به گزارش خبرنگار مهر در قم، لانه‌های خالی هوبره‌های استان قم حاکی از نا‌مساعد بودن شرایط زیستی این پرنده در حاشیه تالاب حوض سلطان است. هنگام مراجعه به دشت مسیله که در حاشیه تالاب حوض سلطان قرار دارد و اصلی‌ترین منطقه زندگی پرنده‌ای به نام هوبره در استان به شمار می‌رود با لانه‌های خالی ـ و به تناسب فصل ـ جوجه‌ها و تخم‌های رها شده‌ای مواجه می‌شویم که از مرگ صاحب لانه خود بی‌خبر هستند.
صدای جوجه‌ها هرقدر بلندتر می‌شود بی‌اثرتر است و تخم‌های این پرندگان قبل از آنکه متوجه شوند چه برسر آنها آمده نابود می‌شوند. هوبره را امروز تنها خطر شکار بی‌رویه شکارچیان تهدید نمی‌کند. گویا همه عوامل همدست شده‌اند تا دشت مسیله دیگر این پرنده را نبیند و برای همیشه با آن خداحافظی کند.
شاید مقصر خود هوبره باشد که طبیعت او را برای شکارچیان بیش از حد شگفت انگیز کرده است.
هوبره، همسایه‌ای که کمتر می‌شناسیمش
هوبره که محلی‌ها به آن آهوبره نیز می‌گویند از لحاظ ترکیب و شکل ظاهری تا حدودی به بوقلمون شباهت دارد و به همین دلیل جزو بزرگ‌ترین پرندگان پروازی محسوب می‌شود و هنگام راه رفتن در بیابان از دانه‌ها، غله‌ها، جوانه‌ها، حشرات، کرم‌ها، حلزون‌ها و خزندگان کوچک مثل مارمولک‌ها، بزمجه‌های کوچک و انواع حشرات مثل سوسک و غیره که در کویرها یافت می‌شود تغذیه می‌کند.
هوبره تک همسر است و با آنکه متوسط قد طول آنها 65 سانتیمتر است جنس ماده آن حدود 10 سانتیمتر کوچک‌تر از جنس نر و پرهای‌زینتی حاشیه‌گردنش‌کمتر است. البته هوبره‌نر دارای دمی نسبتا بلندتر، زیر تنه خاکستری پررنگ‌تر و بال‌هایی باریک در هنگام پرواز است و این‌ها بهترین نشانه برای تشخیص آن هستند.
هوبره و ما
گوشت لذیذ و به دست آوردن حجم زیادی از آن در یک شکار، این پرنده را به یکی از صیدهای مورد علاقه شکارچیان درطول تاریخ تبدیل کرده است.
فردوسی در شاهنامه منظوم خود آنجا که درباره شکار یلان و گردان و سپهسالاران دلیر ایران سخن به میان می‌آورد از شکار آهوبره به وسیله رستم و گیو و گودرز یاد می‌کند و جملگی این پهلوانان، هوبره را به وسیله تیر و کمان صید می‌کردند.
فروش هوبره به قیمت 13 میلیون تومان
البته مشکل هوبره تنها شکارچی‌های قمی نیستند که وقت و بی‌وقت به سراغ آنها می‌روند بلکه عرب‌ها نیز عاشق این پرنده شده‌اند. خلیج نشین‌های متمول در حسرت گوشت آن نیستند، بلکه از مشاهده مبارزه آن با شاهین لذت می‌برند.
مادر طبیعت به هوبره‌ها از همان زمانی که در تخم هستند آموخته است که وقتی شاهین، بحری یا هر پرنده شکاری دیگری از پشت به آنها نزدیک می‌شود ناگهان به سمت بالا تغییر ارتفاع دهند و از مقعد خود خمیر رقیق چسبناکی را به سمت آنها پرتاب کنند. این کار باعث می‌شود بال‌هاـ و حتی اگر شکارچی خیلی بدشانس باشد – چشم او بلافاصله از کار بیافتد و مهاجم سقوط کند. به همین دلیل لقب بمب انداز را به این پرنده اطلاق کرده‌اند.
همین صحنه نزاع که به جنگ فانتوم‌ها شباهت دارد برای اعراب آنقدر جذاب است که حاضرند تا 13 میلیون تومان برای این پرنده هزینه کنند.
قاچاقچیان، هوبره را به قیمت خیلی کم از افراد محلی خریداری می کنند و معمولاً برای خرید هر قطعه از آنها در روستاها مبلغی بین 20 تا 50 هزار تومان پرداخت می‌کنند اما در مرزهای جنوبی هر قطعه هوبره را به قیمتی بین 6 تا 13 میلیون تومان به عرب‌ها می‌فروشند.
اما گاه خود عرب‌ها سوار بر لنج به این سوی خلیج می آیند تا هوبره را در خانه شکارکنند. بنا بر خبرهایی که علاقه مندان محیط زیست می‌دهند هرساله مجوز شکار این پرندگان به مقامات کشورهای خارجی و به خصوص مقامات عربی هدیه داده می‌شود و این مقامات به همراه خانواده و همراهان خود به ایران آمده و این پرنده زیبا و نادر را شکار می‌کنند. هرچند پدیده قاچاق مربوط به ضعف قوانین حفاظتی و کمبود نیروهای انسانی در مناطق زیست‌محیطی این پرنده است اما شکار این پرندگان از طرف مسئولان، قانونی است. مجوز شکار به خارجی‌هایی که از شکار در ایران لذت می‌برند داده می‌شود تا سطح روابط دیپلماتیک ارتقا یابد.
