توقف انتشار ایران چکهای جدید / 214 میلیون برگ ایران چک منتشر شد

بانک مرکزی در واکنش به گزارش مهر سیاست چاپ ایران چک توسط این بانک را سیاستی موقتی دانست ، از توقف انتشار ایران چکهای جدید و جمع آوری و ابطال تدریجی آنها در آینده خبر داد و اعلام کرد این بانک تاکنون 214 میلیون برگ ایران چک منتشر کرده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، بانک مرکزی در خصوص گزارش خبرگزاری مهر در تاریخ 14تیرماه جاری تحت عنوان " فقط یک بانک مرکزی در دنیا چک پول منتشر می کند" توضیحاتی را ارسال کرد که در ذیل می آید:

" توسعه نظامهای پرداخت سالم و کارآمد ارتباط تنگاتنگی با اجرای موثر سیاستهای پولی، تسهیل مبادلات اقتصادی، توسعه نظام مالی، ثبات مالی و اهداف توسعه اقتصادی کشوردارد. در این رابطه نظام های پرداخت برای اجرای موثر سیاست پولی و اثرگذاری بر فعالیتهای مالی و اقتصادی کل کشور از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

بانکهای مرکزی به عنوان مهمترین نهاد مالی هر کشور نقش کلیدی و موثری در راهبری، تنظیم و توسعه نظام های پرداخت و حفظ سلامت و کارآیی آن ایفا می کنند در همین راستا، انتشار اسکناس و مسکوک و تامین مطلوب و به موقع نیازهای نقدینه مردم و بانکها به طرق مقتضی یکی از اقدامات کلیدی بانک مرکزی برای تسهیل مبادلات و کمک به رونق اقتصادی کشور محسوب می شود.

با توجه به عدم اصلاح مناسب قطع های اسکناس طی سالهای گذشته، انتشار چک پولهای بانکی توانسته بود تا حدودی به حل مشکلات مربوط به تامین وجه نقد برای پاسخ به نیاز مشتریان و انجام مبادلات در کشور کمک نماید. اما رواج گسترده آنها تبعات منفی زیادی به همراه داشت که از آن جمله می توان به تشدید رشد بی رویه نقدینگی، تضعیف انضباط و ثبات پولی، کاهش کارآمدی سیاست های پولی و افزایش تورم در کشور اشاره کرد.

در سال 87 بانک مرکزی برای رفع مشکلات ناشی از انتشار چک پول های بانکی و در عین حال جهت تسهیل بیشتر مبادلات در کشور، بر اساس تصویب نامه شماره 201712/ت 39305 ه مورخ 21/12/1386 هیئت وزیران نسبت به انتشار ایران چک های بانک مرکزی و جایگزینی آنها با چک پول های صادره توسط بانک ها اقدام و در مرداد ماه 1387 ایران چک های خود را به بانک ها عرضه نمود. این اقدام بانک مرکزی آثار مثبتی در رفع نابسامانی های موجود در بخش پولی و بانکی کشور داشت که عبارتند از:

1- بازگشت حق انحصاری چاپ اسکناس به بانک مرکزی. 2- توقف خلق پول توسط بانکها از طریق انتشار چک پول.3- کمک به کنترل رشد بی رویه نقدینگی و بهبود اجرای سیاست پولی. 4- کاهش هزینه های انتشار اسکناس با کاهش چشمگیر تعداد برگ اسکناس منتشره لازم و هزینه های بالای مترتب بر آن. 5- حذف هزینه های چاپ و انتشار مجدد چک پول ها و ایران چک های بانکها پس از ابطال و امحا در مرحله بازگشت به بانک یا در اتاق پایاپای اسناد بانکی. 6- تسهیل نقل و انتقال پول و انجام مبادلات توسط مردم. 7- استفاده از ایران چکهای بانک مرکزی در خودپردازها و افزایش کارآیی و ظرفیت خدمت دهی این تجهیزات

به علاوه، همواره یکی از موانع اصلی انتشار اسکناس با قطع های درشت در کشور نگرانی های موجود در خصوص آثار تورمی ناشی از آن بوده است. تجربه انتشار ایران چک بانک مرکزی با قطع های 500 و 1000 ریالی و کارکرد مشابه آن با اسکناس اثبات نمود که افزایش قطع اسکناس را نمی توان عامل ایجاد کننده تورم دانست.

لازم به ذکر است انتشار اسکناس با قطع درشت تر تنها پاسخی به کاهش ارزش پول ملی در اثر تورم های پیشین بوده و برای تسهیل فعالیت نظام پرداخت و انجام مبادلات در کشور صورت می گیرد و خود موجب بروز تورم نمی شود.

