امنیت انسانی را می‌توان پارادایم نوین امنیت در آستانه قرن بیست و یک تلقی کرد و نوعی چرخش در مطالعات امنیتی در نظر گرفت؛ چرا که هدف مرجع امنیتی از دولتها به انسانها تغییر جهت داد و متعاقب آن موضوع امنیت نظامی که در سنت گذشته مورد توجه بود، گسترده‌تر شد و حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی را نیز مطمح نظر قرار داد.
اولین بار دیپلمات فقید پاکستانی پروفسور محبوب الحق و در گزارش توسعه انسانی برنامه عمران ملل متحد در سال 1994 میلادی در ابعاد گسترده جهانی موضوع امنیت انسانی را مطرح کرد. این گزارش نقطه عطفی در حوزه مباحث امنیت انسانی بود و استدلال می‌کرد که رهایی از نیاز و هراس برای همه اشخاص بهترین مسیر حل مسأله نا امنی جهانی است.
اگر بخواهیم درک ساده و عمیق از مفهوم امنیت انسانی داشته باشیم، کافی است به این جمله نلسون ماندلا اشاره نماییم: " مردم عادی به فرصت ساده برای زندگی آبرومندانه، سر پناه مناسب و غذا برای خوردن، امکان مراقبت از فرزندان و زندگی محترمانه، آموزش مناسب برای تأمین مخارجشان، بهداشت و دسترسی به شغل نیاز دارند."
معمولاً توجه به امنیت ملی یا دولت باعث بی توجهی به امنیت انسانی شده است، اما اگر نگاهی به آمارهای صدمات امنیت انسانی در مقایسه با امنیت ملی گردد، توجه به امنیت انسانی به واسطه میزان آسیب‌پذیری‌های آن ضروری‌تر می‌نماید.
اهمیت و جایگاه امنیت انسانی در جهان کنونی و دوران پس از جنگ سرد که امنیت از حوزه‌های سنتی خود در ارائه "موضوع" و "هدف مرجع" امینت جدا شده بیش از پیش آشکار شده است. از اینرو و با توجه به اهمیت این موضوع گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر نظر دکتر محمود منشی پوری استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو را جویا شده که در ادامه می‌آید.
بحث میان "جنگ" و "رفاه" در کانون مباحثه میان امنیت ملی و امنیت انسانی قرار دارد
دکتر محمود منشی پوری در مورد اینکه امنیت انسانی چه اهمیت و جایگاهی در مناسبات بین المللی کنونی دارد گفت: مناظره و بحث میان "جنگ" و "رفاه" در کانون مباحثه میان امنیت ملی و امنیت انسانی قرار دارد. امنیت انسانی مربوط و منسوب به رفاه افراد یک جامعه است و بر این اساس تعریف می‌شود. در حالی که امنیت ملی از سوی مقامات و رهبران یک جامعه به مثابه امنیت کشور تلقی می‌شود.
وی تصریح کرد: در دنیای کنونی شمار زیادی از مردم در معرض مسائل و مشکلات جهانی قرار دارند. موضوعاتی چون فقر، بیماری‌هایی چون ایدز و ویروس HIV موضوع آوارگان و پناهندگان، توسعه نیافتگی، و سوء‌استفاده از حقوق بنیادین بشر گریبانگیر بشر امروز است و رهبران به شکلی افراطی متوجه هزینه‌های نظامی هستند. این هزینه‌ها تحت عنوان امنیت ملی صورت می‌گیرد.
امنیت انسانی باید مورد توجه بیشتر دولتمردان باشد
وی افزود: این درست است که سیاستمداران در وهله اول باید متوجه امنیت ملی و حفظ کشور و شهروندان در برابر دشمن خارجی باشند و این وظیفه و حتی تعهد اصلی آنها به شمار می‌رود، ولی باید در نظر داشته باشند که عوامل تهدیدزا در داخل خود کشورها وجود دارند. موضوعاتی چون فقر، بیماری و توسعه نیافتگی موضوعاتی هستند که در داخل کشورها وجود دارند و تهدیداتی علیه کشور و امنیت ملی قلمداد می‌شوند.
