دین اسلام علوم انسانی را به رسمیت می‌شناسد

حجت‌الاسلام منصور میراحمدی در گفتگو با خبرنگار مهر در قم با بیان اینکه ممکن است ظرفیت‌هایی به صورت بالقوه در این علوم موجود باشد که نیازمند بالفعل شدن هستند اضافه کرد: توجه به این نکته هم خالی از اهمیت نیست که اسلام به طور کلی عقل را به رسمیت شناخته است و به دستاوردهای عقل بشر احترام می‌گذارد، همچنین ساز و کارهایی را برای سازگار کردن آن با دین و شریعت مطرح می‌کند، بنابراین در یک نگاه کلی می‌توان گفت که اسلام، علوم انسانی و علومی را که حاصل عقل بشر است به رسمیت می‌شناسد.

دو راهکار برای برون رفت از مشکلات علوم انسانی

وی با اشاره به راهکارهای برون رفت از وضعیت کنونی علوم انسانی در ایران تصریح کرد: راهکار نخست که راهکاری نظری است به این ترتیب است که نه باید به شکل طبیعی و برنامه‌ریزی نشده و نه کاملا برنامه‌ریزی شده عمل کرد، بلکه باید یک حالت بینابین و حد وسط را در نظر گرفت یعنی سیاست گذاری‌های علمی باید با یک برنامه‌ریزی توأم باشد اما باید به مراکز علمی و پژوهشی، اساتید و پژوهشگران به شکل طبیعی فرصت داده شود تا ظرفیت‌های بالقوه موجود در مراکز به صورت تدریجی به فعلیت برسد.

میراحمدی با بیان دومین راهکار گفت: در کنار تمهید شرایط و فرصتها برای نظریه‌پردازی، باید اراده‌ای شکل بگیرد و طبیعی است که اراده هم با شرایط و زمینه‌های خاصی شکل می‌گیرد.

مدیر گروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی یادآور شد: باید موانع پیش روی شکل گیری اراده را برطرف کرد تا هم اراده نخبگان و اساتید علمی و هم اراده سیاستگذاران برای رسیدن به چنین هدفی تدارک دیده شود و در صورتی که چنین اراده‌ای در کنار فعالیت‌های فکری و فرهنگی صورت بگیرد، به اعتقاد بنده می‌توان به این هدف دست یافت.

بنای علوم انسانی بر اساس اصل عدم مغایرت عقل و وحی باشد

میراحمدی، مبنای معرفت شناسی را مهمترین تفاوت میان مبانی علوم انسانی اسلامی و نمونه غربی آن برشمرد و یادآور شد: علوم انسانی به معنای جدید آن در غرب که حاصل اندیشه و فکر دوران مدرن است، علومی است مبتنی بر دریافت و برداشت نوعی از عقل که از آن با عنوان عقل فردی و یا عقل خود بنیاد و تعابیری مشابه یاد می‌شود.

وی اضافه کرد: بر این اساس علوم انسانی مدرن و در دوران مدرن، علومی هستند که عقلانی و مبتنی بر عقل بشر هستند، این عقل را هم، عقل خود بنیاد و بی‌نیاز از عقل متعالی و آسمانی می‌دانند، اما در علوم انسانی دینی یا علوم انسانی که مبتنی بر دین قرار می‌گیرند، به طور طبیعی این عقل، عقل خود بنیاد نیست؛ عقلی است که نیازمند مددرسانی وحی است؛ عقلی است که منبعی فراتر از خود به نام وحی را به رسمیت می‌شناسد؛ عقلی درون دینی است، از این رو با چنین نگاهی به عقل می‌توان گفت علوم انسانی مورد قبول دین، علومی هستند که بر اساس اصل عدم مغایرت عقل و وحی بنا شده است.

استخراج مبانی علوم انسانی از قرآن

مدیرگروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی با بیان اینکه مبانی علوم انسانی و متون دینی از آیه‌های قرآن کریم قابل استخراج است، اظهار داشت: بر اساس نگرشی که قرآن به سیاست، اقتصاد، فرهنگ و سایر مقوله‌ها دارد، استخراج مبانی علوم انسانی از قرآن کریم امکان‌پذیر است.

وی انجام این امر را نیازمند روش شناسی متناسبی دانست و گفت: روش شناسی متناسب هم چیزی جز روش تفسیری نیست که این روش، گونه‌های مختلفی دارد، برای مثال در تفسیر قرآن کریم، تفسیرهای مختلف قرآن به قرآن، تفسیر موضوعی، تفسیر اجتهادی و تفاسیر دیگر وجود دارد.

میراحمدی ادامه داد: در حقیقت به نظر می‌رسد با توجه به طرح روش شناسی‌های جدیدی که صورت گرفته است، با استفاده از قابلیت‌هایی که بعضی از این روش‌ها دارند، می‌توان روش‌های تفسیری را بازسازی کرد و به وسیله آن به پرسش‌های امروزی بشر از دیدگاه قرآن کریم پاسخ داد.