همچنین انتخاب قطع های ایران چک های بانک مرکزی با توجه به ضرورت جایگزینی سریع تر آنها با چک پول ها و ایران چک های صادره توسط بانک ها و برقراری تناسب لازم میان قطع ها با متغیرهای کلیدی اقتصاد کشور صورت گرفت.

بر اساس ارقام موجود بانک مرکزی تا پایان اسفند سال 1388 مبلغ 4/133 هزار میلیارد ریال ایران چک منتشر و عرضه نموده است. با لحاظ ایران چک های بانک مرکزی در آمار اسکناس منتشره، کل مبلغ اسکناس منتشره به 4/237 هزار میلیارد ریال می رسد که سهم ارزش ایران چک ها از آن معادل 56.2 درصد است. این در حالی است که تنها 214 میلیون برگ ایران چک منتشر شده است.

نکته قابل توجه آنکه انتشار این تعداد برگ ایران چک توانسته است ضمن تامین مطلوب نیازهای نقدینه خواهی مردم و بانکها موجب کاهش حدود 535 میلیون برگ اسکناس از پایان سال 1386 تا پایان سال 1388 شود که این امر سرانه اسکناس در کشور را از 113.5 برگ به 103 برگ طی این مدت کاهش داده است.

نکته دیگر قابل توجه که نباید مغفول بماند موقتی بودن انتشار ایران چک توسط بانک مرکزی است که به منظور رفع مشکلات ناشی از چک پول های بانکی و در عین حال، تسهیل بیشتر مبادلات در کشور از طرف بانک مرکزی پیشنهاد و پس از تصویب هیئت وزیران اجرا گردید.

این اقدام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران علی رغم تفاوت ظاهری، از نظر کارکردی کاملا مشابه با اقدام سایر بانکهای مرکزی جهان در جهت ارائه ابزارهای قانونی پذیرفته شده به منظور انجام مبادلات اقتصادی یعنی انتشار اسکناس و مسکوک در عین برخورداری از کنترل مناسب پولی و حق انحصاری بانک مرکزی در این زمینه است که می توان آن را به عنوان یک راه حل ابتکاری و البته موقتی به منظور رفع سریع نابسامانی های موجود قلمداد نمود.

بنابراین، همان گونه که رئیس بانک مرکزی اعلام کرده است: با توجه به سپری شدن حدود دو سال از شروع انتشار ایران چکهای بانک مرکزی و رفع مشکلات ذکر شده در خصوص چک پول های صادره توسط بانکها و همچنین، انتشار اسکناس های با قطع 100 هزار ریالی و توسعه بیشتر نظام های پرداخت و تسویه الکترونیک در کشور، نسبت به توقف انتشار ایران چکهای جدید و جمع آوری و ابطال تدریجی آنها در آینده اقدام خواهد شد."

خبرگزاری مهر در ماه جاری گزارش داد: بانک مرکزی ایران تنها بانک مرکزی در دنیا نام گرفته است که به انتشار چک پول اقدام می‌کند.

در گذشته 12 بانک ایرانی اقدام به انتشار چک پول می کردند که این کار از بهار سال 87 ( در زمان ریاست طهماسب مظاهری بر بانک مرکزی ) در انحصار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران درآمده است.

اما چرا بانک مرکزی اقدام به این کار کرد؟ همان زمان اضافه برداشت بانکها از منابع بانک مرکزی به شدت افزایش یافته بود و هر روز بر میزان آن افزوده می شد. بانکها خلق پول می کردند بدون اینکه پشتوانه پولی برای آن داشته باشند و در نهایت وقتی دچار مشکل می شدند راهکار را در اضافه برداشت می دیدند.

بانک مرکزی نیز برای مقابله با این شگرد بانکها وارد عمل شد و اعلام کرد از این پس بانکها دیگر اجازه چاپ چک پول را ندارند و این کار را بانک مرکزی انحصاری انجام خواهد داد.

بدین ترتیب انتشار چک پول توسط بانک مرکزی از آن زمان آغاز و تاکنون ادامه داشته است؛ اقدامی که هیچ بانک مرکزی را در دنیا پیدا نمی کنید که در حال حاضر چنین اقدامی را انجام دهد.

محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی که این روزها هرکجا برای سخنرانی می رود و به نظر می رسد به انتشار چک پول اعتقادی ندارد، انتشار این گونه چک پولها را از وظایف بانک مرکزی نمی داند و دلیل آن را این طور اعلام می کند: " این کار تنها برای ساماندهی وضعیت انتشار چک پولهای بانکها که بدون پشتوانه اقدام به انتشار می کردند و به افزایش نقدینگی در جامعه دامن می زد، انجام شد."

