يازده قانون طلايي براي حفظ قرآن

1

- خالصانه عمل كنيد

فردي كه مي خواهد قرآن را حفظ كند بايد با خود صادق بوده و قصد خود را براي رسيدن به اين هدف بيان كرده و به طور واضح مشخص كند. از اين رو، حفظ كردن قرآن تنها بايد براي رضاي خداوند و دستيابي به سعادت، لذت و پاداش او انجام پذيرد.
خداوند در قرآن سوره الزمر آيات 2 و 3 مي فرمايد: ما اين كتاب را به حق بر تو نازل كرديم؛ پس خدا را پرستش كن و دين خود را براي او خالص گردان. آگاه باشيد دين خالص از آن خداست. او همچنين در آيه 11 همان سوره مي فرمايد: بگو من مامورم كه خدا را پرستش كنم در حالي كه دينم را براي او خالص كرده باشم.

بنابراين، كساني كه قرآن را حفظ كرده و تلاوت مي كننند نبايد انتظار داشته باشند توسط ديگران مورد تمجيد و تشويق قرار گيرند. همچنين كساني كه  براي به دست آوردن توجه و پاداش دنيوي قرآن مي خوانند گناهكارند.

- تلفظ و قرائت خود را تصحيح كنيد

اولين گامي كه فرد بايد پس از پاك كردن نيت خود بردارد، تصحيح قرائت خود است. اين امر تنها از طريق گوش سپردن به قاريان يا حافظان ماهرقرآن انجام پذيراست. تنها راه به دست آوردن مهارت در قرائت قرآن آموزش شفاهي ديگران است. همانطور كه پيامبر اكرم (ص) قرآن را شفاهاً از جبرئيل آموخت. پيامبر (ص) همچنين در طول ماه مبارك رمضان هر ساله قرآن را در مقابل جبرئيل تلاوت مي كرد و در سالي كه از دنيا رفت، قرآن را دوبار در نزد جبرئيل قرائت كرد. در نتيجه ، پيامبر(ص) قرآن را شفاهاً به ياران خود آموخت. نسل پس از آنها نيز به همان شيوه قرآن را آموختند. بنابراين ياد گرفتن قرآن از يك قاري ماهر امري ضروري به شمار مي رود. چرا كه بايد تلفظ  فرد در حين قرائت تصحيح شود. حتي اگر فردي كه اقدام به حفظ قرآن مي كند به زبان عربي و قوانين آن آشنا است، تلفظ هاي او بايد در حين قرائت تصحيح شود، چرا كه در قرآن آيات بسياري وجود دارد كه با قوانين شناخته شده عربي تفاوت دارد.

- هر روز تعداد آيات مشخص را براي حفظ كردن در نظر گيريد

فردي كه تصميم به حفظ قرآن مي گيرد بايد توانايي روزانه خود را در حفظ آيات مشخص كند، براي مثال تعداد آيات و يا صفحاتي را كه مي تواند در روز حفظ كند مشخص نمايد. سپس آنقدر تكرار مي كند تا قسمت هاي مشخص شده را حفظ كند. براي حفظ قرآن  بايد با صداي بلند قرائت كرد چرا كه اين امر از سنن نبوي بوده و در حفظ كردن قرآن موثر تلقي مي شود. با صوت خواندن قرآن نيز به حفظ آن كمك كرده و باعث مي شود زبان با صوت آشنا شود و زماني كه صوت عادي تغيير مي كند اشتباهات مشخص شود. در آن هنگام زبان تفاوت ها را احساس كرده و تلفظ ها اصلاح مي شود. علاوه بر اين ، پيامبر(ص) سفارش كرده قرآن با صداي بلند تلاوت شود.

