به گزارش خبرنگار مهر در زاهدان، آب مورد نیاز سیستان و بلوچستان جهت مصارف شرب صنعت و کشاورزی از طریق منابع زیرزمینی و جمع آوری آبهای سطحی ناشی از نزولات جوی و سرریز شدن آب پشت سدهای مرزی مشترک تامین می شود.
در جنوب سیستان و بلوچستان آوردهای سالانه سه رودخانه دائمی در منطقه بلوچستان در کنار شاخه ها و رودخانه های فصلی که از گوشه و کنار رشته کوه های آن سرچشمه گرفته اند در کنار بخشی از رودهایی که از رشته کوه های پاکستان سرچشمه می گیرند، تامین کننده آب مورد نیاز بلوچستان هستند.
در شمال این استان نیز سه رودخانه دائمی که از سوی افغانستان به سمت منطقه سیستان روان هستند، دشتهای تشنه این منطقه را گاهی سیرآب می کردند اما در حال حاضر بدلیل وجود برخی مسائل و جریاناتی که در کشورهای همرز با این استان وجود دارد گاهی مسیر آب به سوی این منطقه بسته می شود که برتشنگی زمینهای این منطقه می افزاید.
عکس تزئینی است
روان آبهای سطحی این استان پهناور حدود 4.8 میلیارد مترمکعب بوده که سه میلیارد متر مکعب آن از طریق رودخانه مرزی وارد سیستان و بلوچستان شده و تنها 1.8 میلیارد مترمکعب آن استحصال می شود.
در هنگام جریان داشتن آب کافی رودهیرمند سیستان آب آن در انتهای مسیر خود به منطقه ای به نام گود زره در افغانستان و رودخانه ماشکید نیز در منطقه بلوچستان به پاکستان سرازیر می شود.
سیستان باید سرسبزی خود را بدست آورد
یکی از شهروندان سیستانی در این خصوص اظهار داشت: در سالهای گذشته منطقه سیستان یکی از سرسبزترین نقاط کشور بود و رونق کشاورزی، دامداری و صیادی در آن به وفور وجود داشت و جز مشاغل اصلی این استان محسوب می شد اما امروز مردم این منطقه با مشکل کمبود آب مواجه هستند که زندگی آنان را فلج کرده و تحت تاثیر خود قرار داده است.
نادر صیاد گفت: با احداث سدهای متعدد در کشور افغانستان تنها گاهی اوقات که آب سدها سرریز شود قسمتی از آب رودخانه به سمت استان سیستان و بلوچستان جاری می شود که مسئولان امر باید با مدیریت آبهای روان سرسبزی این منطقه را بازگردانند.
کنترل سیلابها تنها راه جلوگیری از فرسایش خاک سیستان است
رئیس سابق سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در این خصوص گفت: آب مورد نیاز استان از طریق 11 هزار و300 منبع آبی در جنوب استان تامین می شود که شامل چاه چشمه قنات بامیزان آب دهی یک هزار و 400 میلیون متر مکعب و رودخانه های هیرمند، لادیز، سرباز و بم پور با میزان آب دهی متوسط چهار هزار و 900 میلیون مترمکعب تامین می شود.
محمدعلی نیکبخت افزود: کنترل سیلابها سبب جلوگیری از فرسایش خاک و تغذیه سفره های آب زیرزمینی شده و تاثیر مناسبی بر فعالیت های کشاورزی و شرب منطقه خواهد داشت که در سال 88 نزدیک به دو میلیارد مترمکعب آب با احتساب چاه نیمه های درجه 2 و 3 و 4 توسط وزارت نیرو در استان استحصال شده است و بر اساس توافقات وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی قرار شد سدهای زیر 19 متر از جنس بتن خاک، سنگ و سیمان توسط وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شود که این طرح در منطقه بلوچستان در حال اجراست.
وی گفت: بارندگی در سیستان و بلوچستان کمتر از متوسط کشوری است اما با توجه به وسعت و پهنه استان و وجود بارشهای پراکنده آن می توان گفت که در جنوب این استان کمبود آب وجود ندارد و نزولات جوی آن از بسیاری از استانهای دیگر هم بیشتر است که باید همین میزان آب مدیریت شده تا نیاز منطقه برطرف شود.
مدیریت منابع آب در سیستان و بلوچستان پیچیده است
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان اظهار داشت: این استان با توجه به محدودیتهای شدید منابع آبی و دور بودن از چرخه توسعه کشور از درجه پیچیدگی بیشتری به لحاظ مدیریت منابع آبی برخوردار است و تاکنون این منطقه از نظر هیدرولوژیکی اقلیمی و مدیریت منابع آب شرایط خاص خود را داشته به طوریکه کمتر پدیده هیدرولوژیکی است که به نحوی خود را در این استان بروز نداده باشد.
حمید قزوینی گفت: در شمال استان و در دشت سیستان که دتای رودخانه هیرمند است تمام بهره برداری از منابع آب محدود به آبهای سطحی است و این در حالیست که در قسمتهای مرکزی استان تقریبا تمام بهره برداری از منابع آبی محدود به آبهای زیر زمینی است اما این منابع هم به دلیل شرایط خاص زمین شناسی منطقه نیز از پتانسیل بالایی برخوردار نیست اما عموما پایدار به شمار می آیند.
