به گزارش خبرنگار مهر، همایش "تنوع فرهنگی، همگرایی جهانی" صبح امروز با نشست عمومی خود آغاز به کار کرد.
حجت‌الاسلام سید محمدمهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم در این همایش با عنوان "تنوع فرهنگی و همگرایی جهانی" سخنرانی کرد و گفت: توسعه تکاملی بدون تنوع بین‌فرهنگی و ایجاد انسجام میان فرهنگ‌های متنوع مقدور نیست. تنوع ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. تکامل جز با تکثر در محور هماهنگی امکان‌پذیر نیست. برای دسترسی به تکامل اجتماعی نیازمند تنوع فرهنگ و مدیریت این تنوع هستیم. این وحدت بخشی نیازمند یک سری مبانی و اعتقادات و باورها و ارزشها است که بتواند عامل وحدت بخش تنوع فرهنگی باشد؛ ارزش‌هایی که بتواند جهانی شود و همه فرهنگها را حول خود همگرا و متحد کند. آنچه در دنیای امروز مدنظر است ایجاد همگرایی در محورهای بنیادین مدرنیته است. حال این ارزشها مدرنیته ظرفیت ایجاد همگرایی را دارند یا نه؟
وی افزود: تردیدی نیست که دستاورد تمدن غرب را وقتی مطالعه می‌کنیم با پیدایش بحرانهای جهانی همراه است. بحران‌هایی در حوزه بهداشت، محیط زیست، امنیت جهانی ناشی از تمدن غربی است. این ناکارآمدی‌های به خودی به خودی برای اثبات اینکه این مبانی برای همگرایی کافی نیستند کفایت می‌کند ممکن است برخی معتقد باشند که این بحرانها ناشی از مدرنیته سیاسی است ولی واقعیت این است که این بحرانها ناشی از ارزشهای ذاتی مدرنیته است و غرب یک ارگانیک کامل است و مدرنیته سیاسی و فرهنگی را نمی‌توان از هم جدا کرد. پیشنهاد می‌شود سه مفهوم محور همگرایی جهانی قرار گیرد یکی مفهوم توحید و پرستش خدای واحد است دوم عدالت و سوم تعالی و کرامت انسانی. اگر معبود واحد برای جهان انتخاب نکنیم حتماً اعتقاد به معبودهای متفاوت به جدال و تنازع منجر می‌شود. تنها بنیان هستی‌شناسانه ایجاد وحدت فرهنگی در جهان، روی آوردن به توحید و خدای واحد است. نکته دیگری که می تواند محور و باعث ایجاد وحدت فرهنگی شود عدالت است و محور دیگر ایثار و فداکاری و محبت به دیگران تا محبت بین انسانها ایجاد نشود، همگرایی فرهنگی امکان‌پذیر نیست. عبور از خود شرط اصلی ایثار و محبت است و ایثار و محبت شرط اصلی همگرایی است.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام دکتر پارسانیا به بررسی موضوع مبانی و روشهای همگرایی فرهنگی و تمدنی پرداخت و گفت: وقتی یک نظریه‌ای در باب همگرایی فرهنگی و تمدنی ارایه می‌شود این نظریه با یک روشی تولید می‌شود و به دنبال آن روشی را برای کاربرد خود یا توصیه می‌کند یا منطقاً روش خاصی را به دنبال می‌آورد. در یک روش نظریه تولید می‌شود و این سابق بر نظریه است در روش دیگر نظریه از طریق او اعمال می‌شود این روش فرع بر نظریه است و روش کاربردی است. نظریه‌ای که برای همگرایی فرهنگی و تمدنی ارایه می‌شود، با یک روشی می‌تواند تولید شود که این روش مبتنی بر یک سری اصول موضوعه است که امکان پدید آمدن نظریه را می‌دهد. نظریه همگرایی در مقابل نظریه واگرایی است. این نظریه‌ها تفاهم، ارتباط فعال بین فرهنگ را ممکن می‌داند و احیاناً تجویز می‌کند و بر اساس یک سری اصول می‌تواند شکل بگیرد. برخی مبانی، مبانی هستی‌شناختی است. برخی مبانی انسان‌شناختی هستند و برخی مبانی معرفت‌شناسی. این چارچوبها مبنای خاص را برای تولید نظریه ایجاد می‌کنند.
