به گزارش خبرنگار مهر، دکتر امیر مازیار در نشست نقد و بررسی کتاب "فاس شهر اسلام" که با حضور مترجم این کتاب مهرداد وحدتی دانشمند و حسین خندق آبادی در خبرگزاری مهر برگزار شد، با تأکید بر اینکه سنتگرایان به وحدت هنر اسلامی معتقدند، یادآور شد: سنتگرایان بر این باورند که همه مظاهر تمدنی در فرهنگ اسلامی دارای وحدت ماهوی هستند اما این به آن معنا نیست که این مظاهر مستقیماً از قرآن نشأت می‌گیرند.
دبیر علمی انتشارات حکمت افزود: سنتگرایان به سنت خالده اعتقاد دارند و همه تمدنهای سنتی را تجلی و مظهر آن سنت واحده می‌دانند – که البته در هر تمدنی به شکل خاص خود تحقق پیدا می‌کند- و از این رو تمدن اسلامی را هم مظهر و تجلی سنت در تاریخ مختص به آن می‌دانند و وحدت اجزا و وجوه گوناگون این تمدن را به آن امری بر می گردانند که خود قرآن هم مظهری از آن است.
بورکهارت معتقد است که با رجوع به هنر اسلامی می توان " اسلام" و" سنت" را شناخت
وی با بیان اینکه بنابرین منشای وحدت مظاهر تمدن اسلامی مستقیماً در قرآن نیست بلکه در آن اصل حقیقی است که در نهایت به سنت خالده بازگشت می‌کند، تأکید کرد: بورکهارت ضمن اینکه اذعان دارد در طول تاریخ و در عرصه جغرافیا تغییراتی در هنر اسلامی اتفاق افتاده اما معتقد است که یک ماهیت واحد بر همه این تحولات حاکم است که باعث می شود ما از چیزی به نام هنر اسلامی سخن بگوییم و به گمان او از همین هنر اسلامی به خاطر همین وحدت و ماهیت و منشأ آن می توان به این سؤال پاسخ داد که اسلام چیست و از آن اساسی تر اصلا سنت چیست.
وی با بیان اینکه بنابرین منشای وحدت مظاهر تمدن اسلامی مستقیماً در قرآن نیست بلکه در آن اصل حقیقی است که در نهایت به سنت خالده بازگشت می‌کند، تأکید کرد: بورکهارت ضمن اینکه اذعان دارد در طول تاریخ و در عرصه جغرافیا تغییراتی در هنر اسلامی اتفاق افتاده اما معتقد است که یک ماهیت واحد بر همه این تحولات حاکم است که باعث می شود ما از چیزی به نام هنر اسلامی سخن بگوییم و به گمان او از همین هنر اسلامی به خاطر همین وحدت و ماهیت و منشأ آن می توان به این سؤال پاسخ داد که اسلام چیست و از آن اساسی تر اصلا سنت چیست.
دکتر مازیار در مورد ضرورت پرداختن به رویکردهای مختلف به‌ویژه رویکرد سنتگرایان به هنر اسلامی گفت: در طول تقریبا صد سالی که از عمر تحقیقات آکادمیک در باب هنر اسلامی می‌گذرد پژوهشگران مختلفی با رویکردهای متفاوت در حوزه هنر اسلامی حضور داشته‌اند. اما باید تأکید کنیم که اکثر مورخانی که در رشته تاریخ هنر اسلامی کار کردند رویکرد پوزیتویستی یا دست کم توصیفی داشته‌اند.
دبیر علمی نشر حکمت افزود: یعنی اکثر اوقات نگاه وقایع‌نگارانه و فهرست‌نگارانه به تاریخ هنر اسلامی داشتند و کم هستند محققانی که وارد بحث تفسیر آثار و فلسفه این آثار شده باشند و بورکهارت جزو اولین نویسندگان پیشرو در ادبیات تفسیری است.البته او از یک منظر خاص سنت‌گرایانه این تأویلات و تفسیرها را انجام داده و قطعاً لازم است که ما سراغ رویکردهای دیگر برویم اما متأسفانه در رویکردهای دیگر چندان محقق و پژوهشگر بزرگی ظهور نکرده است.
وی در ادامه "الگ گرابار" و برخی از شاگردان او را از معدود پژوهشگرانی خواند که با رویکردهای جدیدتر به تحقیق در تاریخ هنر اسلامی و تفسیر آثار اسلامی پرداخته است و افزود: گرابار نویسنده بسیار عمیقی است که آثار درخشانی با رویکرد متفاوت در هنر اسلامی ارائه کرده اما نویسندگانی چون او که با رویکرد متفاوت به فلسفه هنر اسلامی و یا تفسیر آثار هنر اسلامی پرداخته باشند، کم هستند و قطعاً جا دارد که به این مقوله بپردازیم و تألیفاتی را در هنر اسلامی براساس رویکردهای جدیدی که در عرصه علوم انسانی و اجتماعی و تاریخی ظهور کرده اند،انجام دهیم.
