غرب در حوزه حقوق بشر در جایگاه تدافعی قرار گرفته است

متکی با اشاره به فعالیت‌های انجام شده در زمینه موضوع حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی گفت: سابقه چندین ساله‌ای که سازمان کنفرانس اسلامی در سال 69 در موضوع بررسی حقوق بشر اسلامی پشت‌سر گذاشت قابل توجه است. در این اجلاس کارشناسان ارشد در تهران حضور یافتند و موضوع تدوین سند نسبتا جامع در مورد حقوق بشر اسلامی از سوی کشورهای اسلامی در قبال سازمان کنفرانس اسلامی مطرح شد. ایران پرونده‌ای که چندین سال بود در بایگانی این سازمان قرار گرفته بود را خارج کرد و در دستور کار قرار داد و در آن جلسه نمایندگان کشورها با علاقمندی خاصی به بررسی زوایای این سند پرداختند.

 

وی افزود: این سند سندی بود که پیش‌نویسش را ایران در نتیجه صدها نفر ساعت کار تخصصی آماده کرده بود و از اساتید گرانقدری مانند مرحوم استاد محمدتقی جعفری و بزرگان دیگری که در قید حیات هستند بهره برد و من هم به عنوان معاون بین‌الملل وزیر خارجه در آن سالها پیگیر موضوع بودم.

 

وزیر امور خارجه ادامه داد: نشست وزرای خارجه پس از مدتی در قاهره این سند را تصویب کرد و نهایتا در سال 1370 در اجلاس سران کنفرانس اسلامی در سنگال به تصویب نهایی رساند و به عنوان اعلامیه‌ اسلامی حقوق بشر در سازمان ملل و مراجع دیگر بین‌ المللی به تصویب رسید. متعاقب این حرکت ما در جهان شاهد تحولات جدیدی بودیم این تحولات با پایان جنگ سرد در فضای نوین حاکم برآمده از روح زیاده‌خواهی متمرکز شده از سوی آمریکا شرایط را در دنیا وارد تحول جدیدی کرد.

وی افزود: سازمان‌های منطقه‌ای تا حد بسیار زیادی نقش و جایگاه خود را تقریبا از دست داده‌اند.

 

متکی اضافه کرد: این روند حدود 15 سال به درازا کشید؛ در حالی که از یک سو نوعی تمرکز و نوعی یک جانبه‌گرایی به طور کامل در دنیا حاکم شده بود تصور می‌شد جغرافیای سیاسی تقسیم شده میان دو ابرقدرت امروز با فروپاشی یکی در دیگری متمرکز خواهد شد. بنابراین بسیاری از مجموعه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و حتی سازمان ملل تقریبا رنگ باخته‌اند.

 

وزیر امور خارجه ادامه داد: حادثه مهم دیگری که در این دوره زمانی رخ داد این بود که تئوریسین‌های جدید غرب مطرح کردند که غرب نیازمند نقطه تعارض و تقابلی برای تداوم حرکت توسعه‌طلبانه خود است و چون کمونیسم شرق فروپاشید ما نیازمند خلق فضای جدید هستیم تا این حرکت تقابلی را ادامه دهیم. نمودارها جهان اسلام را نشانه گرفت و آنها را تعقیب کرد که تعارض بعدی باید تعارض با جهان اسلام باشد. یک جانبه‌گرایی همراه با این جهت‌گیری خاص، مجموعه را با یک چالش جدی در بین دنیای غرب و جهان اسلام تبدیل کرد. ما بیشترین هجمه‌های تبلیغاتی و برنامه‌های سازمان‌دهی شده علیه مبانی اعتقادی و مظاهر تقدسی و شخصیت‌ها را در غرب مشاهده می‌کردیم. القای اسلام‌هراسی از یک سو و اهانت‌های بی‌حد و مرز به مقدسات اسلامی از سوی دیگر و اتهام نقض حقوق بشر به صورتی بسیار گسترده و انتصاب همه مسائلی که خود بانی آن بودند به کشورهای اسلامی حلقه‌ جدید اقداماتی است که در این دو دهه شکل گرفت و ساماندهی شد.

 

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران عنوان کرد: در چنین فضایی به یاد می‌آوریم که چگونه در هالیوود و مراکز مطالعاتی به مدت چند دهه طراحی می‌کردند که یکی از راههای برخورد با بلوک شرق بحث حقوق بشر بوده است. در اینجا با به نقد کشیدن و برخورد با قوانین و حقوق و مبانی اسلامی به صورت سازماندهی شده امروز نیز مشاهده می‌کنیم که در دستور کار قرار دادند. این در واقع الگویی بود که در مقابله با کمونیسم گمان می‌کردند آنها را به نتیجه رسانده‌اند.

