آیا مدرس مجاز به اعمال نظرات و دیدگاههای شخصی خود در کلاس درس است؟ آیا مدرس میتواند از موضعی شخصی در کلاس درس دفاع کند؟ آیا مدرس میتواند به موضوعاتی خارج از حوزه درسی بپردازد و درصدد ترویج آنها برآید و از آنها دفاع کند؟
اینها سؤالاتی هستند که در حوزه اخلاق تدریس مورد توجه قرار میگیرند. گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر این موضوعات را با صاحبنظران و فلاسفه معاصر به بحث و گفتگو گذاشته که حاصل این تلاش در ادامه میآید.
اسکانلون: معیار ارزیابی دانشجو باید "استدلال برتر" باشد
دکتر توماس مایکل اسکانلون فلیلسوف معاصر و استاد فلسفه دانشگاه هاروارد در مورد اینکه آیا دفاع از مواضع شخصی توسط مدرس در کلاس درس به لحاظ اخلاقی امری قابل قبول است یا نه، به خبرنگار مهر گفت: اگر مدرس در مورد موضوعات درسی و نه خارج از آن اعمال نظر شخصی کند به لحاظ اخلاقی ایرادی ندارد.
این فیلسوف معاصر تأکید کرد: وقتی دانشجویان از من در مورد دیدگاههای شخصی می پرسند، برایم ارزشمند و مهم است که دیدگاههای خود را بیان و ادله شخصی را برای آگاهی دانشجویان عرضه کنم. البته در بیان و طرح این دیدگاها ملاحظاتی نیز باید مورد توجه قرار گیرند . ولی اگر من مدرس فیزیک بودم و میخواستم فیزیک تدریس کنم دیدگاههای سیاسی را نمیبایست در کلاس درس و موضوع مورد تدریس بیاورم و دخالت دهم.
مؤلف "دشواری تساهل" تصریح کرد: اگر من اقدام به این امر کنم مطمئناً به مثابه این است که دانشجویانم را به اسیری فکری گرفتهام و آنها را در یک بستر فکری محبوس کردهام. به عبارت دیگر دانشجویان در کلاس فیزیک برای فراگیری فیزیک آمدهاند و من به عنوان یک مدرس نباید از این تریبون برای یک سخنرانی سیاسی و طرح دیدگاههای سیاسی خود بهره گیرم.
مؤلف "ابعاد اخلاقی" در ادامه یادآور شد: همچنین باید توجه داشت که جایگاه دانشجو در کلاس درس نباید به میزان توافق یا عدم توافق او با مدرس وابسته باشد بلکه باید مبتنی بر قوت استدلال و میزان فهم و درک او از موضوع درسی باشد. به عبارت دیگر، مدرس در کلاس درس باید به جایگاه علمی دانشجوی خود و قدرت استدلال او توجه کند و نه به موافق بودن و موافق نبودن دیدگاههای او با خود.
باستروم: "تضارب آراء" بستر یادگیری علمی را فراهم میکند
دکتر نیک باستروم استاد فلسفه دانشگاه آکسفورد در این مورد به مهر گفت: بله مدرس میتواند از مواضع خود در کلاس درس دفاع کند و از جنبه اخلاقی ایرادی در این مسئله وجود ندارد. باید توجه داشت اگر آراء و اندیشههای مدرس با جریان رایج و عمومی تفکر در آن حوزه متفاوت باشد او وظیفه دارد در ابتدا جریان اصلی تفکر را تبیین کند و سپس برای آرای خود استدلال و دلیل آورد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه همراهی فکری دانشجو با استاد نباید معیار ارزیابی او قرار گیرد، گفت: جایگاه و ارزش یک دانشجو باید به همراهی یا عدم همراهی آرای او با مدرس مرتبط نشود و عدم همراهی آرای او با مدرس نوعی عامل منفی از سوی مدرس تلقی نشود. انسان به طور طبیعی تمایل دارد آراء و اندیشههایی که با آراء و اندیشههای او همسویی دارد را بها و ارزش بیشتر دهد. این موضوع در مورد یک مدرس نیز صادق است.
وی تصریح کرد: مدرس به طور طبیعی به آراء و اندیشههایی که با آرای او همسویی و همگرایی دارد و مفروضات ذهنی او را مورد تأیید قرار میدهد، توجه و التفات بیشتری دارد. مدرس باید نسبت به دیدگاههایی که به طور اساسی و بنیادی با دیدگاههای او متفاوت هستند نیز توجه و عنایت نشان دهد. این موضوع باعث می شود مدرس نیز، نسبت به دیدگاههای خود تأمل و بازنگری داشته و از آرای جدید هرچند متفاوت، نکاتی فرا گیرد.
