قرار دادن علم در مقابل فلسفه موجب تضعیف فلسفه می‌شود

به گزارش خبرنگار مهر در قم، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی ظهر پنجشنبه در همایش دین و فلسفه که در سالن دارالشفای قم برگزار شد گفت: منظور از فلسفه تلاش عالمانه است و به مجموعه علومی اطلاق می‌شود که قابل استدلال برهانی باشد و همین موضوع به طور خاص، مشخصه علم فلسفه است.

وی یادآور شد: تمام عالمان علوم مختلف مانند فیزیک، شیمی، تاریخ و ... همگی به نوعی فیلسوف هستند، البته فیلسوف به معنای عام و اصطلاح فلسفه به صورت خاص، تنها به فلسفه متافیزیک یا فلسفه اولی مربوط می‌شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه خاطرنشان کرد: اخیرا‌ گرایش‌هایی که بیشتر در دنیای غرب هستند، بیش از هر چیز دیگری به تجربه حسی اهمیت داده‌اند و گفته‌اند که علم را باید به چیزی استناد کرد که بتوان آن را با حس تطبیق داد.

استاد برجسته فلسفه اسلامی افزود: متأسفانه برخی پیروان همین گرایش، علم را در مقابل فلسفه قرار می‌دهند که نتیجه آن تضعیف فلسفه است؛ آن‌ها تنها احکامی را که از طریق حس تجربی قابل درک نبود را جزء فلسفه دانسته‌اند.

وی گفت: امروزه علم فلسفه آن قدر گسترش یافته است که برای علم منطق که روزی بحث می‌شد، جز فلسفه است یا نه، هم فلسفه‌ای جداگانه تعریف شده است.

آیت الله مصباح یزدی، در تعریف دین، تصریح کرد: در لغت و اصطلاح، دین کاربردهای متعددی دارد؛ دین در اصطلاح، یک آئین مقدس است که باید کارها و دستورات آن را بر اساس باورهایی صورت گیرد که آن باورها از نوعی قداست برخوردار است.

وی با طرح این سؤال که آیا در دین اعتقاد به خداوند، واجب است؟ گفت: به معنای اخص دین، نمی‌توان گفت که در دین، اعتقاد به خدا نیست، اما در برخی از ادیان، مخصوصا ادیان غربی مانند بودیسم، می‌گویند که در دین اعتقاد به خدا واجب نیست؛ آن ها معبودشان انسان است و راه خود را انسان شناسی می‌دانند.

عضو مجلس خبرگان رهبری، تأکید کرد: به دلایل فوق، ناچاریم که دین را تعریف کنیم، تا بفهمیم که یک دین حق داریم و یک دین باطل و بعد از آن عناصر دین را ذکر کنیم.

وی گفت: اعتقادات، اخلاق و احکام، سه عنصر اصلی و اساسی دین است.

آیت الله مصباح یزدی افزود: اعتقادات به عنوان ریشه و اصل دین است، چرا که ارزش‌های دین بر اساس آن‌ها شکل گرفته و باورهایی را برای انسان به وجود می‌آورد؛ باورها که از اعتقادات و ارزش‌های انسان‌ها سرچشمه می‌گیرد، به عنوان میوه اعتقادات است.

وی با اشاره به نام همایش دین و فلسفه هم گفت: وقتی بخواهیم که رابطه دین و فلسفه را بدانیم، یا می‌خواهیم رابطه دین با علومی مانند فیزیک، شیمی، تاریخ و ... را که هر کدام از آن‌ها به صورت مجزا با عنوان فلسفه فیزیک، فلسفه شیمی و ... نام برده می‌شود را بررسی کنیم یا این که می‌خواهیم تنها رابطه دین را با فلسفه به معنای خاص آن که همان متافیزیک می‌شود را بررسی کنیم.

استاد برجسته حوزه علمیه قم، با اشاره به اختلافات موجود میان علوم مختلف، گفت: بیش از نیمی از اختلافات علوم انتزاعی، به مغالطات در اشتراکات لفظی بر می‌گردد. 

وی افزود: ما طلاب علوم دینی، با فقه آشنا هستیم؛ یک وقت فقه را این طور در نظر می‌گیریم که احکامی از خداست و اگر کسی این علم را بداند، می‌گوییم که فقیه است، اما یک وقت می‌گوییم که فقه عبارت است از علمی که احکام شرعی را برای ما ثابت می‌کند؛ این جا دیگر یک واژه یا گذاره نیست، بلکه مهارت است.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، با اشاره به اختلاف آیت الله العظمی بروجردی(ره)، و آیت الله العظمی خوانساری(ره) در مورد واجب بودن نمازجمعه، گفت: هر دو برداشت آن‌ها از فقه بوده و به واسطه نفی یکی از آن‌ها و اثبات دیگری برای ما، نمی‌توان کل علم فقه را زیر سؤال برد.