البته مدیرکل سازمان حفاظت از محیط زیست استان، حاضر به مصاحبه درباره وضعیت شکار این پرنده نشد اما فعالان محیط زیست حضور شکارچیان غیربومی و گاه خارجی را در استان قم رد می‌کنند و این پدیده را منحصر به مناطق جنوبی می‌دانند. با این حال این مشکل خطری است که هوبره رابه شدت در خارج از مرزهای استان تهدید می‌کند.
هوبره و خانه‌اش
هوبره پرنده‌ای بیابانگرد و خجالتی است و در جزایر قناری، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا زندگی می‌کند. این پرنده در جنوب و جنوب شرقی کشور در بیابان‌های اطراف بندرعباس و بیابان‌های لار (لار و جنوب) ساکن شده‌اند و در مرکز ایران در صحرای ولدآباد و ابراهیم آباد در شرق تاکستان و درقم نزدیک منطقه مسیله در حاشیه حوض سلطان زیست می‌کنند. بسیاری از قاچاقچی‌ها کارخود را همان جنوب کشور تمام می‌کنند اما اگر هوبره در آنجا نایاب شود قطعا برای 8 تا 13 میلیون تومان می ارزد که تا نزدیک قم هم بیایند.
در خرداد ماه سال جاری مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان از ارتقای تالاب حوض سلطان ـ که منطقه مسیله در حاشیه آن قرار داردـ به منطقه شکار ممنوع خبر داد و گفت: در منطقه حوض سلطان پرنده‌ای در حال انقراض به نام هوبره زندگی می‌کند که برای حفظ آن این منطقه را به شکار ممنوع ارتقا داده‌ایم.
اما شکار ممنوع شدن یعنی نصب یک تابلو که روی آن نوشته است شکار ممنوع و هیچ نگهبان و محافظی در کار نیست. علیرضا نجیمی نیز خود به این مسئله اذعان کرد و گفت: البته برای برقراری تمام این فعالیت‌ها احتیاج به اعتبارات داریم ولی در طول این چند سال علی رغم اینکه هزینه‌های خود را بسیار کاهش داده‌ایم و حتی آسانسور اداره را خاموش کرده‌ایم هنوز مشکل مالی بسیاری داریم.
هوبره و سکونتگاه رو به ویرانی
مشکل اصلی هوبره‌های استان قم بعد از شکار، مسئله تخریب زیستگاه است. هوبره به بهترین وجه با زندگی در محیط بیابان سازگار است و به خوردن شور که علف خودروی وحشی مخصوص این مناطق است بسیار علاقه دارد. ندرتا آب می‌نوشد و بیشتر آب بدنش را از غذایی که می‌خورد به دست می‌آورد. زیستگاه این پرنده در مناطق شنی و تپه ماهورهای ریگزار، بیابانها و نواحی کویری و نیمه کویری که دارای بوته‌های پراکنده یا علفهای کوتاه هستند می‌باشد. روی زمین آشیانه می‌سازد و در هوای گرم تابستان و نیمروز در پناه بوته‌ای به اصطلاح جفت‌گیری می‌کند و کمتر به چشم می‌آید و به همین جهت دیدن آن در چنان شرایطی بسیار مشکل است ولی وقتی کمی باد می‌وزد چه صبح و چه عصر برای یافتن طعمه و نوشیدن آب حرکت می‌کند و در این وضع از فاصله دور کاملا دیده می‌شود.
همین زیستگاه‌های کویری او نیز در حال نابودی‌اند. هم اکنون 42 درصد از مساحت استان قم در معرض بیابانی شدن قرار دارد و مدیرکل منابع طبیعی، مناطق کوه نمک، حسین آباد و دشت مسیله را کانونهای بحران فرسایش بادی معرفی کرده است. دشت مسیله از شور شدن خاک و از دست دادن منابع آبی خود رنج می‌برد و اگر طرح انتقال پساب دشت ورامین انجام نشود زوالی که از چند سال پیش دامن کشاورزی منطقه را گرفت دامن هوبره‌ها را نیز می‌گیرد. رها شدن انواع فاضلاب‌های صنعتی و خانگی در حوض سلطان نیز مشکل را دو چندان کرده است.
ما و مرگ تدریجی هوبره‌ها
آنچه قطعی به نظر می‌رسد این است که اگربرای هوبره‌ها فکری نکنیم به زودی آنها را از دست خواهیم داد و در سال‌های آینده با تأسف به عکس این حیوان نگاه می‌کنیم و می‌گوییم که هوبره نیز مانند ده‌ها حیوان که تا دیروز بودند و امروز نیستند منقرض شد‌ه است. آن زمان فرصت‌ها از دست رفته‌اند و شاید دیگر نشود کاری کرد اما امروز که هنوز خداوند ما را از این نعمت خود محروم نکرده است باید وارد صحنه شویم و با حفظ زیستگاه، جلوگیری از شکار بی‌رویه و پرورش مصنوعی، نسل آن را حفظ کنیم. فراموش نکنیم که علاقه عرب‌ها به هوبره تهدیدی است که با پرورش و فروش هوبره به آنها تبدیل به فرصت اقتصادی مطلوبی خواهد شد.
به امید روزی که لانه هوبره‌ها را خالی نبینیم.
------------------
گزارش: میثم مبین
نظر شما