کالبرن: دیدگاههای مدرس نباید بطور کامل درست و موثق پنداشته شوند
دکتر بن اندرو کالبرن در این مورد معتقد است: بله مدرس میتواند تا مادامی که وانمود نکند در مورد موضوعات مورد بحث توافقی وجود ندارد، مواضع شخصی خود را دخیل کند. برای این ادعا دو دلیل وجود دارد. اول اینکه دانشجویان افرادی بالغ و صاحب فکر هستند و اینکه فکر کنیم آنها از روی بصیرت به توافقی نخواهند رسید نوعی بی توجهی و بی اعتنایی به آنها خواهد بود.
مؤلف "استقلال و لیبرالیسم" در ادامه تصریح کرد: دلیل دومی که وجود دارد این است که مدرس و معلم نمیتواند بی طرف باشد و مواضع بی طرفانه داشته باشد. به عبارت دیگر بی طرفی مدرس و معلم امکانپذیر نیست و ارزشها و مواضع او در جای جای تدریس او جاری و ساری خواهد بود. این مواضع و بی طرف نبودن او در برخی موارد حالت شفاف نیز به خود میگیرد و او مواضعش را آشکارا بیان میکند.
مؤلف "میراث هارت: فلسفه سیاسی و اخلاق" تصریح کرد: اعمال نظر شخصی مدرس نباید جلوی بحثهای آزادانه و با پشتوانه قوی در دانشگاه را بگیرد. از سوی دیگر این خطر وجود دارد که دانشجویان نظرات و دیدگاههای مدرس و استاد خود را دیدگاهی کاملاً موثق و درست بپندارند.
کوهن: دیدگاه شخصی مدرس باید به موازات سایر نظرات مطرح شود
دکتر جوشا کوهن استاد فلسفه، علوم سیاسی و حقوق دانشگاه استنفورد در مورد این موضوع به مهر گفت: طرح مواضع شخصی در دورههای درسی و در کلاس درس مجاز نیست. در کلاس درس شرایط تقریباً یک جانبهای حاکم است و مدرس میتواند دیدگاه خود را به طور یک جانبه و فارغ از طرح دیدگاههای بدیل مطرح کند. با وجود چنین شرایطی مدرس میتواند دیدگاههای بدیل را طرح نکند و به طور کلی طرح دیدگاههای شخصی باید در فضایی که امکان نقد جدی و طرح دیدگاههای بدیل وجود دارد صورت گیرد.
رئیس مرکز "عدالت جهانی" دانشگاه استنفورد در ادامه تصریح کرد: به نظر میرسد که طرح دیدگاههای شخصی در فضایی با حضور متخصصان و عالمان به دیدگاههای گوناگون که عرصه خوبی برای طرح و نقد دیدگاههای بدیل است، قابل قبول باشد. مدرس تا دیدگاههای بدیل و رقیب را طرح نکند و ادلهای که در مورد آنها وجود دارد را مطرح نکند مجاز به طرح دیدگاه شخصی خود نیست.
بوی: رویکرد مدرس باید به تمام دیدگاهها انتقادی باشد
دکتر اندرو بوی استاد فلسفه دانشگاه لندن در مورد این موضوع به خبرنگار مهر گفت: مدرس میتواند دیدگاههای فردی خود را در کلاس درس عنوان و مطرح سازد و از آن دفاع کند مشروط به اینکه دیدگاههای رقیب را نیز مورد توجه قرار دهد. رویکرد نادرست این است که مدرس متوجه نقاط ضعف و اشتباه دیدگاه شخصی خود شده و آنرا کتمان کند و این نکات را به نقد و بررسی نگذارد.
مؤلف "موسیقی، فلسفه و مدرنیته" در افزود: مدرس برای نقد و بررسی دیدگاه خود و رفع نکات اشتباه آن باید دیدگاههای اصلی و مورد توجه در آن حوزه موضوعی را بازگو کند تا دانشجو بتواند مقایسهای میان آنها انجام دهد.
