ضعف محافظت وجه مشترک اماکن تاریخی فارس/ لزوم تقویت یگان حفاظت میراث

به گزارش خبرنگار مهر در شیراز، داستان از آنجایی شروع شد که مقارن اردیبهشت ماه امسال کتیبه سنگی مسجد وکیل شیراز به سرقت رفت. سارقان در این اقدام دست و پای نگهبان مسجد را بسته و کتیبه مذکور را از دیوار جدا کرده و با خود بردند.

پس از این رویداد آنچه توجه اذهان عمومی را به خود جلب کرد اختلافات میراث فرهنگی و اوقاف فارس بود که هرکدام به نحوی سعی داشتند مسئولیت عدم حفاظت مناسب از کتیبه را بر گردن دیگری بیندازند.از یک سو اداره اوقاف این چنین مطرح می کرد که مسئولیت میراث فرهنگی در آثار تاریخی باید دیده شود از سویی دیگر میراث فرهنگی نیر معتقد بود که میراث فرهنگی در مسجد وکیل هیچگونه مسئولیتی ندارد.

این اختلافات به گونه ای ادامه پیدا کرد که هر دو ارگان از اصل قضیه یعنی پیگیری موضوع سرقت غافل شده و به مقصریابی ارگان کم کار بین خود پرداختند. فارغ از اینکه چه ارگانی در خصوص سرقت مسئولیت کم کاری را باید بر عهده بگیرد این نکته حائز اهمیت بود که تدابیر چندانی برای حفاظت از این کتیبه چه از سوی میراث فرهنگی و چه از سوی اوقاف دیده نشده بود.

سرقت این کتیبه می شد به عنوان زنگ هشداری برای متولیان امر به حساب آید که در آن حفاظت فیزیکی از آثار میراثی استان فارس به صورت تقویت شده تری دنبال شود.

بی توجهی به این سرقت در حالی ادامه یافت که کمتر از سه ماه بعد یعنی در بامداد سوم مرداد ماه سال 89 حوالی ساعت چهار تا پنج عده ای سارق با حضور در محوطه تاریخی نقش رجب یک سنگ آسیاب ده تنی را ربوده و قصد فرار داشتند که در میانه راه دستگیر شدند.

اما پیشینه این سرقت جزئیات در خور توجهی دارد به گونه ای که بر اساس تحقیقات بعمل آمده مشخص شده بود که ظرف 48 ساعت از زمان سرقت یعنی روز قبل و روز انجام سرقت این سنگ آسیاب سه بار جابجا شده است.

در فرضیه های اولیه چنین استنباط شده که این جابجایی شاید به این علت صورت گرفته که ممکن بوده زیر این اثر، اشیاء تاریخی دیگری نیز وجود داشته باشد.

همچنین از آنجایی که این سنگ آسیاب از وسط به دو نیم تقسیم شده در فرضیه ای دیگر آمده است که با توجه به اینکه قدما به این عقیده بودند و در ضرب المثل هایی نیز چنین آمده که در وسط این سنگ آسیاب های قدیمی و تاریخی الماس وجود دارد، سارقان با شکستن این اثر قصد پیدا کردن الماس داشته اند.

عکس تزئینی است

البته تمامی این فرضیات فقط یک نکته را متذکر می شود که سارقان برای هرکدام از این کارها به ادازه کافی وقت داشته اند که یک سنگ 10 تنی را سه بار در ظرف 48 ساعت جابجایی کنند و یا آن را از جا کنده و چند صد متری نیز با خودروی سنگین حمل کنند بدون اینکه از حفاظت این آثار واهمه ای داشته باشد که البته در میانه راه نیز دستگیر شدند و سنگ آسیاب نیز کشف شد.

در عین حال آنچه دوستداران میراث فرهنگی بر آن باور دارند ضعف حفاظت فیزیکی از محوطه تاریخی نقش رجب و همچنین روشنایی بسیار ضعیف این محدوده تاریخی و شهر تاریخی منطقه است که باعث می شود سارقان با دل و جرات بیشتری دست به چنین اقدامی بزنند.

البته طی بازدید هایی که خبرنگار مهر از برخی دیگر از محوطه های تاریخی استان فارس داشته چنین مشاهده شده که اغلب آثار میراثی استان فارس چندان حفاظت قوی در آن اعمال نمی شود و یگان حفاظت میراث فرهنگی به نظر می رسد بیشتر نیروی خود را معطوف به چند اثر تاریخی شاخص کرده باشد و در سایر محوطه ها و آثار تاریخی امر محافظت فقط به فنس کشی در محوطه محدود شده است.

باید در نظر داشت که استان فارس دارای سه هزار اثر تاریخی ثبت شده است که از این لحاظ این استان با تمام استانهای کشور تفاوت دارد و اگر مشکلی در جذب نیرو برای استان وجود داشته باشد باید این امر از سوی سازمان مرکزی مورد پیگیری جدی قرار گیرد تا نیروهای بیشتری برای حفاظت از میراث فارس تزریق شود.

سرقت کتیبه مسجد وکیل شیراز می توانست به خوبی امر حفاظت فیزیکی از آثار تاریخی استان را در دستور کار میراث فرهنگی قرار دهد اما کم توجهی پیرامون این هشدار، باعث شد که سنگ آسیاب تاریخی "نقش رجب" دستخوش سرقت و در پی آن تخریب قرار گیرد.

وجود روشنایی کامل در محوطه های تاریخی استان فارس به عنوان یک کار اولیه می تواند سرقت آثار تاریخی را با اختلال مواجه کند اما گویا در مورد "نقش رجب" این امر چندان جدی گرفته نشده و روشنایی در این محوطه تاریخی چندان زیاد نیست.

وجود نگهبانان آموزش دیده و مجهز به وسایل و امکانات لازم یکی از مواردی بوده که باید در مورد نگهبانی از محوطه های تاریخی و بناهای میراثی مورد دقت و پیگیری جدی قرار گیرد که در مورد تقریبا هیچکدام از محوطه های تاریخی به نظر می رسد این کار صورت نگرفته و یا چندان با جدیت دنبال نشده است.

به هر حال استان فارس از چنین آثار تاریخی بسیار غنی است و میراث فرهنگی می تواند برای جلوگیری از ادامه روند سرقت از آثار تاریخی به صورت جدی وارد عمل شود و سه اقدام تقویت یگان حفاظت، ارتقای سطح حفاظت فیزیکی و همچنین آموزش نگهبانان و تجهیز آنان به وسایل و امکانات لازم را در دستور کار قرار دهند.