جهان سنت به دلیل نزدیکی به امر ازلی در نگاه سنتگرایان پسندیده است
دکتر مازیار در مورد کارکرد سنت در عصر کنونی تأکید کرد: با اینکه سنتگرایان همواره تأکید دارند که منظورشان از سنت تنها گذشته نیست و سنت را امری ازلی می‌دانند که در همه زمانها و مکانها می‌تواند جاری باشد اما این مسئله قابل انکار نیست که یکی از معانی سنت‌گرایی آنان "گذشته گرایی" است به این دلیل که سنت به معنای مورد نظر خود را در تمدنهای گذشته محقق شده می بینند و تمدنها و جامعه های سنتی را نمونه های عینی تحقق آن امر ازلی می دانند و نقد سنتگرایان به جامعه مدرن از این منظر است.
دکتر مازیار در مورد کارکرد سنت در عصر کنونی تأکید کرد: با اینکه سنتگرایان همواره تأکید دارند که منظورشان از سنت تنها گذشته نیست و سنت را امری ازلی می‌دانند که در همه زمانها و مکانها می‌تواند جاری باشد اما این مسئله قابل انکار نیست که یکی از معانی سنت‌گرایی آنان "گذشته گرایی" است به این دلیل که سنت به معنای مورد نظر خود را در تمدنهای گذشته محقق شده می بینند و تمدنها و جامعه های سنتی را نمونه های عینی تحقق آن امر ازلی می دانند و نقد سنتگرایان به جامعه مدرن از این منظر است.
وی افزود: درست است که قطبی کردن و ایده آل کردن جهان گذشته و نگاه بدبینانه به جهان جدید در دیدگاه سنت گرایان وجود دارد اما گاهی در پاسخ مستقیم به این پرسش تأکید دارند که ما مشکلات جهان گذشته را نفی نمی کنیم اما مشکل جدی ما با تمدن جدید این است که این تمدن اساسا از آن امر ازلی فاصله گرفته است.
دبیر علمی نشر حکمت تأکید کرد: به نظرم راهکاری که سنت گرایان برای حفظ توجه به این مبنای ازلی (سنت) ارائه
می‌دهند واقعاً قابل پیروی نیست چون بازگشت به گذشته ای را می طلبد که دیگر از میان رفته و قابل تجدید نیست. جالب است افرادی چون دکتر حسین نصر در مواجهه با این مسئله تأکید دارند که ما هم اعتقاد داریم الان نمی توان مثل گذشته زندگی کرد اما در حیطه فردی خود سعی می کنیم مثل گذشته زندگی کنیم که از این بیان مشخص است که یک دستورالعمل کلی بدست نمی آید.
وی به تنها راهکار نزدیکی سنت و مدرنیته اشاره کرد و گفت: اگر سنتگرایان حاضر بودند کمی از گذشته گرایی خود مطابق ادعای اصلی شان فاصله بگیرند و می گفتند که می شود آن مبنای معنویت (یعنی سنت) قالبها و بیانهای جدید هم داشته باشد که با اشکال تحقق یافته در تمدنهای سنتی متفاوت باشد آن وقت می شد به آرای آنها و دغدغه آنها نسبت به امر ازلی اعتنای جدی تری کرد.اما با این نحو دفاع آنها از سنت و مظاهر آن، تنها تصویری نوستالوژیک از شرق ارائه می دهند که امروز به هیچ وجه-مطابق اعتراف خودشان- قابل بازسازی کلی و فراگیرنیست.
دکتر مازیار در پایان با اشاره به انتشار هفت جلد از مجموعه بیست جلدی سنتگرایان که کتاب"فاس شهر اسلام" نیز جزو آن است، تصریح کرد: برخی از مجلدات مجموعه سنتگرایان حاوی تنها متن و برخی مصور و هنری است که از این مجموعه کتابهای هنری و مصور تاکنون دو جلد آن منتشر شده است و به مرور بقیه مجلدات آن نیز به چاب خواهد رسید. همچنین در حوزه کتابهای مربوط به مطالعات اسلامی برنامه‌ها و مجموعه‌های دیگری نیز در دست انتشارداریم که از جمله ترجمه مجموعه دایرة المعارف قرآن است و امیدواریم جلد اول آن تا پایان امسال منتشر شود.
نظر شما