به گزارش خبرنگار مهر، پخش دوباره مجموعه "هزاردستان" بهانه ای برای مرور خاطره هایی است که یک نسل با این مجموعه دارد. "هزاردستان" یکی از مهمترین مجموعه‌های تاریخ تلویزیون و از آثار ماندگار کارنامه مرحوم علی حاتمی است.
با محمدمهدی دادگو مدیرتولید این مجموعه که پس از مدتی اقامت خارج از ایران، دوباره به کشور برگشته درباره خاطره‌هایش از "هزاردستان" صحبت کردیم.
*خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: پخش دوباره "هزاردستان" همزمان شده با بازگشت شما به ایران، دیدن این مجموعه چه حسی برایتان دارد؟
- محمدمهدی دادگو: خیلی خوشحالم که این اتفاق افتاده است. نزدیک به سالگرد درگذشت مرحوم علی حاتمی هستیم و این یادآوری تلاش و هنر او است.
*"هزاردستان" که در دهه 60 ساخته شده هنوز جایگاهی ویژه در میان مجموعه‌های ایرانی دارد و به یک معیار و ملاک تبدیل شده است.
|
یکی از امتیازهای پخش مجدد آثار این است که اعتبار و قدمت آنها دیده می‌شود. در "هزاردستان" می‌شود بازی‌های خوبی دید و کیفیت بالای حرفه‌های سینمایی را مشاهده کرد |
دیدن "هزاردستان" توقع مخاطب را از مجموعه‌های تلویزیونی بالا می برد. این مجموعه فرهنگ بصری مخاطب را ارتقا می‌دهد.
*چه چیزی باعث شد این کیفیت به وجود بیاید؟ آنهم در شرایطی که جنگ تحمیلی که "هزاردستان" ساخته شد
- در درجه اول عشق به کار که در میان تمام گروه سازنده این پروژه وجود داشت. در سال‌هایی که "هزاردستان" ساخته می‌شد با وجود محدودیت‌های مالی و امکانات گروه به کارشان ایمان داشتند و حضور شفاف معنویت و فرهنگ و هنر بر محدودیت‌ها غلبه می کرد. زمانی که ما با گروه قرارداد می‌بستیم آخرین حرفی که زده می شد درباره مسائل مالی و دستمزد بود. اتفاقی که این روزها کمتر شاهد آن هستیم.
آقای رشیدی، انتظامی و مشایخی و دیگر دوستانی که در این مجموعه مقابل دوربین رفتند از صبح زود سر کار بودند، هیچ یک از عوامل تنها به خودش فکر نمی کرد و همه پیگیر این بودند که به شکلی به یکدیگر کمک کنند.
*همزمان با ساخت مجموعه شهرک غزالی هم ساخته می شد و این موضوع حتما دشواری کار را بیشتر می کرده؟
بله، شهرک سینمایی در بیابان ساخته می‌شد و ما زمان کار نظاره گر اولین هواپیماهایی بودیم که از سمت عراق برای بمباران به ایران آمدند. در آن شرایط ساخت شهرک و مجموعه‌ای با عظمت "هزاردستان" اتفاقی مهم بود. اما همه ما انگیزه کافی برای به سامان رساندن چنین پروژه بزرگی را داشتیم. مانند هر کار خلاقه و هنرمندانه دیگری "هزاردستان" چون از دل برآمده بود بر دل نشست.
*بین اعضای گروه که بیشترشان حرفه‌ای و صاحب نام بودند رقابت نبود؟
- رقابت سالم وجود داشت اما مشکلی دیده نمی‌شد. همه عوامل چه آنهایی که پشت دوربین بودند چه آنهایی که مقابل دوربین قرار می گرفتند کارشان را به بهترین شکل انجام می دادند و عشق به کار موتور حرکت گروه بود.
*برای ساخت "هزاردستان" چقدر هزینه شد؟
- بودجه ساخت شهرک سینمایی که شامل میدان توپخانه، لاله زار، ماشین ها به اضافه مجموعه دستمزدها و لوکیشن ها 41 میلیون تومان شد. این مبلغ در آن زمان زیاد بود. "هزاردستان" و "سربداران" که آن زمان ساخته شد مجموعه های گرانی بودند که به شیوه 35 میلیمتری فیلمبرداری شدند و در اندازه‌های سینمایی ساخته شدند.
*به همین دلیل دو فیلم از دل مجموعه بیرون آمد؟
|
بودجه ساخت شهرک سینمایی که شامل میدان توپخانه، لاله زار، ماشین‌ها به اضافه مجموعه دستمزدها و لوکیشن‌ها 41 میلیون تومان شد |
*یکی از اتفاق های خوبی که با "هزاردستان" افتاد، ساخت "شهرک غزالی" بود اما این شهرک در سال های بعد تجهیز و بهسازی نشد. هنوز همه مجموعه ها از فضاهای قبلی استفاده می کنند در حالی که می شد در این 30 سال و با توجه به نیازی که سینما و تلویزیون ایران دارد بخش های مختلف شهرک را کامل کرد.