 

وی گفت: آنها چرایی فروپاشی بلوک شرق را اقداماتی از این دست برای خود ثبت و ضبط کردند در حالی که در گذشته هرچه میدان فکری برای بررسی مبانی ماتریالیسم بیشتر باز می‌شد کمتر اقبال به دنیای کمونیسم در میان اندیشمندان مطرح می‌شد. برعکس اتفاقی که در این دوره جدید واقع شده است یعنی هرچه فرصت و زمینه برای بیان مفاهیم فکری و اعتقادی ، آرمان‌ها و شعارهای اسلامی فراهم‌تر شد جذبه و گرایش به اسلام و شعارهای حیات‌بخش آن به ویژه در حوزه زندگی اجتماعی ملل جهان ، عدالت‌خواهی و نقض مکانیزم حاکم بر مناسبات بین‌المللی طرفداران بیشتری پیدا کرد. اگر نگاهی به چاپ قرآن و کتب اسلامی در دو دهه گذشته که از بیشترین هجمه‌های حساب شده علیه اسلام در غرب سازماندهی می‌شوند، بیندازیم می‌بینیم گاهی کتبی که به معرفی عقاید اسلامی، ‌تاریخ و اصول اسلامی می‌پردازد جزو 10 کتاب اول پر تیراژ و برتر کتب منتشره در کشورهای غربی اعم از آمریکا و اروپا می‌شود. این نشان می‌دهد اصل تعارض و چالش وجود دارد اما دقیقا با دو محتوای کاملا متفاوت. در این عرصه اتفاقا برعکس آنچه در گذشته توازن وحشت میان بلوک شرق و غرب و مسابقه تسلیحاتی بود سلاح‌های دیگر مطرح شد و اینجا سلاح‌ها توپ و تانک نبودند.

 

متکی تاکید کرد: اگر چه تهدیدها ، تهدیدهای امنیتی است اما دقیقا نقطه چالش دو رویکرد و نگاه در مقابل هم است منطقی برآمده از اسلام که منادی کرامت انسانی است و منادی عدالت است و توقف زورگویی را می‌خواهد و خواهان مشارکت همه ملت‌ها برای بررسی مشکلات جهانی شده امروز است و از سوی دیگر منطقی که بر یک جانبه‌گرایی و فلسفه این اصل و جز این نیست پای می‌فشارد. از ابتدا منطق آنها همین بود، اما امروز موضوعات در حال پیدا کردن مفاهیم واقعی خود هستند.

 

وی با بیان اینکه امروز نمی‌توان موضوعات را اجبار و تحمیل کرد به رشد فناوری ارتباطات و اینترنت اشاره کرد و گفت: پیشرفت در این عرصه باعث شده نه تنها دولت‌ها و تجمعات ، احزاب و گروه‌ها بلکه آحاد جامعه بشری این ظرفیت برایشان فراهم شود که با یک وبلاگ شخصی خود ایده‌ها و نظراتشان را مطرح کنند ما امروز در یک بستر آماده این گونه‌ای در عرصه جهانی سخن می‌گوییم.

 

وی یادآور شد: امروز در بحث حقوق بشر دیگر سخن از اینکه غرب گزینشی و سیاسی عمل می‌کند نیست و این ادبیات دیروز است . امروز غرب نه در یک جایگاه تهاجمی بلکه دقیقا در یک جایگاه تدافعی نسبت به چارچوب‌هایی که خود دیروز از آن سخن می‌گفت قرار دارد و  نمی تواند از عملکرد خود دفاع کند.

 

متکی تاکید کرد:‌ امروز عملکردشان آنقدر غیرقابل دفاع است در حوزه‌های حقوق بشر و دموکراسی که هیچ گریزی جز ورود به ایجاد فضای گرد و غباری برای خلط مبحث کردن در موضوعات ندارند و در چنین فضایی است که نخستین سالروز تعیین روزی به نام روز حقوق بشر و کرامت انسانی را بزرگداشت می‌کنیم.

 

وی گفت: ما توانستیم این روز را در سازمان کنفرانس اسلامی به تصویب برسانیم و معتقدیم اندیشمندان ما امروز از این جایگاه و دقیقا در یک حرکت کاملا نرم‌افزارانه در رویکرد کاملا منطقی با کسانی که از سال 1948 با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر چنان وحی منزل با آن به عنوان شلاقی بر دیگر جوامع برخورد کردند و هر کشوری که در حوزه‌هایی که قبول نداشت نمی‌خواست تطابق پیدا کند با نگاه و خواست و سیاست‌های آنها بیشتر مورد هجمه قرار می‌ گرفت. کار به جایی رسید که وقتی این رویکرد آغاز شد ما سمینار حقوق بشر را برگزار کردیم که یکی از شرکت‌کنندگانش از نویسندگان اعلامیه‌ جهانی حقوق بشر در کانادا بود.

 

متکی خاطرنشان کرد:‌ با وی در مورد این صحبت کردیم که در اعلامیه حقوق بشر از جهان اسلام هیچ‌کس در نگارش آن حضور نداشت و تنها یک استاد مسیحی دانشگاه بیروت در آن جمع حضور داشت و از اسلام و جهان اسلام کسی حضور نداشت.

