برنامه‌سازان بدانند که در حق‌شان حق‌کشی نشده است و صلاحیت علمی این کار را دارند. بهتر است وقتی یک برنامه اقتصادی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد یک کارشناس اقتصادی هم حضور داشته باشد. باید از اساتیدی دعوت کرد که به کار رسانه آشنا باشند.
*راه‌اندازی رادیوی خصوصی تا چه حد می‌تواند به ایجاد رقابت بیشتر کمک کند؟
ـ مسلماً در ایجاد رقابت بیشتر خیلی موثر است. اگر این مشکل حل شود و روزنه‌ای بتوانیم باز کنیم، می‌توان شاهد اتفاقات بزرگ و مهمی در عرصه فرهنگ باشیم.
----------------------
گفت و گو از: فاطمه عودباشی
نظر شما