دکتر حسن ابراهیمی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد موضوع مقالهاش برای همایش روز جهانی فلسفه گفت: موضوع مقاله من "مسئولیت اخلاقی و نظریه جبر ازلی نزد محی الدین عربی" است. در واقع ابن‌عربی اعتقاد دارد که تقدیر ازلی براساس عین ثابته هر موجودی و هر شخصی تمام تقدیرات مربوط به آن موجود تعیین و مشخص شده است و خداوند از طریق علمش به آن عین ثابته، آن را اراده کرده و به وجودش میآورد و به آن هستی میبخشد.
وی افزود: به طبع در مرحله اول به نظر میرسد عدول از آن چیزی که در عین ثابته مقدر و معلوم هستش ممکن نباشد. در مورد موجودات غیرمختار این قاعده مشکل چندانی به وجود نمیآورد چرا که موجودات فاقد اختیار همانگونه هستند که باید باشند. اما موجود مختاری مانند انسان بر اساس اختیارش اعمال و رفتاری انجام میدهد انتخابهایی داردکه باید پاسخگوی آنها هم باشد. اینجا یک چالشی به وجود میآید و آن این است که اگر قرار باشد همه چیز در تقدیر ازلی معلوم و مشخص باشد بازخواست چه جایگاهی دارد.
این استاد عرفان اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران تصریح کرد: چرا انسان باید پاسخگوی رفتاری باشد که از پیش معلوم بوده است. بعضیها معتقدند که این دو مسئله با هم همخوانی ندارند اما من سعی کردهام که در مقالهام نشان بدهم که همخوانی دارند و منافاتی باهم ندارند. انسان همچنانچه موجودی مختاری می‌تواند باشد در عین حال هم می‌تواند نظریه اعیان ثابته به عنوان علم خدا به اشیاء قبل از حی سرجای خودش باشد.
این محقق و پژوهشگر در پایان یادآورشد: ناگفته نماند که ملا صدرا نظریه اعیان ثابته را به نوعی زیر سؤال برده ولی در عین حال براساس مبنای خودش بازسازی کرده یعنی یک وجه قابل دفاعی از اعیان ثابته از علم خدا نزد حکمای ما هم وجود دارد.
نظر شما