عکس تزئینی است
وی گفت: اما بیشترین بهره برداری از منابع آب در استان وابسته به جریانهای سطحی است و به همین دلیل نیز تامین آب این منطقه آسیب پذیر است و در این منطقه آورد رودخانه ها ممکن است به 300 میلیون مترمکعب هم برسد و گاهی طی یک سال اصلا آبی در رودخانه ها جریان پیدا نکند.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای سیستان وبلوچستان بیان کرد: متوسط بارندگی سالانه در سیستان 60 میلیمتر و در بلوچستان 103 میلیمتر است که به ترتیب میزان تبخیر سالانه در سیستان بیش از چهار هزار میلیمتر و در بلوچستان حدود هزار و 500 تا دو هزار میلیمتر است که در حال حاضر با اجرای21 سد در حال مطالعه که شامل 9 سد مخزنی و 12 سد تغذیه ای است حجم آن 988 میلیون متر مکعب برای استحصال بهتر روان آبها انجام خواهد شد.
قزوینی افزود: تا پایان امسال 17 سد با حجم کل یک میلیارد و 700 میلیون متر مکعب و چهار سد با حجم 360 میلیون متر مکعب به بهره برداری می رسد.
وی اضافه کرد: البته از سوی دیگر توزیع نامناسب زمانی و مکانی بارندگی ها با توجه به میزان وسعت استان و شرایط نامتعادل سیلابها زحمت ذخیره سازی آب را دو چندان کرده است.
جبران هفت سال خشکسالی منطقه زمان بر است
یک کارشناس حوزه آبخیزداری گفت: بارندگی های پراکنده طی ماه های اخیر و سال گذشته اگر چه تاثیر مثبتی بر منابع آبی داشته است اما با توجه به تداوم هفت سال خشک سالی پیاپی و حجم خسارات ناشی از آن همچون گذشته مشهود است و در صورت عادی شدن شرایط بارندگی استان چندین سال طول خواهد کشید تا وضعیت منابع آبی سیستان و بلوچستان به حالت گذشته باز گردد.
مهدی وزیری مهر افزود: در طول تاریخ، این استان با بحرانها و محدودیتهای زیادی مواجه بوده و وجود خوشابها که نوعی عملیات آبخیزداری به شیوه سنتی در منطقه بلوچستان است دلالت برآن دارد که در سیستان و بلوچستان باید از حداقل پتانسیلهای موجود نهایت استفاده را کرد.
معاونت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز اظهار داشت: سطحی معادل یک میلیون و 940 هکتار از مناطق بحرانی حوزه های آبخیز استان با انجام طرحهای عمرانی ساخت بندهای خاکی تراکمی و غیر تراکمی ملاتی خشکه چین و گابیون برای مقابله با مشکلات حوزه آب انجام شده است که باتوجه به سطح مناطق دارای بحران، این میزان کار انجام شده برابر تنها 10 درصد مناطق دارای بحران را شامل می شود و 90 درصد دیگر از مناطق بحرانی نیاز به انجام عملیات آبخیزداری دارد.
عکس تزئینی است
غلام حیدر زورقی وسعت حوزه های آبخیز را 17 میلیون و 839 هزارو 969 هکتار عنوان کرد و گفت: در سال 1381 مبلغ 61 میلیارد و 530 میلیون ریال اعتبار عمرانی جهت انجام 10 پروژه آبخیزداری اختصاص یافت که با توجه به انجام پروژه های عمرانی زمینه استحصال 13 میلیون و 500 هزار مترمکعب از روان آبها فراهم شد که این نشان از سرمایه گذاری کم و بهره برداری مناسب است که با دسترسی سریع و مناسب به بودجه تخصیص یافته محقق شد اما در مجموع تا کنون اعتبارات جهت انجام پروژه های عمرانی در دسترس این سازمان کافی نبوده است.
وی گفت: در شمال استان با توجه به آنکه حوزه آبخیز رودخانه هیرمند در کشور افغانستان قرار دارد هیچ گونه مدیریتی نمی توان بر آن اعمال کرد و در جنوب نیز محدود به چند رود خانه فصلی و دائمی می شود که در هنگام بارندگی حجم زیادی روان آب در سطح حوزه آبخیز ایجاد می شود که باید با انجام پروژه های آبخیزداری به جمع آوری آنها و استحصال و بهره برداری از آنها فکر کرد که البته با هزینه کردن در این بخش حجم زیادی آب جمع آوری می شود.
وی افزود: در مجموع با احتساب کل روان آب حاصل از حوزه های آبخیز استان حدود 3.4 میلیارد متر مکعب برآورد می شود که خروجی حوزه های هامون ماشکید و بخشی از هامون سیستان به کشورهای افغانستان و پاکستان منتهی شده و حدود یک میلیارد متر مکعب حجم سیلاب ایجاد شده در سطح حوزه ای فوق بدون هیچگونه بهره برداری مناسب از دسترس خارج می شود.
وی ادامه داد: این در حالیست که نیاز شدید به آب در منطقه احساس می شود و با استحصال روان آبهای فصلی نه تنها می توان خطر سیل را کاهش دهد بلکه با جمع آوری آن به تغذیه سفره های آب زیر زمینی و تقویت منابع آبی قناتها چاه ها و چشمه های سیستان و بلوچستان کمک کرد اما با توجه به گستردگی خرابی ها و وسعت زیاد حوزه های آبخیز استان و محدودیت اعتبارات تخصیص یافته به این بخش باعث شده که با اقدامات انجام شده همچنان کمبود آب احساس شود.
امید است که با وجود پتانسیلهای بالقوه و بالفعل فراوان در منطقه سیستان و بلوچستان هرچه سریعتر با اعمال مدیریت صحیح و استفاده از تجهیزات و امکانات روز از هدر روی آب جلوگیری شده تا دشتهای منطقه جانی دوباره گرفته و اقتصاد سیستان و بلوچستان رونق بگیرد.
نظر شما