- ساخت شهرک سینمایی در برنامه مدیران فرهنگی آن دوره بود و علی حاتمی این انگیزه را در آنها تقویت کرد. زمانی که ما آن تکه زمین را در بیابان دیدیم خانه‌های سازمانی کارکنان صدا و سیما در منطقه‌ای نزدیک شهرک ساخته می شد و در بخشی دیگر انبار وسایل اسقاطی تلویزیون بود. مرحوم علی حاتمی برای همه فضاهایی که لازم بود نقشه داشت.
حاتمی می خواست علاوه بر توپخانه ، ساختمان پست و تلگراف ، شهربانی، بانک شاهی و... را هم بسازد. اما تنها توانست شهرداری و لاله زار را بسازد. دوست داشت همه این لوکیشن‌ها داخلی داشته باشد و شهر گسترش پیدا کند اما این اتفاق نیفتاد.
از اواسط دوره قاجاریه تا سال 32 شمسی دامنه تغییرهای معماری در شهر تهران چندان گسترده نبوده و می شود این فضاها را ساخت و با تغییرهایی در پروژه های مختلف استفاده کرد.به هر حال جای خوشبختی ایست که با "هزاردستان" و "سربداران" بخش‌هایی از شهرک ساخته شد اما نگاهی که مجموعه سازان دیگر داشتند بیشتر موقتی بوده است و آنها کمتر نگاه طولانی مدتی که مرحوم حاتمی داشت را لحاظ می‌کردند.
*از نظر فنی هم شهرک سینمایی و فضاهایی از این دست امکان کار را ساده‌تر می کنند و عجیب است با وجود نیاز به چنین فضاهایی شهرک سینمایی کامل نشده است.
- اگر فضاها درست ساخته شود با کمی تغییر می شود دوره هایی 100 ساله را در این لوکیشن ها طراحی کرد، تلویزیون و سینمای ما نیاز به این لوکیشن‌ها دارد، فیلمبرداری در لوکیشن‌های واقعی و خانه‌ها مشکلات فراوانی دارد. حرکت دوربین در این فضاهای واقعی محدود می شود در حالی که در جایی مثل شهرک سینمایی دوربین می‌تواند در جهت‌های مختلف بدون وجود مانع حرکت کند. ما در شهرک تراولینگ 30 متری داشتیم در فضای واقعی این ماجرا به سختی امکان پذیر است.
*شاید اگر مرحوم حاتمی زنده می ماند به دلیل علاقه و انگیزه شخصی، شهرک سینمایی کامل می شد؟
- پیگیری، انگیزه و انرژی او مثال زدنی بود. هنرمندی که بر تاریخ قاجاریه مسلط و به فرهنگ ایرانی علاقمند بود. اما به هر حال صدا و سیمای آن زمان مصر بود که شهرک سینمایی راه اندازی شود و تلاش کرد فضای کار را فراهم کند. عشق علی زمینه کار را سریعتر فراهم کرد. در این سال ها که شهرک گسترش پیدا نکرده شاید کمی هم بدنه سینما و تلویزیون مقصر بوده و انگیزه ای برای این کار نداشته است.
*چرا این انگیزه وجود ندارد؟
- نمی دانم، کار دشوار است و ممکن است هر کارگردانی صبر و حوصله و طاقت علی را نداشته باشد. این را بگویم که ما "هزاردستان" را با حمایت نهادهای مختلف ساختیم و بخش‌های مختلف سازمان حمایت می کردند تا کار پیش برود و نامه نگاری‌ها زود به نتیجه می رسید.مثلا ماشین‌ها را از موزه سعدآباد رایگان برای فیلمبرداری آوردیم. اسب‌ها را از اسطبل و درشکه ها را مجانی آوردیم. این روزها دیگر این کمک‌ها و حمایت ها را نمی‌شود دید.
*زمانی که مجموعه را می ساختید پیش بینی می کردید ماندگار شود؟
- زمان ساخت البته فیلمنامه تغییر می‌کرد، علی این فیلمنامه را قبل از انقلاب نوشته بود و در دهه 60 دستش برای بازگویی بعضی مسائل بازتر شده بود. کارنامه علی در سینما و تلویزیون مشخص بود و همه ما می‌دانستیم بر اساس آن تجربه‌ها علی می‌تواند چه کارهای بزرگی انجام بدهد.
راش ها را می دیدیم و از نتیجه کار راضی بودیم، شهرک غزالی اولین شهرک سینمایی ایران بود که همزمان با "هزاردستان" ساخته می شد، تولید این دو پروژه همزمان جذابیت‌هایی فراوان برای ما داشت. مخصوصا برای من که جوان بودم و اولین گام جدی‌ام را در سینما و تلویزیون بر می‌داشتم. همه ما از ساخت این مجموعه به اندازه علی لذت می بردیم.
*علی حاتمی اواخر عمر و در "جهان پهلوان تختی" دوباره به شهرک برگشت.
