بقاع متبركه ، سرمايه ‌هاي فراموش شده در قم

به گزارش خبرنگار دين و انديشه خبرگزاري مهر در قم ،  بسياري از امامزادگان، به خصوص آنهايي كه درروستاهاي اطراف مدفون هستند ، بسيارمهجور مانده ‌اند. شايد دراين زمينه بتوان به امامزاده زينب خاتون خواهرحضرت معصومه‌ (س) درشهر كهك اشاره  كرد . بدون شك شناسايي محل دفن اين امامزدگان ومعرفي صحيح آنها به مردم مي‌تواند موجب استقبال بيشترشهروندان وساير زائران گردد. درحالي كه دردنيا مسؤولان ميراث فرهنگي وجهانگردي كشورها كمترين بهانه انتساب خود به سالهاي گذشته و پيشينه ‌شان را به خوبي گرامي داشته و از آن با جان خويش محافظت مي‌كنند.
متاسفانه ما بسياري ازداشته‌هاي خود را به فراموشي سپرده ‌ايم؛ سرمايه ‌هايي كه هركدام ازآنها درجاي خود مي ‌تواند موجب جذب هزاران ايرانگرد وجهانگرد شود. شايد شما نيزتا به حال موفق به زيارت امامزاده اسماعيل دربخش كهك نشده باشيد ،  بقعه‌اي كه درمنطقه ‌اي ييلاقي با چشم انداززيباي طبيعت دل هرمشتاقي را آسماني مي‌كند. به يقين تنها شما نيستيد كه موفق به اين زيارت نشده‌ايد و اين سلب توفيق تنها وتنها ازاهمال مسؤولان در معرفي اين مركزاست. ذكراين نكته ضروري است كه هدايت توريست‌ ها وگردشگران به سمت اماكن مقدسي كه به مدد فضاسازي‌هاي خاص دراطراف آنها وبازسازي توأم با اصول مرمت ميراث فرهنگي جذابيت يافته ‌اند، مي‌تواند به نوعي اصلاح صنعت توريسم به شمار آيد.
به عبارت ديگر با احياء اين آثارمذهبي مي‌توان تجلي معنويت و فرهنگ اسلامي را به گردشگران داخلي و خارجي هديه داد و از پيامد‌هاي ناخوشايند فرهنگي صنعت توريسم در شهرقم جلوگيري نمود. با اين وصف مناسب ديديم سري به بقاع متبركه امامزاد‌گان داخل شهر بزنيم و وضعيت آنها را از نزديك ببينيم. شايد به گفته پيشينيان، از باب مشت نمونه خروار، بتوان قضاوت كرد كه با ميراث فرهنگي ‌مان، اين سرمايه‌هاي گرانبها چگونه معامله كرده ‌ايم. بارگاه امامزاده سيد معصوم ...
نمي‌توانستيم باور كنيم اينجا بارگاه ملكوتي امامزاده معصوم است، تنها حجت ما، نشاني اي بود كه مي‌گفت: راه را درست آمده‌ايم ، ساختماني شبيه به بناي يك مدرسه يا خانه بهداشت روستايي كه نه ازگنبد سبز فيروزه ‌اي خبري بود ونه ازگلدسته ‌هايي كه بلنداي آن دل هرصاحب نظري را به سوي خود فرا مي‌خواند وما براي همجواري با اين مكان مقدس، ناگزير راه را طولاني كرده وبا گذرازفرعي‌ها توانستيم توفيق زيارت را بيابيم. دربدو ورود با محوطه باز جلوي امامزاده برخورد مي‌كنيم. فضايي كه نام صحن به هيچ وجه زيبنده آن نيست. با عبور ازخاك وسنگ فرش اين محوطه، آرزو مي‌كنيم كاش اين مكان مقدس ومتبرك چنين ازنظربلند مسؤولان امر مهجور نمي ‌ماند ... تا حداقل اگر اينجا ازرنگ وبوي مذهب وهنر ايراني دور مانده ،  فضاي سبز و امكانات هرچند محدود آن را تبديل به مكاني تفريحي