پارسانیا تأکید کرد: بحث من در اینجا مبانی معرفت‌شناختی مسئله است برخی معتقدند که کثرت‌گرایی معرفتی تنها راه همگرایی فرهنگی و تمدنی است و دیدگاه‌هایی که به پلورالیسم معرفتی قائل نباشند نمی‌توانند به سوی همگرایی فرهنگی و تمدنی راه ببرند و این مبانی معرفت‌شناختی را پدیده‌ای مدرن می‌دانند. از دیدگاه این گروه فرهنگها و تمدن‌هایی که به لحاظ معرفتی قائل به یک راه حقیقت و شناخت هستند ناگزیر جهان فرهنگی خود را حق و جهان‌‌های دیگر را باطل می‌دانند و یک چنین نظریه‌ای راه همگرایی و زیست مسالمت‌آمیز میان فرهنگها را از بین می‌برد.
وی افزود: به نظر می‌رسد اگر راهی برای همگرایی فرهنگی وجود داشته باشد پلورالیسم معرفتی نیست و این روش منطقاً به همگرایی نمی‌انجامد. اگر دیدگاه که مبتنی بر پلورالیسم معرفتی است تنها زمینه ساز همگرایی باشد باید این نتیجه را گرفت که فرهنگ‌هایی که غیر از فرهنگی که معتقد به پلورالیسم معرفتی‌اند ظرفیت همگرایی را ندارند تنها فرهنگی که وصول به حقیقت را ممکن نمی‌داند و به نسبت فهم معتقد است، این فرهنگ مدعی است که می‌تواند با بقیه فرهنگها تعامل مثبت خواهد داشت. به عبارت دیگر دیدگاه پلورالیسم فرهنگی معتقد است که می تواند با فرهنگ‌های دیگر تعامل مثبت داشته باشد و می‌تواند به همگرایی برسد.
مبنایی که می‌تواند راه همگرایی را هموار کند راه پلورالیسم فرهنگی نیست راهی است که راه وصول به حقیقت را ممکن می‌داند هرچند حقیقت را دارای ساحت‌ها و سطوح مختلف می داند این راه است که می‌تواند به همگرایی منجر شود. این راه حتی با فرهنگ‌هایی که به حقیقت نرسیده‌اند نیز گفتگو می‌کند با آنها مدارا می‌کند و به آنها کمک می‌کند.
در ادامه این نشست پیتر بائر استاد نظریه‌های اجتماعی دانشگاه لینگ نان از هنگ کنگ به بررسی موضوع مغالطه در باب تنوع گرایی پرداخت و اظهار داشت: تنوع از جمله شعارهای بارز عصر ما است . این شعار همچنین مبدل به یک صنعت چند میلیارد دلاری شده است که توسط هزاران هزار متخصص و متخصص نما رهبری می‌شود. گروه‌هایی همچون مشاورین، سازمانهای غیردولتی که خود را موظف می‌دانند تا وجدان جامعه را بیدار کنند، دست اندرکاران تبلیغات، کاریابان، دانشگاهیان، دبیران مطبوعات، برگزار کنندگان سمینارها و وکلای حقوق بشر باید توجه داشت که این فهرست و لیست به همین تعدادی که اشاره شده ختم نمی‌شود. مدیران دولتی و اداراتی که خود را وقف مقوله‌های مرتبط با تنوع‌گرایی کرده‌اند نیز می‌توان به این لیست اضافه کرد. اینکه تنوع در جامعه بسیار مفید است امری بسیار بدیهی است سئوال این است که آیا این بدیهیات همان حقیقت محض هستند افراد محتاطی که بیم آن دارند مبادا به آنها برچسب هراس مثل اسلام هراس، بیگانه هراس و ... زده شود به گمان خود عذر موجهی در تبعیت از عقیده رایج میان عموم مردم نسبت به تنوع دارند اما یافته‌های جدید علمی درباره جوامع متنوع قومی تصویری بسیار پیچیده و نگران کنده تر را در ذهن متبادر می کند.
برای تنوع و امکان آن شرایطی متصور است. این شرایط عبارتند از: دینامیک‌های متکثر، فردگرایی در مقابل پراکندگی و تکثر و آگاهی‌های بوم شناختی. تنوع یکی از بنیان‌های کثرت‌گرایی است. البته باید توجه داشت که کثرت‌گرایی فی‌نفسه امر خوبی است. تنوع در درون خود پارادوکس‌هایی را دارد. تنوع ممکن است به گروه‌گرایی منجر شود و گروه‌هایی در ذیل این تنوع شکل بگیرند. تنوع از سوی دیگر ممکن است امر یکسانی را پیشنهاد کند و احتمال تساهل و بردباری را کاهش دهد. احتمالی که در درون تنوع است ممکن است احتمال را از بین ببرد. از طرف دیگر تنوع مناقشه‌های جدید را ایجاد می‌کند شمول‌گرایی ممکن است تساهل و بردباری را به وجود آورد و در درون این مجموعه گروه‌های همسالان و جنسیتی زیر یک چتر واحد جمع شوند.
نظر شما