- در "جهان پهلوان تختی" او در بخش هایی که همان سال ها ساخته بود دوباره کار کرد، اما این کار را چنان با مهارت انجام می‌داد که فضاها تازه به نظر می رسید. من و آقایان شایسته می دانستیم که علی آن قدر زنده نمی‌ماند که این پروژه را به فرجام برساند و متاسفانه سرنوشت یاری نکرد تا او در "جهان پهلوان تختی" بازهم تصویر تهران را در شهرک غزالی زنده کند.شاید این فیلم باعث می شد او بخش هایی را به شهرک اضافه کند، او به کارهای دراز مدت می‌اندیشید و به دنبال ماندگاری بود. اگر شهرک غزالی درست نگهداری شود 50 سال بعد هم می توان از آن استفاده کرد.
*بهترین خاطره شما از "هزاردستان" چیست؟
- من به اندازه دو جلد کتاب از این مجموعه خاطره دارم. همه خاطره هایم خوب و شیرین است.
*"هزاردستان" از کارهایی است که به ثبت آن در کارنامه تان می بالید؟
- من با این مجموعه متولد شدم و کار حرفه‌ای جدی را شروع کردم. در هیچ دانشکده‌ای نمی توانید مدیریت هنری را مانند آنچه من در "هزاردستان" تجربه کردم آموزش ببینید. من با بازیگران، کارگران ساده، عوامل فنی و... در این پروژه سر و کار داشتم و داد و ستد خوبی با علی داشتم. دوستی و رابطه همکاری ما به یمن "هزاردستان" سال‌ها ادامه پیدا کرد. اگر صاحب شخصیتی سینمایی و هنری باشم بخش اعظم آن را مدیون "هزاردستان" هستم.
*الان که مجموعه را می بینید چه احساسی دارید؟
- نمی توانم بیش از چند سکانس تحمل کنم، دیدن دوستانی که دیگر بین ما نیستند و خاطره‌های بسیار با هم داریم ناراحتم می کند. من آن زمان 28 ساله بودم و "هزاردستان" مترادف با انبوهی خاطره شیرین و تجربه عمیق هنری برایم است.
*هیچ وقت به این فکر کرده اید که نسخه‌های با کیفیت مجموعه را در قالب دی وی دی وارد بازار کنید تا حفظ شود؟
- سه سال پیش در مراسمی در قالب نامه‌ای به علی حاتمی این درخواست را مطرح کردم،امیدوارم روزی برسد که نه تنها آثار حاتمی که آثار دیگر هنرمندان شاخص هم جمع آوری و ثبت شوند. این آثار در گذر زمان از بین می‌روند و باید برای حفظ شان تمهیدی اندیشید
. کشورهایی که سابقه کمی نسبت به ما در آثار تصویری دارند گنجینه‌هایشان را حفظ می کنند اما ما در این زمینه عقب هستیم.
|
امیدوارم روزی برسد که نه تنها آثار حاتمی که آثار دیگر هنرمندان شاخص هم جمع آوری و ثبت شوند. این آثار در گذر زمان از بین می‌روند و باید برای حفظ شان تمهیدی اندیشید |
ما قانون مصوب در مجلس شورای اسلامی داریم که از ثبت میراث فرهنگی صوتی و تصویری حمایت می کند، در حوزه دفاع مقدس هم تصاویر باارزشی باقی مانده که حفظ نشده و متاسفانه در گذر زمان از بین می روند. باید همه نهادها و سازمان ها کمک کنند تا اسناد داستانی و غیرداستانی تصویری ماندگار شوند تا نسل آینده از تجربه های این نسل استفاده کند.
*ستاره "هزاردستان" به نظر شما چه کسی است؟
- "هزاردستان" آسمانی پرستاره است. محمدعلی کشاورز بهترین بازی‌اش را در "هزاردستان" دارد، استاد انتظامی که عمرش طولانی باشد همین طور. داود رشیدی و جمشید مشایخی هم بازی‌های به یادماندنی در این مجموعه دارند. حتی بازیگران نقش‌های کوتاه هم حضوری فراموش نشدنی دارند، پرویز پورحسینی و جهانگیر الماسی و بازیگران دیگر.
*مدتی است کمتر در سینما فعالیت می کنید دغدغه سینما برایتان دیگر جدی نیست؟
|
در کشور ما نظام انتقال تجربه وجود ندارد و فاصله نسل‌ها منقطع است نه متصل |
*از این که عمرتان را صرف سینما کردید پشیمان نیستید؟
- هرگز (می خندد) من خاک صحنه خورده‌ام و در عرصه فرهنگ و هنر فعالیت کرده‌ام. شاید اگر در حوزه دیگری فعالیت کرده بودم از نظر اقتصادی فربه تر بودم اما این آرزوی من نیست.
* پس اگر بازهم به دنیا بیایید در سینما فعالیت می کنید؟
- (می خندد) من با شخصیت های فرهنگی و هنری معاصر در زندگی ام همنشین بودم و چه لذتی از این بهتر. از عمری که گذراندم راضی ام.
..................................
محدثه واعظی پور
محدثه واعظی پور
نظر شما