به گزارش خبرنگار مهر رتبهبندی وبسنجی دانشگاههای جهان به طور رسمی از سال 2004 آغاز شده است و هم‌اکنون هر شش ماه یک بار در ماههای ژانویه و ژویه،اطلاعات مربوط به 18000 دانشگاه و مراکز پژوهشی در آن تحلیل و دستهبندی و یک ماه پس از آن منتشر میشود.
این ایده از سوی آزمایشگاه سایبرمتریکز در اسپانیا به اجرا در آمده است که بر مبنای آن، بر این نکته تأکید میشود که وبسایتهای اینترنتی، توانایی بهتر و بیشتری برای انعکاس فعالیتها و بروندادهای اعضای هیئت علمی و اساتید و پژوهشگران دانشگاهها را دارند.
در واقع انتشار اطلاعات بر وب علاوه بر سرعت بیشتر، فرآیندهای بازبینی دقیق را سادهتر و ارزانتر میکند. همچنین نه تنها مخاطبان وسیعتری میتوانند از آن اطلاعات استفاده کنند بلکه امکان دسترسی آزاد محققان و مؤسسات کشورهای مختلف به آنها نیز بیشتر میسر میشود.
این رتبهبندی به سنجش حجم، مشاهدهپذیری و اثربخشی صفحات منتشر شده دانشگاهها بر روی وب میپردازد و بدین منظور بروندادهای علمی همچون مقالات منتشر شده، سهم پژوهشی در کنفرانسها، کتابها، رسالهها، پایاننامهها و گزارشهای علمی، در کنار مواردی چون محتوای دروس، سخنرانیها، مستندات کارگاههای آموزشی، کتابخانههای دیجیتالی، پایگاههای اطلاعاتی، صفحات شخصی و همچنین اطلاعات عمومی درباره مؤسسه و گروههای آموزشی و پژوهشی آن مورد تأکید قرار میگیرد. (منتظر، غلامعلی؛ مکنت و مکانت دانشگاه؛ 1387؛ مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور)
آخرین رتبهبندی که در سال 2010 بر روی پایگاه اینترنتی www.webometrics.infoمنتشر شده است، هرچند نشان از بهبود وضعیت برخی از دانشگاههای ایران میدهد که در این لیست وجود دارند اما هنوز این دانشگاهها رتبه خوبی در آن ندارند. به عنوان مثال دانشگاه تهران، که مقام اول را در میان دانشگاههای ایران داراست در این رتبهبندی در مقام 873 قرار گرفته است.
به همین ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه 1266، دانشگاه شریف با رتبه 1560، دانشگاه فردوسی مشهد با رتبه 1671 و دانشگاه شهید بهشتی تهران با رتبه 1962 پس از دانشگاه تهران قرار گرفتهاند.
بررسی این موضوع که چرا دانشگاههای ایرانی حائز رتبهای خوب در میان دانشگاههای جهان نشدهاند، نتایج بسیاری را در پی دارد. جدای از انتقادات بسیاری که ممکن است بر نظام آموزش ایران و به ویژه دانشگاههای کشور داشت، یکی از دلایل اصلی که سبب شده است دانشگاههای ایران به طور کلی از گردونه رقابت در رتبهبندیهای موجود دانشگاههای جهان بیرون بمانند، جدی نگرفتن فضای مجازی و وبسایتهای معمولاً خالی و بدون محتوای آنهاست.
این مسأله آن قدر اهمیت دارد که حتی میتوان نسبتی مستقیم بین وضعیت دانشگاهها و دسترسی به اطلاعات و امکانات آنها بر روی فضای وب - به طور کلی - مشاهده کرد. مطالب این وبسایتها باید به طور کامل مشخصات و فعالیتهای تحقیقاتی و آموزشی دانشگاهها را در بر بگیرد تا هر فرد یا مؤسسهای در ایران یا خارج از کشور با مراجعه به آن بتواند ارزیابی دقیق و واقعی از آن داشته باشد.
اما ممکن است به نظر برسد که رتبهبندی وبسایت دانشگاهها ارتباطی با کیفیت آموزش و جایگاه آکادمیک دانشگاهها ندارد.
این تصور اشتباه از آنجا ناشی میشود که در سیستمهای اطلاعرسانی سنتی اصولاً اصل بر محرمانه نگه داشتن نتایج تحقیقات و برنامههای آموزشی و تحقیقاتی بود، اما در سیستمهای نوین، اصل بر انتشار نتایج تحقیقات و برنامههای آموزشی است. (ضیاییپور، حمید؛ جایگاه دولت الکترونیک ایران در جهان؛ در مجموعه مقالات قدرت سایبر؛ 1387؛ پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام)
در این رویکرد دانشگاه صرفاً فضای فیزیکی محصور شدهای در میان نردهها و نگهبانان نیست که دانشجویانی در کلاسهای آن، پشت نیمکتها و اساتید پشت میز استادی بنشینند و یکی گوینده باشد و دیگری شنونده.
یادگیری در جهان امروز معنایی متفاوت یافته است و بیشتر به امری مشارکتی تبدیل شده است، به نحوی که هر روز بیشتر از گذشته امکان استفاده عموم از مزایای دانش و دسترسی به آن امکانپذیر میشود و هر کس میتواند در بسط دانش در این جهان تازه نقشی داشته باشد.
شاید دسترسی عموماً رایگان به فایلهای صوتی و تصویری درسگفتارها و سخنرانیهای مهمترین دانشگاههای جهان در فروشگاه آیتونز یا راهافتادن سایتهایی مانند philpapersکه به عنوان مثال مقالات حوزه فلسفه را گردآوری میکند تا به راحتی و رایگان در دسترس افراد قرار بگیرد،نمونهای خوب در تأیید این مدعا و یکی از مهمترین نشانههای ظهور مناسبات جدید در این عرصه باشد.
به دیگر سخن اکنون دانشجویان به اعضای مادامالعمر جامعه آموزش و یادگیری تبدیل شدهاند. این فراگیران دیگر مانند گذشته منفعل نبوده، به فراگیران فعال تبدیل شدهاند. آموزشهای متوالی مطلوبیت خود را از دست داده است و آموزشهای استادمحور به دانشجومحور تبدیل شده است.(ذاکرصالحی، غلامرضا؛ "گذار از دانشگاه سنتی" در "دانشگاه ایرانی"؛ 1383؛ انتشارات کویر)
با این اوصاف میتوان گفت که فضای مجازی و وبسایتهای دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی نقشی هر چه پر رنگتر از گذشته در این جهان تازه دانش بازی میکنند، تا آنجا که نه فقط ضروری است که دسترسی کامل مراجعهکنندگان به اطلاعات و بروندادهای آنها میسر شود، بلکه باید با طراحی این وبسایتها بر مبنای وب 2 امکان مشارکت یکایک افراد در ارتقای کمی و کیفی دانش میسر گردد.
نظر شما