 

وی گفت: ایشان حرفی برای دفاع نداشت. در شرایطی ما آن را مطرح کردیم که در جهان اسلام کسی این مباحث را نمی‌گفت اما امروز در جهان اسلام این مباحث مطرح است و امکان طرح می‌یابد.

 

متکی افزود: ما در شرایط کنونی دنیا فکر می‌کنیم زمان مناسب برای تبیین نقطه نظرات اسلام در مورد موضوعات و مباحث بین‌المللی آماده‌تر شده است.

 

وی با اشاره به مصوبه کنگره آمریکا در مورد اینکه به کشوری اجازه دهد تا به کشور دیگر حمله کند، گفت: اگر این تصمیم‌سازی کالبدشکافی شود خواهیم دید نوع تصمیم‌سازی‌ها در دنیا از این دست است. کنگره یک کشوری و مجلس آن مصوبه می‌گذارند و به رژیم صهیونیستی در خاورمیانه اجازه می‌دهند که به کشوری حمله کنند صرف‌نظر از اینکه آن رژیم مدتهاست مرده و همه اینها برای القائاتی است که نشانه‌هایی از حیات را از او به دیگران منعکس کند.

 

وزیر امور خارجه افزود: در حرکت دیروز در مرزهای لبنان برای نخستین بار توازن تلفات را شاهد بودیم بسیار سریع شورای امنیت دست به کار شد تا اقدامی انجام دهد. این آن اقداماتی است که در گذشته وقتی به این نقطه می‌رسیدند که اسراییل دیگر ممکن است دچار مشکل شود جلسات بین‌المللی برگزار می‌کردند. بلافاصله پس از تجاوز اخیر در مرز جنوبی لبنان شورای امنیت جلسه گذاشت البته نیروهای سازمان ملل باید پاسخگو باشند فرمانده این نیروها باید پاسخگو باشد که آنها به چه علت در آنجا حاضر شده‌اند اگر نمی‌ توانند مانع چنین حرکت‌های ایذایی شوند، اعلام کنند. ارتش و مقاومت لبنان خود تصمیم بگیرد و الا سوال‌برانگیز است این اقدام آنها . اینها نقدهای آشکار و روشنی است که در کل نظام‌های جهانی که آنها تدوین کرده‌اند وجود دارد.

 

متکی ادامه داد: در یک سال گذشته ایده تشکیل مجمع مفهوم‌سازی حقوق بشر در وزارت خارجه براساس الگویی که در اواخر دهه 60 مطرح بود دوباره طرح شد و جمعی از صاحب‌نظران و اندیشمندان دعوت وزارت خارجه را پذیرفتند. مجمع مفهوم سازی حقوق بشر در یک سال گذشته جلسات مستمر خود را برگزار کرده و ما در این جلسات مباحث مربوط به حقوق بشر را و اینکه در حوزه ایجابی و سلبی تبیین و ابهام‌زدایی و تهاجمی نسبت به مبانی جاری و عملکردهای غلطی که در دنیا وجود دارد را چگونه طراحی کنیم. همچنین موضوع تاسیس مباحثی در فصول درسی دانشگاه‌ها را بررسی کردیم و یکی از درخواست‌هایمان در جلسه با اساتید دانشگاه‌ها این موضوع بوده است که تا تولیدات ما در تربیت دانشجویان در دانشگاه‌ها بومی برآمده از ظرفیت‌های خودمان به ویژه در زمینه علوم انسانی و روابط بین‌الملل و علوم انسانی نشود و تکیه آن بر ترجمه باشد و از الگوهای شکست خورده الگوگیری شود حرف جدیدی در حوزه آکادمیک ممکن است نداشته باشیم.

 

وزیر خارجه همچنین در پاسخ به پرسشی در مورد موضوع تساوی حقوق زن و مرد در حقوق اسلامی گفت: در حوزه‌های دینی از سوی مراجع دینی و شخصیت‌ها این موضوع بررسی شده است آنچه در این دوره پیگیری کردیم بحث عدالت جنسیتی بود .

 

وی گفت: در سازمان کنفرانس اسلامی در دو اجلاس این موضوع را مطرح کردیم و موفق شدیم دو مصوبه داشته باشیم.

 

وزیر امور خارجه خبر داد که ایران در پاییز میزبان وزیران مسئول امور زنان کشورهای اسلامی است و گفت: معتقدم با این نگاه کنوانسیون حقوق بشر اسلامی را براساس فرهنگ و اعتقاد خودمان بومی‌سازی کرده‌ایم.

 

متکی در پاسخ به پرسش دیگری در زمینه کنوانسیون حقوق بشر گفت: ما در ملاقات‌هایی که با مقامات اروپایی داشته‌ایم همواره تاکید کرده‌ایم ایران و شرق سهم فراوانی در اروپا داشته‌اند اما به عنوان یک نقد مطرح کرده‌ایم که فضای حاکم بر  تصمیم‌سازی‌های بین‌المللی فضای لائیک است در حالی که جایگزین‌ های مناسب و فراوانی برای آن وجود دارد.