و جذاب براي ساكنين محروم اين منطقه و ديگر شهروندان سازد. با هزار اما و چرا دل را به سويش روانه مي‌سازيم و وارد حرم مطهرش مي‌شويم تا با حال و هواي درون امامزاده قلبمان را كه هم اكنون به دليل مظلوميت وغربت او به درد  آمده، مصفا كنيم؛ اما آنچه مي‌بينيم نه كاشي‌هاي آبي رنگي است كه ميزبان تذهيب و هنر شده ونه ديوارهاي منقوشي كه تجلي معماري ايراني باشد. آنچه هست، بي‌مهري است و كوتاهي و تنها ضريح چوبي مطهر امامزاده سيد معصوم‌ است كه كمي آراممان مي سازد و بهانه ‌اي مي‌شود براي باريدن اشك‌هايمان. ومن ازاوخواستم تا به چشم ودل‌هاي خفته ، معرفت ارزاني كند كه  بدانيم قدر و منزلت آنچه را كه به يمن وجودشان اين زمين و شهرمتبرك شده ومايه فخروغرور ما هستند. بقعه متبركه علي بن جعفر(ع) پس ازورود به گلزار شهدا ( در بهشت ) و گذر از قبرستاني كه مأمن شهدا و ديگر اهل قبور است به آنجا مي‌رسيم. درگذشته‌اي نه چندان دور، اين مكان از اهميت و توجه خاصي نزد مردم برخوردار بود. به گونه ‌اي كه گفته مي‌شد: يكي ازدرهاي بهشت كه براساس روايات درقم واقع شده است دراين منطقه قراردارد. ديدن گنبد هشت ضلعي فيروزه‌ اي رنگ بقعه، كمي خرسندمان مي‌كند كه حداقل اين مكان ازداشتن مشخصه‌‌ هاي يك بناي امامزاده محروم نيست. مي‌دانيم كه با گذشت سال‌ها ازبناي اين امامزاده ، گچبري ‌ها وكاشي كاري‌ هاي داخل حرم وايوان ورودي منحصربه فرد است و قدرتي ارزشمند دارد. به قدم‌هايمان شتاب تند تري مي‌دهيم، اما درفاصله نزديك به ايوان ، به هنري بر مي‌خوريم كه در نهايت كمال، مورد تخريب و تغيير قرارگرفته است. كاشي‌هاي خشتي  وكتيبه ‌هاي نفيس كه هركدام ميراث فرهنگي ارزشمندي محسوب مي‌شوند، با نام مرمت ونوسازي جاي خود را به آثاري مي‌دهند كه درعين زيبايي وظرافت، از مهم ‌ترين گزينه‌ يعني قدمت و تاريخي بودن بي‌بهره ‌اند.
مدت‌هاست كه اين امامزاده به علت تعمير سقف و ديوارهاي اطراف گنبد، پذيراي معماران وهنرمندان مي‌باشد و دوستداران حرمش با دلي پر و چشماني اشك آلود، تنها به عرض سلام و ادبي در فاصله چند قدمي اكتفا و براي گرفتن ضريح مباركش لحظه شماري مي‌كنند، هر چند امكان حضوردرداخل حرم نيز مقدوراست، اما وجود ابزارو آلات بنايي ، اين كار را به سختي ممكن مي‌ سازد. پول‌ هاي قابل توجهي كه در داخل ضريح مبارك ريخته شده ما را مطمئن مي‌سازد كه هيچ عذروبهانه ‌اي انگيزه حضور دراين اماكن مقدس را از مردم سلب نمي ‌كند و مسؤولان امر، حداقل براي مرمت وتوجه بيشتربه اين مكان، با كسري بودجه روبه ‌رو نخواهند بود واين هدايا ونذورات مردم وزائران، با درايت مسؤولان به سمت وسوي مناسبي جهت جذب بيشتراين عزيزان، ترسيم چهره زيباتري از شهر وتشويق مردم به حضور دراين اماكن زيارتي، مذهبي كه درعين حال مي‌تواند تفريحي نيزباشد سوق داده شود كه قطعاً چنين نيزخواهد بود.