چک پولهایی که نقش پول را بازی می کنند

این در حالی است که می توان ادعا کرد که هم اکنون چک پولهای بانک مرکزی با وجود فقدان اسکناس درشت در جامعه و اینکه نیازی به پشت نویسی ( البته شرایطی برای آن در نظر گرفته شده است) ندارند، نقش پول را ایفا می کنند.

حتی زمانی که برای اولین بار چک پول 50 هزار تومانی بانک مرکزی وارد بازار شد، با توجه به اینکه تنها یک صفر در مقابل عدد 5 قرار گرفته بود و چهار صفر ریالی آن حذف شده بود، این شائبه ایجاد شد که بانک مرکزی اسکناس 50 هزار تومانی منتشر کرده است. این شائبه زمانی قوت گرفت که بانک مرکزی اعلام کرد چک پولها نیازی به پشت نویسی ندارد، همچنین کارت شناسایی نیز برای ارائه آن به بانک الزامی نمی باشد.

جایگزینی اسکناسهای درشت به جای چک پولها

به گزارش مهر، رئیس کل بانک مرکزی هم در حالی پیش از انتشار اسکناسهای 10 هزار تومانی اعلام کرده بود که با ورود این اسکناسها به بازار چک پولهای 50 هزار تومانی بانک مرکزی به مرور جمع آوری می شود که در مراسم رونمایی از این اسکناس مطرح شد که بانک مرکزی فعلا برنامه خاصی برای جمع آوری چک پولها ندارد.

در این میان، مسئولان بانک مرکزی یکی از نیازهای فعلی جامعه در زمینه پولی را انتشار اسکناسهای درشت همچون 50 و 100 هزار تومانی می دانند ولی در عین حال عنوان می کنند که مجوزی برای انتشار این اسکناسها دریافت نکرده اند.

البته بانک مرکزی حدود دو سال پیش چک پولهای 200 هزار تومانی را نیز به چاپ رسانده که هیچگاه وارد جامعه نشده است و مشخص نیست این چک پولها که به گفته مسئولان بانک مرکزی با هزینه های بسیاری به چاپ می رسد با چه هدفی چاپ شده است؟

مقررات چک پولها چه می گویند

در قوانین و دستورالعملهای مربوطه در بانک مرکزی برای انتشار چک پول هیچگونه دستورالعملی مبنی بر انتشار ایران چک توسط بانک مرکزی وجود ندارد و تمام مقررات در این زمینه از جمله نحوه انتشار، خرید و فروش و سایر مقررات خطاب به بانکها است.

براساس دستورالعملهای مربوطه از آنجا که بر اساس بند 6 ماده 34 قانون پولی و بانکی کشور انتشار اوراق دیداری در وجه حامل از سوی بانک‌ها ممنوع است، بنابراین بانکها می توانند نسبت به انتشار انواع چک پول برای جلوگیری از تبدیل آنها به اوراق مذکور اقدام کنند.

برای انتشار چک پولها توسط بانکها شرایط و مقرراتی وجود دارد که از جمله آن می توان به تمرکز امور مربوط به چک پولها در یک شعبه از بانک، انجام این کار با کسب مجوز از بانک مرکزی، رعایت ویژگی های امنیتی، در نظر گرفتن محل برای درج مشخصات و دو امضا اشاره کرد، این در حالی است که برای فروش چک پولها نیز مقرراتی وجود دارد.

نکته جالب این است که بانک مرکزی در دستورالعملهای مربوطه تاکید کرده است که در طراحی چک ‌پول‌ها نباید هیچگونه طرح، نشان، عبارت وغیره از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران باشد به نحوی که شائبه صدور و انتشار آنها از سوی بانک مرکزی را در اذهان مشتریان متبادر ساخته و یا شبهه مشابهت اوراق مزبور با اسکناس را ایجاد نماید. این در حالی است که طی دو سال گذشته بانک مرکزی با همین عنوان همواره خود نسبت به انتشار چک پول اقدام کرده است.

در عین حال، بانک مرکزی می تواند برای توقف انتشار چک پولها توسط این بانک اقدامات بسیاری از جمله انتشار اسکناسهای درشت تر ( چون 50 و 100 هزار تومانی) که ایجاد تورم نمی کند و مزایای بسیاری چون کاهش هزینه سرانه اسکناس و تسهیل مبادلات را دارد، اقدام کند. در حال حاضر سرانه اسکناس در ایران 118 برگ است اما در جهان این تعداد 14 برگ است، ضمن اینکه چاپ هر اسکناس برای بانک مرکزی 38 تومان هزینه در پی دارد.

حذف صفرهای پول ملی نیز از دیگر سناریوهایی است که به نظر می رسد بانک مرکزی می تواند در این راستا آن را عملیاتی کند.

کد خبر 1118749