- تا زماني كه بخش اول را به خوبي حفظ نكرده ايد بخش دوم را شروع نكنيد

كسي كه قرآن را حفظ مي كند نبايد تا زماني كه بخش اول را به خوبي حفظ نكرده،  بخش دوم را شروع كند. يك راه موثر براي حفظ كردن بخش انتخاب شده اين است كه كار روزانه خود را انجام داده و در طي سكوت شب پس از نماز قرآن بخوانيد. راه ديگر اين است كه بر طبق سنت، قبل از نماز قرآن تلاوت كنيد. در اين صورت، حفظ كردن قرآن آسان و براي همه ، حتي آنها كه به نظر پر مشغله مي رسند ممكن مي شود. چرا كه با وجود اين روش نيازي نيست شخص در طي روز دائماً حفظ كردن را تمرين كند. او بايد به تلفظ راهنما گوش دهد و پس از آن در طي زمان هاي ذكر شده و همچنين پيش از نمازهاي واجب و مستحب تكرار كند. اگر موردي مانع از اتمام بخش در نظر گرفته در روز شد، نبايد اين بخش را رها كرده و بخش بعدي را شروع كرد.

-  تا انتهاي فرآيند حفظ كردن خود تنها از يك نسخه قرآن استفاده كنيد

يكي از عواملي كه به حفظ قرآن كمك مي كند اين است كه از ابتدا تا اتنهاي فرآيند يادگيري از يك قرآن استفاده كنيد. اين امر بدان دليل است كه انسان اصولاً با چشم و گوش خود به حفظ مطلب مي پردازد. شكل آيات و جاي آنها در صفحات كتاب قرآن در اثر تكرار و مداومت در نگاه كردن به آن در ذهن حك مي شود. بنابراين اگر فرد كتاب خود را تغيير دهد، فرآيند به خاطر سپردن آيات به همان آساني صورت نمي گيرد.

- آنچه را كه حفظ مي كنيد بفهميد

يكي ار راه هايي كه بسيار كارآمد تلقي مي شود فهم معني هر آيه و رابطه بين آنها است. از اين رو، فردي كه قصد دارد قرآن را حفظ كند بايد توضيحاتي كه براي آيه وجود دارد را بخواند و ارتباط آنها را با يكديگر درك كند. بايد آيات را به نحوي حفظ كند تا پس از بستن كتاب و گذر زمان نيزآن را به خاطر آورد. نبايد تنها به درك خود از آيه اكتفا كرد، بلكه تكرار كردن بايد پايه و اساس فرآيند حفظ كردن را تشكيل دهد. اين امر باعث مي شود در حالتي كه ذهن فعال نيست  زبان به فعاليت خود ادامه دهد. كسي كه بيش از حد به معنا اتكا مي كند، زماني كه ذهن از حالت فعال خود باز مي ماند، مطلب را فراموش مي كند. اين امر اصولاً در طول فرآيند هاي حفظي طولاني اتفاق مي افتد.

- تا زماني كه يك سوره را از اول تا انتها حفظ نكرده ايد سوره بعدي را شروع نكنيد.

فرد بايد يك سوره را به طور كامل حفظ كرده و پس از آن سوره بعدي را آغاز كند. در هنگام حفظ كردن بهتر است يكبار از ابتدا تا انتها سوره خوانده شود و در اين حين ذهن را وادار به از بر كردن آيات نشود. درست مثل اين است كه فردي سوره " حمد" را بدون هيچ تلاش خاصي حفظ مي كند و اين امر مسلماً به خاطر تكرار و از بر خواندن آن است. اين امر نوعي تمثيل محسوب مي شود چرا كه حفظ كردن تمام قرآن همچون سوره " حمد" نيست. نكته اصلي اينجاست كه فرد بايد سعي كند تصوير تمام سوره را در نظر خود مجسم كند و تا زماني كه سوره را كامل نكرده سوره بعدي را شروع نكند.

- مقابل ديگران قرآن را از حفظ بخوانيد

كسي كه قرآن كريم را حفظ مي كند نبايد تنها به فرآيند حفظ كردن خود اتكا كند، بلكه بايد همواره در مقابل ديگران به قرائت قرآن بپردازد. حتي امكان دارد شخصي مطلبي را اشتباه حفظ كند و زماني كه به متن نگاه مي كند متوجه آن نباشد. به همين دليل توصيه مي شود در مقابل ديگران قرآن را بخوانيد تا اشتباهاتتان نصحيح شود. اين امر بدان دليل صورت مي گيرد كه همواره خواندن بر ديدن اولويت دارد. ممكن است فرد آيات را بخواند اما متوجه نشده باشد كه جاي سوره را اشتباه كرده است. به اين دليل توصيه مي شود حفظ كردن و خواندن قرآن در مقابل ديگران و با نظارت انجام پذيرد.

