تجربه زیبایی‌شناختی برای آگوستین یک تجربه دینی است

به گزارش خبرنگار مهر، نهمین نشست از سلسه نشستهای تخصصی گروه "فلسفه دین" با موضوع " تجربه دینی" عصر چهارشنبه 21 مهرماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با سخنرانی حمیدرضا آیت الهی، حسین کلباسی، عباس یزدانی و امیر نصری برگزار شد.

 

در این نشست دکتر امیر نصری به ارائه مقاله خود با عنوان " تجربه دینی و تجربه زیبایی‌شناختی از منظر آگوستین" پرداخت و گفت: مفاهیم تجربه دینی و تجربه زیبایی‌شناختی که از موضوعات اساسی الهیات و زیبایی شناسی معاصر به شمار می‌آیند، برخاسته از تصورات پس از عصر روشنگری است و طرح آنها بدین صورت در دوران باستان و قرون وسطی ممکن نبوده است.

 

استادیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: هر دو این مفاهیم بر مؤلفه سوبژکتیو و فردی تأکید دارند و درگیری عاطفی و احساسی انسان با دین و زیبایی را در نظر دارد. اما از آنجایی که نزد آگوستین بحث از سوبژکتیویسم مطرح نبوده است، پس نمی‌توان در نظام فکری وی جایگاهی برای مفاهیمی نظیر تجربه دینی یا تجربه زیبایی‌شناختی قائل شد. آثار وی نیز گواه بر آن است که هیچگاه از چنین تعابیری بهره نگرفته است اما در لابه لای آثار آگوستین می توان موارد پراکنده ای را یافت که با تعابیر امروزین تجربه دینی و زیبایی‌شناختی قرابت دارند.

 

وی به تشریح دو نگرش آگوستین به تجربه دینی با توجه به آثار وی پرداخت و گفت: نخست، ذکر دو تجربه شخصی مربوط به خود است که در کتاب"اعترافات" مندرج است و دوم در فقراتی که از الهیات به مثابه معرفتی تجربی سخن می گوید که در آن فقرات بر این اعتقاد است که فرد برای فهم صحیح ارکان مسیحیت باید به تجربه آموزه های کتاب مقدس بپردازد.

 

دکتر نصری افزود: آگوستین در مورد نخست از تجارب فردی اش چنین نتیجه می گیرد که انسان با تجاربی از این سنخ به حکمتی دست می یابد که این حکمت از آن مخلوق نیست بلکه ازلی و ابدی است. همچنین از لوازم این حکمت، اطمینان قلبی و محو شدن به یکباره شک و بهجت برانگیزی است. وی این بهجت را همان بهجتی می داند که در انجیل متی از آن سخن به میان آمده است.

 

وی تصریح کرد: آگوستین خاموشی زبان و نشانه‌های مختلف را از دیگر ویژگی‌های چنین تجربه ای می داند به نحوی که معتقد است که خداوند در این تجربه از طریق نشانه‌ها با ما سخن نمی‌گوید بلکه با صدای خویش با ما سخن می‌گوید و ما نیز بی‌آنکه حجابهای مختلفی در میان باشند، آوای پروردگار را می‌شنویم.

 

نصری به نگرش دوم آگوستین در مورد تجربه دینی اشاره کرد و افزود: آگوستین در مورد دوم، تجربه دینی را به واسطه نشانه‌ها می‌داند و خاستگاه این نشانه‌ها را هم کل نظام خلقت و هم آموزه‌های کتاب مقدس می داند که این دو سبب فهم و رؤیت انسان می‌شوند.

 

استادیار دانشگاه علامه طباطبایی افزود: استناد آگوستین در این زمینه به کلام پولس قدیس در رساله به رومیان است: "حقایق نامحسوس در مورد خداوند به حقایق محسوس تبدیل می‌شوند." از منظر او تجربه دینی ایمان به همراه نمی‌آورد بلکه مؤید ایمان است.

 

وی تصریح کرد: از نظر آگوستین زیبایی به عنوان یک حقیقت عینی است که حاصل یک ریتم درونی فرد است. بنابراین زیبایی یکی از نشانه‌ها و حقایق است که جنبه‌ای کاملاً معرفت‌بخش برای انسان دارد. وی با توجه به این نگرش میان تجربه دینی و تجربه امر زیبا قائل به تفکیک نیست و برای هر دو آنها نقش واسطه را قائل است.

وی افزود: تجربه دینی تجربه‌ای است که با نشانه‌ها آغاز می‌شود و این نشانه ها که به امور مادی و محسوس می پردازد یک واقعیت روحانی و درونی را به ما منتقل می‌کنند.

دکتر نصری با تأکید بر اینکه آگوستین تجربه دینی و زیبایی شناختی را اقسامی از تجربه می داند که با حواس آغاز می شوند اما با آن پایان نمی یابد، افزود: در این تجربه جنبه هایی معینی از متعلق تجربه برای فرد آشکار خواهد شد.