فلسفه اسلامی اجل از فلسفه یونان است

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله سید حسن مصطفوی در نشست دومین روز از "همایش روز جهانی فلسفه" که عصر دوشنبه اول آذرماه در کتابخانه ملی برگزار شد، به ارائه مقاله خود با عنوان"زندگی روزمره انسان از دیدگاه حکماء الهی و اسلامی" پرداخت و با اشاره به تفاوت فلسفه الهی با فلسفه الهی اسلامی تأکید کرد: موضوع فلسفه الهی بنا بر نظر ابن سینا موجود مطلق است.

 

استاد دانشگاه امام صادق(ع) با طرح این سؤال که چرا می گوییم فلسفه الهی اسلامی؟ پاسخ داد: فلسفه الهی که از ارسطو و افلاطون به ما رسیده است غیر از فلسفه ابن سینا و ملاصدرا است. فلسفه ما خدایی را اثبات می کند که نه ترکیب در آن است و نه شریک دارد و هم احد و هم واحد است در حالیکه فلسفه الهی ارسطویی مخالف با کثرت خدایی نیست .

 

وی افزود: فلسفه اسلامی خدایی را ثابت می کند که بر همه چیز عالم است و در فلسفه الهی اسلامی خدا خالق، فاعل، علت العلل  همه موجودات است و حتی ذرات به آن پیوستگی وجودی دارند و عین ربط هستند نه موجود مرتبط.

 

استاد مصطفوی اندیشه ابن سینا را مستقل از فلسفه یونان خواند و تأکید کرد: شیخ الرئیس دارای مکتب مستقل است و اندیشه او متأثر از اسلام است و می توان گفت که فلسفه اسلامی اجل از فلسفه یونان است.

 

وی از برخی که فلسفه اسلامی را همان کلام عنوان می کنند به شدت انتقاد کرد و گفت: برخی فلاسفه ما را متهم به ورود به کلام می کنند نه فلسفه در حالیکه بحثهای کلامی منحصر در دایره دین است اما فیلسوف می تواند بحث آزادی جدای دین داشته باشد و فیلسوف اسلامی احدیت، ذات، و... را با عقل مستقل ثابت می کند و تنها دین الهام بخش اوست و گاهی این مباحث فلسفی با مباحث کلامی اشتراکاتی پیدا می کند.

 

استاد حوزه و دانشگاه به کیفیت تعلق نفس به بدن اشاره کرد و گفت: فلاسفه الهی اسلامی برخلاف برخی از قدما و متأخرین انسان را تنها بنیه نمی داند بلکه معتقد است که یک حقیقت مجرد ماورایی با این بنیه پیوند وجودی دارد. در نظر برخی از قدما و متأخرین انسان ترکیبی از عناصر چهارگانه است که اگر انسان این باشد هیچ یک از مطالب اخلاقی ما پشتوانه نخواهد داشت چون بر اساس این نظریه انسان یک حیوان تکامل یافته است و هر کاری می تواند بکند.

 

وی افزود: درست است که بحث نفس مال اسلام نیست و ارسطو و افلاطون به آن قائل بودند اما دلایل دهگانه ای که بر تجرد نفس اقامه شده است به ویژه دو دلیلی که این سینا در مباحثات ذکر کرده این ادله در کلام فلاسفه الهی نیست. در نظر ملاصدار نیز در امر حرکت جوهری، بدن به یک حدی می رسد که نفس ظلوع می کند مثل میوه ای که از درخت طلوع می کند. اینجا نفس جسمانیت الحدوث و بر اساس نظر این سینا روحانیت الحدوث می شود و هر دو این (ملاصدرا و ابن سینا) معتقدند که نفس روحانیت البقا است.

 

آیت الله مصظفوی تأکید کرد: وقتی به این کیفیت نفس قائل باشیم که از عالم ماوراء است دیگر تمام مسائل اخلاقی پشتوانه دارند چون ذات اقدس احدیت خیر مطلق است و شر در ذات اقدس نیست چون شر لازمه عدم است و عدم و نیستی در ذات حق نیست. این ذات اقدس وقتی خیر مطلق است انسان جلوه گاه اوست و می شود خیر و تمام کارهای خیر پشتوانه اش خداست.

 

در این نشست همچنین وارایوث سریواراکیول از تایلند با مقاله" راهی برای حل مسئله دوگانه انگاری"، محمدحسن شفیعیان با مقاله " جهان فلسفی، جهان ضرورتها در اندیشه فیلسوفان ایرانی اسلامی"، سیما محمدپور دهکردی با مقاله" ارتباط عقلانیت نظری و عملی در فلسفه کانت و ملاصدرا"، غلامرضا فدایی عراقی با مقاله" تصور و تصدیق"، ولفانگ دیپرت از آلمان با مقاله "روش شناخت کانت راه حل مسائل بنیادین علم"، هانس دایبر از آلمان با مقاله" فلسفه آموزش و پرورش در اسلام"یوسف نوظهور با مقاله" تحلیلی از رویکرد اسپینوزا"، به سخنرانی پرداختند.

 

شفیعیان طی سخنان کوتاهی گفت: این مقاله جستجویی علمی پیرامون تحقیقات بزرگان فلسفه ایرانی – اسلامی است مبنی بر اینکه هرآنچه واقعیت دارد و واقعی است، از وصف ضرورت و وجوب برخوردار است. ضرورتی که تمام ساختار هستی از رأس هرم وجود تا ضعیف‌ترین و پست‌ترین مرتبه هستی را تحت پوشش قرار داده و فراگرفته است.

 

وی مطالب اصلی این مقاله را در دو فصل اعلام کرد و گفت: فصل اول: در تبیین اصلِ عمیق جهان ضرورت‌ها. و فصل دوم: در بیان نتایج صحیحی که مترتب بر نگاه حاکمیت ضرورت بر جهان آفرینش است.

در پایان به تبیین فلسفی اصلِ آزادی اراده انسان که بنیاد نظام‌های حقوقی و اخلاقی شناخته‌شده در جهان امروز است، پرداخته شده است.

 

سیما محمدپور دهکردی نیز طی سخنانی به"ارتباط عقلانیت نظری وعملی در فلسفه کانت و ملاصدرا" اشاره کرد و گفت: رویارویی دو فلسفه بستر مناسبی فراهم می آورد تا فلسفه ملاصدرا، که بسان مواد خامی است برای ورود به زندگی زمینی انسان ها پالایش گردد و عقلانیت کانت، که امروزه به کاربرد تکنیکی عقل منحصر شده است تعالی یابد.

 

غلامرضا فدایی عراقی در پایان این نشست به بحث "تصور و تصدیق" اشاره کرد و گفت: علت آنکه این تصویری که در ذهن است با واقعیت خارجی تطبیق ندارد آن است که نفس را درونی کرده ایم در حالیکه نفس هم درونی و هم بیرونی است.

استاد دانشگاه تهران به ارتباط مقام نفس با نظر و عمل اشاره کرد و افزود: نخستین کسانی که به بحث نفس مستوفی پرداخت علامه طباطبایی و شهید مطهری بودند.

 

وی با تأکید بر اینکه بین نظر و عمل مشابهت وجود دارد به 12 تفاوت عقل عملی و نظری اشاره کرد و گفت: به نظر می رسد که علم و ادراک هم در عالم هستی شناسی و هم در عالم معرفت شناسی تنها به طریق حضور و شهود به دست می آید.