- در فرآيند حفظ قرآن وقفه ايجاد نكنيد

متن قرآن با تمام متون  تفاوت دارد چرا كه مفاهيم آن آنقدر گسترده است كه در ذهن و دل نمي گنجد. حضرت محمد(ص) در حديثي مي فرمايد با توسل به خدا كه زندگي ام در دستان اوست همه چيز ممكن مي شود. فردي كه اقدام به حفظ قرآن كرده است به محض اين كه آن را كنار مي گذارد مطالب از يادش مي رود. بنابراين تكرار كردن و ممارست در اين امر از اقدامات اساسي محسوب مي شود. پيامبر اكرم (ص) فرمود: خواندن قرآن را متوقف نكنيد چرا كه محفوظات ذهنيتان از شتران بسته سريع تر فرار مي كند.

اين حديث بدين معنا است كه فردي كه قرآن را حفظ مي كند بايد دست كم روزي يك جزء قرآن بخواند و از ده جز در روز تجاوز نكند. حضرت محمد(ص) فرمود: كسي كه كمتر از سه روزختم قرآن مي كند، نمي تواند معناي آن را درك كند. قرآن به واسطه  ممارست درخواندن و تكرار از ياد نمي رود.

-  به شباهت ها توجه كنيد

در قرآن كريم شباهت هاي بسياري در معنا، كلمات و آيات وجود دارد همانطور كه خداوند متعال در سوره  الزمر آيه 23 مي فرمايد: خداوند بهترين سخن را نازل كرده، كتابى كه آياتش (در لطف و زيبايى و عمق و محتوا) همانند يكديگر است؛ آياتى مكرر دارد (با تكرارى شوق‏انگيز) كه از شنيدن آياتش لرزه بر اندام كسانى كه از پروردگارشان مى‏ترسند مى‏افتد؛ سپس برون و درونشان نرم و متوجه ذكر خدا مى‏شود؛ اين هدايت الهى است كه هر كس را بخواهد با آن راهنمايى مى‏كند؛ و هر كس را خداوند گمراه سازد، راهنمايى براى او نخواهد بود .
 
در حقيقت قرآن بيش از شش هزار آيه دارد كه حدود دو هزار آيه از آن به نحوي به يكديگر شباهت دارد. در برخي از سوره ها شباهت ها بسيار نزديك است در شرايطي كه در ديگر سوره ها ممكن است تنها در يك يا دو حرف و يا كلمه تفاوت وجود داشته باشد.

بنابراين، كسي كه قرآن را حفظ مي كند بايد به شباهت ها توجه داشته باشد. هرچقدر بيشتر به شباهت ها توجه داشته باشد، فرآيند حفظ كردن آسان تر به پيش مي رود. حتي در اين مورد مي توان خواندن كتابهايي را كه به شباهت هاي سوره هاي قرآن پرداخته توصيه كرد.

- ارزش سال هاي طلايي را كه فرصت حفظ قرآن كريم را داريد بدانيد

فرد موفق در حفظ قرآن كريم فردي است كه فرصت سالهاي طلايي بين 5 تا 23 سالگي  را غنيمت بشمارد. در طي اين دوره حافظه انسان در بهترين حالت خود قرار دارد. پيش از 5 سال كودك نمي تواند چيزي را حفظ كند و پس از 23 سالگي نيز در حفظ كردن و درك با مشكل رو به رو مي شود. بنابراين تا جايي كه امكان دارد بايد در طي همين دوره اقدام به حفظ قرآن كرد.
از اين رو ، مي توان به اين ضرب المثل عربي اشاره كرد كه مي گويد آموختن در كودكي همانند حكاكي بر سنگ است، اما آموختن در سنين بزرگسالي همانند طراحي روي آب است. نبايد بگذاريم اين سالهاي طلايي از دست برود.