ویراستار "حقوق بشر در عصر جهانی شدن" در ادامه خاطر نشان کرد: آنچه کار را سخت و دشوار می‌کند عدم امکان سنجش و اندازه‌گیری رابطه دقیق میان رفاه مردمان یک کشور و توسعه یافتگی از یک سود و بودجه‌های دفاعی از سوی دیگر است.
منشی پوری در ادامه یادآور شد: از آنجا که کشورها در موقعیتها و وضعیتهای سیاسی و تاریخی متفاوت و پیچیده قرار دارند هر گونه تعمیم دادن این رابطه به سایر واحدها کاری نادرست به شمار می‌رود و نمی‌توان این رابطه را برای تمامی واحدها یکسان تلقی کرد.
این متخصص جهان اسلام تصریح کرد: رابطه میان دو مفهوم "رفاه" در مقابل "جنگ" را می‌توان به صورت نسبی در نظر گرفت. بر اساس نظر و دیدگاه برخی اندیشمندان اگر سالانه فقط 40 میلیارد دلار صرف برنامه‌های فقرزدایی شود، در عرض 10 سال همه جمعیت کره زمین از بسیاری از خدمات اجتماعی بهره‌مند خواهند شد؛ این خدمات می‌توانند شامل آموزش و پرورش، مراقبتهای بهداشتی، تغذیه، آب آشامیدنی و بهداشت باشند.
وی افزود: کشورهایی چون آلمان، ژاپن و سوئیس که هزینه‌های زیادی صرف امنیت انسانی شهروندان خود کرده‌اند، نشان داده‌اند که در تلاش برای بالا بردن استانداردهای زندگی شهروندان خود موفق تر عمل کرده‌اند.
|
رسانه‌ها و صاحبنظران اجتماعی و فرهنگی باید اهمیت مسائل مرتبط با امنیت انسانی را برای دولتهای خود روشن کنند تا آنها به مسائل رفاه افراد بیشتر توجه کنند |
منشی پوری با اشاره به تبعات مثبت و منفی پدیده جهانی شدن خاطر نشان کرد: مهاجرت موضوع دیگری است که در فرایند جهانی شدن تسهیل شده است و از سویی منجر به تشدید ایده جهان بدون مرز شده است. این پدیده منجر به بحران پناهندگان در سرتاسر جهان شده است.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در ادامه نقش رسانه‌ها را در موضوعات و مسایل امنیت انسانی مورد تأکید قرار داد و گفت: رسانه‌ها و صاحبنظران اجتماعی و فرهنگی باید اهمیت این مسائل را برای دولتهای خود روشن کنند تا آنها به مسائل رفاه افراد بیشتر توجه کنند. توجه و تأکید بر سرمایه‌های انسانی در داخل کشورها کلید حل این مسأله است.
تأکید بر صلح مانع بروز فجایع انسانی است
وی افزود: جامعه بین المللی باید بر صلح و حل عاقلانه مناقشات تأکید کند تا از بروز بحرانهای انسانی به مانند آنچه در افریقا اتفاق افتاد جلوگیری کند. بحرانهایی چون گسترش و شیوع ویروس ایدز، جابجایی جمعیتها و مردم از محل سکونتشان، بحران پناهندگان در کشورهای در حال توسعه و بحران کنونی محاصره غزه از جمله بحرانهای انسانی به شمار می‌روند که جهان کنونی با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
وی تصریح کرد: رسانه‌ها باید با بررسی سهم هزینه‌ها و بودجه مربوط به موضوعات و مسائل امنیت انسانی آگاهی بخشی لازم به عموم را داشته باشند.
محمود منشی پوری استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو است. حوزه‌های تخصصی او مطالعات خاورمیانه و شمال افریقا، حقوق بشر، هویت و جهانی شدن در جوامع اسلامی است.
نظر شما