رابطه خداوند با عالم مانند رابطه باغبان با باغ نیست

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر حمیدرضا آیت اللهی آخرین سخنران نشست بررسی آرا و نظرات آنتونی فلو بود که با موضوع "نگرش فلسفی- اسلامی" به مسئله معناداری زبان دین" در روز چهارشنبه 19 خرداد 1389 در محل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی کرد.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنانش را با اشاره به اینکه آنتونی فلو به عنوان اندیشمندی که دارای دقت نظرهای دقیقی است آغاز کرد و گفت: وی استلزامات مباحث را به خوبی نشان می‌دهد یکی از موضوعاتی که فلو به آن شناخته می‌شود مسئله معناداری زبان دین است. با توجه به دیدگاه‌های ویتگنشتاین و مسئله ابطال‌پذیری پوپر که البته ناظر بر معناداری زبان دین و اخلاق نیست، فلو سعی می کند نشان دهد که چگونه ادعاهای منتقدان به خدا و حضور خداوند در جهان هر دو محل تردید است.

وی تصریح کرد: آنتونی فلو صفت عدالت و عشق خداوند را مثال می‌زند وی مثال بچه‌ای که سرطان حنجره داشته را مطرح می‌کند که از بین می‌رود و می‌گوید "چگونه خدا نسبت به این بچه مهربان است؟".

استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه به ایمان‌گرایی به عنوان یکی از راه‌حلهای یکه معمولاً در جامعه مسیحی در مقابل این مسئله مطرح می‌شود اشاره کرد و گفت: در چنین به عنوان مثال ضرورت ندارد که ما همیشه آشکارسازی کنیم که آیا خدایی هست که به ما روزی دهد بلکه ما کارهایی در زندگی انجام می‌دهیم که نمی‌توانیم هیچگونه آشکارسازی‌ای درباره آنها داشته باشیم. در واقع اغلب این افراد دچار مشکل سوبژکتیویسم می‌شوند یعنی احساس قلبی‌ای وجود دارد که نمی‌توان درباره آن در واقعیتهای بیرونی سخنی گفت. در حالی که فلو معتقد است که این آشکارسازی باید صورت بگیرد.

آیت‌اللهی سپس به نظریات فلو در اواخر عمرش مبنی بر این که خدایی وجود دارد پرداخت و گفت: آنتونی فلو در اواخر عمر خود می‌گوید جهانی با این عظمت باید خدایی داشته باشد اما وی در واقع از روابط تجربی عالم است که به این نتیجه می‌رسد. بنابراین یکی از مسایلی که باید در اینجا مورد توجه قرار بگیرد نوع تلقی از خداست. خدایی که فلو از آن سخن می‌گوید بر نسبت با عالم همچون باغبان و باغ است چنین توقعی از خدا به هیچوجه قابل آشکارسازی نیست. این رابطه بیشتر شبیه رابطه ما با صور خیالی ما است. آنچه ذهن فلو و حتی به تعبیری ریچارد هیر، بازیل میچل و جان هیک را به این مسئله معطوف می‌کند مستلزم پیش فرضی تجربی است که قابل استناد به رابطه خدا و عالم نیست.

وی افزود: آشکارسازی یک ابزار تجربی است اما قرار نیست فقط ملاکهای تجربی مد نظر قرار بگیرند بلکه باید ملاکهای عقلی هم در نظر گرفته شوند.

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: تنها نحوه فرض ابطال خداوند هیچ شدن تمامی عالم است و خارج از آشکارسازیهایی که ناظر بی‌طرف بتواند آن را بیاید. این منکر وجود خداوند است که باید معلوم کند چگونه می‌خواهد ملاک معناداری خود تجربی خود را به عالمی مثل عالم خیال و منشاء آن نیز سرایت دهد.