جامعه‌شناسی سیاسی حاصل نگاه دموکراتیک به علم سیاست است

فرهنگ اصطلاحات تخصصی آکسفورد جامعه‌شناسی سیاسی را مطالعه قدرت و سلطه در روابط اجتماعی تعریف می‌کند. بر این اساس گروههای اجتماعی نظیر خانواده، رسانه‌های جمعی، دانشگاهها و نهادهای تجاری در این حوزه مطالعاتی مورد بررسی قرار می‌گیرند.[1]

پیوند میان علوم سیاسی و جامعه‌شناسی به طور علمی از قرن نوزدهم میلادی رقم می‌خورد. در واقع تلاش برای دموکراتیک کردن مطالعات سیاسی در این قرن باعث می‌شود حوزه‌های چون جامعه‌شناسی سیاسی و اقتصاد سیاسی مورد توجه قرار گیرند.

یکی از تلاشهای جدی جهت صورتبندی جامعه شناسی و مطالعه پدیده‌های سیاسی از جنبه جامعه‌شناختی از سوی ماکس وبر جامعه‌شناس شهیر آلمانی صورت گرفت.

موضوع جامعه‌شناسی سیاسی بررسی روابط میان ساختارهای اجتماعی و زندگی سیاسی است

موضوع جامعه‌شناسی سیاسی بررسی روابط میان ساختارهای اجتماعی و حوزه زندگی سیاسی است. به تعبیر دیگر جامعه‌شناسی سیاسی به بررسی روابط میان جامعه مدنی و دولت علاقه‌مند است.

دولت در حوزه عمل و فعالیت سیاسی، موضوع علم سیاست است، اما خود در دورن شبکه‌ای از نیروها و قدرتهای اجتماعی قرار دارد که در تشکیل آن مؤثرند و این موضوع در جامعه‌شناسی سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد.

جامعه‌شناسی سیاسی در سه سطح مطرح می‌شود: یکی سطح فردی که در آن نقش عوامل مختلف در رفتار سیاسی فرد بررسی می‌شود و این حوزه از دانش با حوزه رفتارشناسی سیاسی بسیار نزدیکی دارد؛ دوم سطح گروهی که در آن نقش و نفوذ گروهها، سازمانها و نهادهای جامعه مدنی بر سیاست و عملکرد دولت بررسی می‌شود؛ و سوم سطح دولت که خود به عنوان عرصه سازش و ستیز میان نیروها و طبقات اجتماعی مطالعه می‌شود.[2]

نقش نیروهای اجتماعی از جمله طبقات اقتصادی، شئون اجتماعی، مذهب و روحانیت، روشنفکران، اقوام و اقلیتها بر عرصه‌های مختلف زندگی سیاسی در کانون توجه جامعه شناسی سیاسی قرار دارد.

در جامعه شناسی سیاسی انواع صورتبندی دولت و نظامهای سیاسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نتیجه از اشکال مختلف دولت طبقاتی، دولت مستقل از طبقات، دولت مبتنی بر تعادل طبقاتی، دولت مبتنی بر همکاری طبقاتی، دولت لیبرال، توتالیتر، فاشیست، پوپولیست و غیره بحث به میان می‌آید.

به علاوه به نقش شکافهای مختلف اجتماعی مانند شکاف طبقاتی، شکاف جنسی، سنی، شکاف میان سنت و تجدد و میان مرکز و پیرامون و غیره در شکل‌گیری احزاب و گروهها و رژیمهای سیاسی بحث می‌شود.

در جامعه‌شناسی سیاسی به شرایط تاریخی و اجتماعی شکل‌گیری نظامهای سیاسی مختلف توجه می‌شود.

...............................................

یادداشتها

1-Iain McLean, Concise Dictionary of Politics, Oxford University Press, 1996.
2-برای مطالعه بیشتر رجوع شود به: حسین بشیریه، آموزش دانش سیاسی، تهران: انتشارات نگاه معاصر، 1385، صص 54-53.