جفری ریمان: اختلاف نظر فکری "محرک" پیشرفت فکری است
دکتر جفری ریمان استاد فلسفه دانشگاه امریکن نیز معتقد است: به نظر میرسد برای مدرس دفاع از مواضع شخصی در کلاس درس خوب باشد. البته این مواضع باید در مورد موضوع درسی باشد. مدرس نمیتواند بدون اعمال کردن مواضع شخصی خود، اهمیت موضوعی را خاطر نشان کند. به عبارت دیگر مواضع شخصی مدرس در نشان دادن اهمیت موضوع مورد بحث، خود را نشان میدهد.
وی تصریح کرد: در واقع مدرس به سراغ موضوعاتی میرود که با مفروضات ذهنی او سازگاری دارد. حتی در مواردی هم که به سراغ دیدگاهها و اندیشههایی میرود که با آن موافق نیست باز هم به نوعی دیدگاه و مواضع خود را اعمال میکند! به عبارت دیگر وقتی مدرس دیدگاههای متفاوتی را بازگو میکند و ارائه میدهد باز هم از منظر خود آنها را بازگو میکند.
مؤلف "در دفاع از فلسفه سیاسی" در ادامه خاطرنشان کرد: بر این اساس بهتر است که مدرس دیدگاههای خود را به صورت آشکار بیان کند و دلایلی را هم برای دیدگاه خود بیاورد و اقامه کند. شایسته نیست که مدرس دیدگاهها و مواضع خود را به صورت موذیانه و به شیوهای مرموز و غیر شفاف ارائه دهد. مدرس باید دیدگاههای خود را به صورت شفاف بیان و تصریح کند تا مورد نقد سایر صاحبنظران و اندیشندان قرار گیرد.
مک کومبز: طرح مواضع شخصی در کلاس درس "غیر اخلاقی" و "غیر حرفهای" است
دکتر ماکسول مک کومبز استاد ارتباطات دانشگاه تگزاس و واضع نظریه برجسته سازی در علم ارتباطات در این مورد معتقد است: طرح دیدگاهها و مواضع شخصی که مرتبط با موضوع درسی نباشد کاری غیر اخلاقی و غیر حرفهای است. مدرس نباید زمان و وقت کلاس را به طرح دیدگاهها و مواضع شخصی خود اختصاص دهد چرا که این با اخلاق حرفهای او مغایرت دارد.
مؤلف "رسانههای جمعی و افکار عمومی" در ادامه تصریح کرد: وظیفه و نقشی که برای مدرس متصور است این است که او "آموزش" دهد و آنچه را که دانشجو توقع یادگیری آنرا دارد و برای آن به کلاس درس آمده، آموزش دهد. وقت و زمان کلاس باید به موضوع درس اختصاص یابد و مدرس باید با مطالعه و تعمیق بحثهای خود در جهت آموزش گام مؤثر بردارد.
الیور لیمن: دیدگاههای شخصی مدرس نباید منجر به رفتارهای ناعادلانه شود
دکتر الیور لیمن استاد فلسفه دانشگاه کنتاکی در مورد این موضوع به مهر گفت: بله به لحاظ اخلاقی مدرس مجاز است دیدگاههای شخصی خود را در مورد موضوعات درسی بیان کند. برای دانشجویان مناسب و مفید خواهد بود با دیدگاههای شخصی مدرس آشنا و دیدگاههای فردی و شخصی او را در مورد موضوعات مورد بررسی جویا شوند.
وی تصریح کرد: مدرس نمیتواند دیدگاههای فردی خود را پشت در کلاس درس بگذارد و وارد کلاس شود. همچنین نمیتوانیم این توقع را نیز از دانشجو داشته باشیم که دیدگاههای فردی و شخصی خود را در پشت در کلاس درس بگذارد و وارد کلاس شود. مدرس باید با اتخاذ اصول منطقی برای طرح دیدگاهها، آرایی که از جنبه منطق و قوت استدلال نازل هستند را با آرایی که از قوت منطق و استدلال برخودارند بشناساند و آنها را در معرض دید قرار دهد.
گودچایلد: مدرس باید روحیه انتقادی دانشجویان را بالا ببرد
دکتر فیلیپ گودچایلد رئیس دانشکده الهیات و مطالعات ادیان دانشگاه ناتینگهام انگلستان در این مورد به مهر گفت: تا آنجا که من اطلاع دارم ضوابط اخلاقی ثبت شدهای برای اخلاق در حوزه تدریس وجود ندارد. بر این اساس تنها میتوان دیدگاه شخصی در این خصوص بیان داشت. موضوع جالب توجه این است که چگونه مدرس میتواند بنیان و ساختار انتقادی معرفت و علوم را تشویق کند. بر این اساس، نیاز نیست مدرس دیدگاههای شخصی خود را پنهان کند. از اینرو دیدگاههای متفاوت میتوانند نقد و بررسی شوند و مورد دفاع قرار گیرند.