ما نيزبه حضور چند قدمي اكتفا مي‌كنيم و با آرزوي اين ‌كه بتوانيم در فاصله نه چندان دوري كنارحرمش مأوا بگيريم با اين امامزاده مطهروداع مي‌كنيم. بارگاه موسي مبرقع عليه السلام .  وارد محله چهل اختران كه مي‌شويم سخت درمي‌ مانيم كه ازچه راهي مي‌توانيم به امامزاده برسيم. كوچه‌هاي تنگ و پيچ درپيچ  ، دسترسي به اين مكان را ازسمت شمال مشكل مي‌سازد وما با اتلاف وقت بسيار و زحمت زياد ،  به مقصودمان رسيديم. درابتداي امروارد صحني شديم كه بازقبورزيادي را خود جاي داده بود و گويا هنوز دفن اموات به قوت خود باقي است. فضايي بسيارمحدود كه امكانات ديگرصحن‌ها درآن به چشم نمي‌خورد ؛  آب سرد كن، سرويس بهداشتي و… براي استفاده عموم دردسترس نبود. داخل حرم نيزدرعين قداست و قدمت، توجه بيشتري را براي ترسيم يك مكاني كه ميراث فرهنگي ارزشمندي است مي‌طلبيد.
تمام آثار باستاني موجود ازبين رفته و فقط ضريح چوبي مشبك باقي مانده است ! هرچند مدت‌هاست بناي اين امامزاده مطهر در حال تعمير و نوسازي است اما اين امر نيازمند شتاب بيشتري است كه بايد با جديت دنبال شود. از آن‌جا كه اين بقعه منسوب به جد سادات رضوي، برقعي و… است ،  اقدامات شايسته‌اي از جمله تعمير و توسعه صحن‌ها، احداث كتابخانه، تعريض كوچه‌هاي منتهي به آن و دسترسي راحت تر به اين امامزاده را مي‌طلبد كه البته منظور كردن فضايي در مجاورت اين مكان، مي‌تواند خلاء فضاي سبزي را كه كاملاً محسوس بود جبران سازد. امامزاده سيد جمال الدين در چهار كيلومتري جنوب غربي مركز شهر قم و درورودي شهر، بقعه امامزاده جمال قرار گرفته كه بعد از مدخل اصلي امامزاده، صحن بزرگي نمايان است. بقعه داراي چهار مدخل و ايوان‌هاي متعدد مي‌باشد. هر چند منظور كردن چنين فضاي وسيعي به عنوان صحن جهت رفاه شهروندان و زائران و مسافران در خور تحسين است، اما مدت‌هاست كه مردم، اين مكان مقدس را با ظاهر و چهره‌اي كاملاً ساده و نه زيبنده امامزاده مي‌بينند. بر فراز بقعه، گنبدي قرارگرفته كوتاه از آجر و خشت كه در مركز آن گنبد كوچكي است آراسته به كاشي‌هايي كه نام حلاله خداوند و ديگر اسماء متبرك بر آن نقش بسته و باز آن چه مشهود است نيازي است در توجه بيشتر و سرعت دادن به تعمير و احداث امامزاده و تبديل فضاي وسيع صحن به تفرجگاهي براي مسافران و زائران با منظور كردن فضاي سبز بيشتر، تا به حلاوت و قداست اين مكان افزوده شود و ضريح زيباي ساخته شده از طلا و نقره اين امامزاده، دستان مشتاق وچشمان متلمس وبي پناه را به سوي خويش فراخواند. ناگفته نماند كه شاه جمال، نخستين بناي مذهبي قابل مشاهده براي زائراني است كه از شهرهاي غرب و جنوب غربي كشورمان وارد قم مي‌شوند. شايد تهيه زمين در نزديكي اين امامزاده و تبديل به فضاي سبز، چندان مشكل نباشد و اين كاري است كه نتايج بسيار مثبتي را در جهت جذب گردشگران به بار خواهد آورد. اگر چه تلاش‌هايي از سوي اداره كل اوقاف و امور خيريه، سازمان ميراث فرهنگي و ساير دستگاه‌ ها براي احياي بقاع متبركه در قم صورت گرفته است، اما هرگز تلاش ‌هاي انجام شده درمقابل اين سرمايه ‌هاي عظيم قابل ذكر نيست. اميد آن كه اين نوشته مختصر تذكري باشد براي مسؤولان ذيربط تا با تلاش خود در شناسايي، احياء و مرمت بقاع متبركه زمينه ساز رشد توام با معنويت صنعت توريسم در قم باشند. به اميد آن روز...