دکتر قاسم پورحسن استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: علامه طباطبایی در مقدمه تفسیرالمیزان بحثی تفسیری درباره روشهای تفسیرها ارائه کرده که از طریق آن می توان تفاسیر را نیز ارزیابی کرد. دیدگاه علامه طباطبایی ملاکی است که چه تفاسیری متناسب با آیات قرآن شکل گرفته و چه تفاسیری می توانند بیرون از فهم صحیح قرآن باشند.
وی افزود: معیاری که علامه طباطبایی ارائه می کند بر محور تعریفی است که بر محور تفسیر ذکر می کند. برای اینکه بدانیم چه تفسیری معتبر است، باید براساس تعریفی که برای تفسیر ذکر می کنیم ، ارزیابی داشته باشیم. گاهی تفسیر را چنین تعریف می کنیم که بتوان براساس آن نیازهای جامعه، عصر و اقتضائات را براساس آیات قرآن بیرون بکشیم، گاهی تفسیر را چنین معنا می کنیم که بتوانیم براساس رویکردهای عقلی تفسیر صحیحی به دست آوریم و گاهی نیز تفسیر را چنین تعریف می کنیم که براساس روایات مشکلات آیات را فهم کنیم.
پورحسن اظهار داشت: علامه طباطبایی معتقد است معنای صحیح تفسیر هیچ کدام از این موارد نیست. معنای صحیح تفسیر کشف مقاصد آیات قرآن است. مقاصد به معنای اینکه هدف گوهری این آیه چیست و مدالیل یعنی این آیه بر چه امری دلالت می کند.
وی گفت: علامه معتقد است که معتبرترین روش فهم، روشی است که پیامبر و ائمه معصومین بیان کرده و آن ارجاع آیات به آیات است. پس کتب تفسیری که بر این اصل مبتنی نباشند دارای نقصان و خدشه هستند. به همین دلیل اگر محوریت ذهن ما این باشد که در قرون جدیدی قرار داریم، اقتضائات جدید وجود دارد. در دوران علم، تکنولوژی و پیشرفتها قرار داریم و باید به نحوی مسائل را برآیات تطبیق دهیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه می توان در یک ارزیابی کلان تفاسیر را به سه قسمت تقسیم کرد گفت: تفاسیری که دغدغه فهم پرسشهای زمانه براساس آیات را داشتند تطبیق و تحمیل آرا بر آیات قرآن است. دوم تفاسیری که معتقد بودند که می توان بر اساس داده های عقلی و عقل بشری آنچه را که از آیات نیاز داریم، بتوانیم معنای آیات را استخراج کنیم.
وی با بیان این که سومین نوع تفسیر براساس اظهارات علامه معتبر است گفت: این تفسیر که براساس مراجعه به خود متن قرآن و آیات و با فهم خود متن بدون پیش فرضهایی که بر آیات تحمیل شود و بدون این که جانب دارانه به سراغ آیات رفته و معنایی که در ذهن داریم را برآیات تحمیل کنیم، تفسیری صحیح خواهد بود.
دکتر قاسم پورحسن اضافه کرد: براساس دیدگاه علامه طباطبایی تمام روشهای تفسیری و همه کتب تفسیری که تاکنون نوشته شده در دسته اول و دوم قرار دارند و تعداد بسیار اندکی است که براساس نوع سوم نوشته شده است. این تفاسیر مربوط به دوران ائمه معصومین و تفسیر المیزان که علامه دعوی دارد که این تفسیر بین متنی بوده و براساس مراجعه به آیات نوشته شده است. در تفسیر نوع سوم مسئله تناسب و سیاق آیات اهمیت بسیاری دارد، به همین دلیل علامه درباره بسیاری از آیات معتقد است که اگر سیاق آیات فهم نشود، معنای آیه به درستی درک نشده و ممکن است آیه به صورت منحرف فهم شود.
وی با تأکید بر اینکه بسیاری از تفسیرهای امروز نگاه به روز دارند گفت: این جریان تفسیری از جواهر القرآن طنطاوی در مصر آغاز شد و تفسیرهای ایران که از این رویکرد استفاده کرده اند براساس دیدگاه علامه طباطبایی تفسیر واقعی نیستند. به همین دلیل متفکران شیعه چون علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی در مقدمه تفسیر تفاوت میان عقل مصباحی، عقل منبعی، روشهای تفسیر را بیان می کنند تا از انحرافات که در تفاسیر است جلوگیری کنند.
پورحسن یادآور شد: امروزه با کمتر تفسیر معتبری مواجه هستیم. عمده تفاسیر به دنبال این هستند که آیات قرآن را بر مفاهیمی بار کرده و یا دیدگاه خود را ارائه کنند. این امر مسئله مهمی است که علامه طباطبایی به درستی در مقدمه المیزان متذکر شده و به درستی شهید مطهری در کتاب آشنایی با قرآن عنوان می کند که تفسیر امر سهوی نیست که هرکس به آن دست بزند. داشتن توانایی خاص به همراه ویژگیهای درونی که ملاصدرا در مفاتیح الغیب ویژگی های درونی مفسر را ذکر می کند و مسئله خلوص باطن و تصفیه دل از جلمه آنها است تا بتواند نگاه صحیحی به آیات داشته باشد. امروزه با ملاک صحیح تفسیر درمی یابیم که بسیاری از این تفسیرها آرای خود نویسندگان است تا معنای صحیح آیات قرآن.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: یکی از مباحث بسیار مهم درباره قرآن فهم آیات است، چرا که فهم آیات بدون تفسیر امکانپذیر نیست. جامعه دینی ما به حفظ و قرائت گرایش بسیاری یافته که البته پسندیده است، اما محدود شدن به این امر می تواند ما را از فهم آیات دور کند.اصرار و گرایش بسیار بر قرائت می تواند ما را از مضامین و مقاصد آیات باز دارد. حقیقت این است که همه آیات برای فهم است و نه این که تنها تلاوت شوند. باید جامعه را به فهم و تدبر صحیح در آیات قرآن دعوت کرد که مقدمه این امر می تواند حفظ و قرائت باشد.
نظر شما