این استاد الهیات در ادامه یادآور شد: وقتی دیدگاههای متفاوت و بدیل مورد نقد و بررسی قرار میگیرند در این صورت دانشجویان بر اساس ارزیابیها و مهارتهای علمی و استدلالی خود می توانند دست به قیاس زده و از رهگذر این استدلال و مباحثه، قدرت تفکر انتقادی خود را افزایش دهند. تفکر انتقادی در دانشجویان باعث خواهد شد که آنچه مدرس میگوید بی چون و چرا پذیرفته نشود.
تاد: دانشجو باید اجازه نقد دیدگاههای مدرس را داشته باشد
راسل تاد استاد ارتباطات و روزنامه نگاری دانشگاه تگزاس آمریکا در اینباره معتقد است: بله از لحاظ اخلاقی درست است که مدرس در کلاس درس و در مورد موضوعات درسی دیدگاه شخصی خود را ابراز کند. مدرس باید ضوابط اخلاقی و مشخص که در هر جامعه و محیط دانشگاهی به صورت عرف در آمده را مورد توجه قرار دهد.
استاد ارتباطات دانشگاه تگزاس در ادامه یادآور شد: مدرس وظیفه دارد تفکر انتقادی را نزد دانشجویان افزایش دهد و آنها را جهت داشتن چنین تفکری تشویق و آماده سازد. اگر مدرس در موضوعی صاحب عقیده و دیدگاه شخصی است سزاوار نیست در صورت نیاز به اذعان آن، خود را سانسور و دیدگاه خود را کتمان کند.
میلر: مدرس موظف به عرضه استدلالهای عقلانی است
دکتر دیل میلر استاد فلسفه دانشگاه اولد دومینیون آمریکا در این مورد معتقد است: اهداف سطوح آموزشی در دانشگاه در مورد موضوعاتی چون فلسفه، الهیات و سیاست و غیره- که مردم عادی ممکن است در مورد آن دیدگاهها و موضوعات به گونهای دیگر بیندیشند- گرد آورن دانشجویان در مکانی است که درباره این موضوعات بر اساس استدلال گفتگو و بیان کنند که چه میاندیشند.
وی افزود: به عبارت دیگر دانشجویان دلایل و استدلهای عقلی درباره باورهای خود را بیان و آنها را به بوته نقد و بررسی میگذارند. به این ترتیب شاهد جمعی خواهیم بود که دارای دیدگاههای متفاوت هستند که بر اساس استدلال و اقامه دلیل، گفتگو میکنند. در این جمع گفتگو بر اساس قدرت استدلال است که بر دیگری چیره میشود و مدرس نیز به لحاظ اخلاقی وظیفه دارد عرصه بحث و استدلال منطقی و عقلانی را فراهم آورد.
وی افزود: پاسخ به این سؤال چندان واضح و روشن نیست. اگر مدرس از دیدگاههای شخصی خود دفاع کند در این صورت دانشجو برای ارائه استدلالهای متفاوت دچار ترس و هراس خواهد بود؛ حتی اگر مدرس او را تشویق به این کار کند.
تاش: مدرس مجاز به تدریس "دیدگاه شخصی" خود نیست
دکتر نانسی تاش در مورد اینکه آیا مدرس به لحاظ اخلاقی مجاز به دفاع از دیدگاههای شخصی خود در کلاس درس است یا نه، به خبرنگار مهر گفت: من مایل هستم نظر شخصی و تجربه خودم را در این خصوص بیان کنم. به عنوان یک مدرس مجاز به تدریس "دیدگاه شخصی" در کلاس درس نیستم.
وی افزود: من در دانشگاه، مطالعات ادیان درس میدهم و پیروان ادیان گوناگون در کلاس درس من حاضر هستند. روش من این است که در مورد ادیان گوناگون با لحاظ کردن شرط انصاف تدریس کنم. من البته پیرو دینی هستم ولی در تدریس، همه ادیان را با شور و حرارت یکسان درس میدهم و اجازه نمیدهم که دیدگاه دینی و شخصی من در نحوه تدریس ادیان مختلف دخالت داشته باشد. پیروان ادیان گوناگون در کلاس درس به بیان دیدگاهها و معرفی بیشتر ادیان خود میپردازند و بحث و گفتگو و مبتنی بر شرایط برابر در کلاس حاکم است.
نظر شما