جمهوری آذربایجان؛ کشوری در حال توسعه و عاری از خودکفایی

در حاشیه سفر هیئت رسانه ای جمهوری اسلامی ایران به آذربایجان که اخیرا صورت گرفت خبرنگار مهر فرصتی یافت تا بررسی کوتاهی در مورد شرایط فعلی آذربایجان از لحاظ اقتصادی داشته باشد.

جمهوری آذربایجان حدودا 86.6 هزار کیلومتر مربع وسعت و 8.7 میلیون نفر جمعیت دارد. از 8.7 میلیون نفر جمعیت این کشور، حدود 94 درصد مسلمان هستند که از این تعداد هم حدود 75 درصدشان شیعه می باشند.

آذربایجان به لطف درآمد بالای نفتی، یکی از بالاترین نرخ‌های رشد اقتصادی در جهان را تجربه می کند. این کشور در میانه یک دوره پیچیده از رشد اقتصادی قرار دارد.

صنعت نفت محرک اصلی رشد اقتصادی آذربایجان

آذربایجان قصد دارد تولید گاز خود را در سال 2010 از 28 میلیارد متر مکعب به 29 میلیارد متر مکعب و تا سال 2014 به 32 میلیارد متر مکعب افزایش دهد. آذربایجان با هدفی که در پیش گرفته می خواهد در سال آینده میلادی 51 میلیون و 600 هزار تن نفت تولید کند که این رقم نسبت به برنامه تولید 52 میلیون تن نفت این کشور در سال 2010 اندکی کاهش نشان می دهد، اما انتظار می رود تولید نفت این کشور تا سال 2014 دوباره افزایش یابد.

آذربایجان با دارا بودن نزدیک به 8 میلیارد مترمکعب ذخایر نفتی بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق مورد توجه شرکتهای غربی قرار گرفت و در حال حاضر بخش عمده ذخایر نفتی این کشور توسط شرکتهای آمریکایی استخراج می شود. ضمنا خطوط نفتی این کشور منجمله باکو- تفلیس- جیحان از مهمترین منابع درآمدی آذربایجان بحساب می آیند.

بغیر از دخایر نفت و گاز، آذربایجان دارای ذخایر آهن به میزان 450 میلیون تن و آلومینیوم به میزان 150 میلیون تن می باشد.
درآمد سرانه این کشور همسایه شمالی ایران در سال 2010، 10400 دلار است که با رشد سالانه متوسط 3/9 درصد توانسته شگفتی های عجیبی در عرصه اقتصاد ایجاد کند. نکته جالب در مورد آذربایجان این است که این کشور در سال 1991 دارای تورم 400 درصد بوده که این میزان از چند سال پیش تقریبا به صفر رسیده و رشد اقتصادی اش هم در چند سال اخیر رتبه اول جهان را داشته است.

برآوردهای انجام شده حاکی از آن است که در سال 2009 آذربایجان از سریعترین روند رشد اقتصادی برخوردار بوده است.
در بودجه سال 2010 این کشور، صرف هزینه های اجتماعی، سرمایه گذاری و موضوعات دفاعی مورد توجه ویژه ای قرار گرفته، ضمن آنکه پیش بینی شده است که رشد اقتصادی آذربایجان در صنعت نفت طی سال 2010 به 8.3 درصد و در بخش غیرنفتی به 4.94 درصد برسد.

کشاورزی مهم‌ترین بخش اقتصاد غیرنفتی و بزرگ‌ترین منبع صادرات غیرنفتی آذربایجان است. جمهوری آذربایجان تولیدکنندهٔ مواد کشاورزی نظیر غلات، پنبه، توتون، سیب زمینی، میوه‌ها، سبزی‌ها و چای می‌باشد.

آذربایجان و ترکیه

روابط اقتصادی و بازرگانی ترکیه با کشور آذربایجان روز به روز در حال توسعه است. این کشور، ترکیه را بعنوان الگوی خود انتخاب کرده است. آذربایجان با پیگیری نحوه توسعه اقتصادی ترکیه از سال 1990 الی 2000 سعی نموده است تا پولهایی که از درآمد نفتی بدست می آید را روانه صنعت ساختمان سازی کرده و این بخش اقتصادی کشور را توسعه دهد.

در حقیقت آذربایجان یک کشور مصرف کننده است و هنوز قدمی جدی در راه خودکفایی در صنایع پایه کشور برنداشته است. این کشور اقلامی مانند نساجی، لوازم خانگی، اتومبیل و قطعات وابسته به آن و حتی بسیاری از مواد غذایی را از خارج وارد میکند و یک مصرف کننده واقعی تبدیل شده است. در نتیجه، کشورهایی که می بینند آذربایجان یک کشور کاملا مصرف کننده است، سعی دارند برای کالاهای مصرفی صادراتی خود جایی در آن کشور باز کنند.

ترکیه هم از این لحاظ در صدر کشورهای صادرکننده به آذربایجان قرار دارد و شرکتهای این کشور توانسته اند در بسیاری از زمینه ها جای خود را مستحکم کنند. بدون غلو می توان گفت نیمی از فروشگاه های باکو متعلق به انواع مارک های تولیدی ترکیه است.

در هر گوشه از پایتخت آذربایجان می توان رستوران ها، بانکها و شرکت های ترکیه ای را ملاحظه کرد. سرمایه گذاران این کشور اخیرا سعی کرده اند با تاسیس کارخانه و تولیدی های مختلف انواع کالاهای خود را مستقیما به بازار مصرفی آذربایجان عرضه کنند. در ضمن شرکت های ساختمان سازی ترکیه توانسته اند در بخشهای مختلف این صنعت در آذربایجان سرمایه گذاری های قابل توجهی را انجام دهند.

باکو

می توان گفت پایتخت آذربایجان شهری پاکیزه و تمیز است که در هر جایی از آن ساختمان سازی، بازسازی و توسعه به وضوح دیده و احساس می گردد. در همین حال، نماهای بیرونی ساختماهای شهر باکو نیز ترمیم شده و با نورپردازی های زیبا نمای خاصی در شب از آنها به چشم می خورد. اکثر ساختمانهای واقع شده در باکو با معماری آلمانی در سالیان دهه 40 و 50 ساخته شده که نماهای بیرونی آن کاملا بازگوکننده قدمت تاریخی آن است.

قیمت کالا و محصولات مصرفی در شهر باکو بسیار گران و در برخی کالاها قیمت آنها با برخی کشورهای اروپایی برابری می کند.

در هر صورت کشور آذربایجان با اقتصاد نفتی رو به رشد است و تقریبا به یک کشور کاملا مصرفی تبدیل شده است. باید دید آیا این کشور می تواند با روند فعلی در سالهای آینده بدون دستیابی به خودکفایی و استقلال مالی همچنان به توسعه خود ادامه دهد!؟

----------------------------
مهرداد محمدی